Mối Quan Hệ Phi Tuyến Giữa Nợ Công và Tăng Trưởng Kinh Tế Các Quốc Gia Thu Nhập Vừa và Thấp Ở Đông Nam Á Giai Đoạn 2000 – 2015

Theo Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), nợ công, hay còn gọi là nợ chính phủ, là những phần nghĩa vụ nợ trực tiếp hoặc được thừa nhận của chính phủ một quốc gia. Theo cách tiếp cận của Ngân hàng Thế giới (WB) và quan niệm của Hệ thống quản lý nợ và phân tích tài chính của Diễn đàn Thương mại và Phát triển Liên hợp quốc (UNCTAD), nợ công được hiểu là nghĩa vụ nợ của 4 nhóm chủ thể. Luật Quản lý nợ công năm 2009 quy định, nợ công bao gồm nợ chính phủ, nợ được Chính phủ bảo lãnh và nợ chính quyền địa phương. Về bản chất kinh tế, khi Chính phủ mong muốn hoặc bắt buộc phải chi tiêu vượt quá khả năng thu của mình thì phải vay vốn để bù đắp thâm hụt ngân sách và điều đó làm phát sinh nợ công.

Khu vực Đông Nam Á đã có một số những nền kinh tế phát triển nhanh trên thế giới nhưng lại tiềm ẩn những nguy cơ gây tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế. Nền kinh tế của Indonesia đã nhận được 6 phần trăm tăng trưởng hàng năm nhưng lại thiếu hụt các cơ sở hạ tầng thiết yếu cho sự tăng trưởng bền vững. Sự tăng trưởng đáng ghi nhận ở Philippines lại phụ thuộc quá nhiều từ nguồn đầu tư nước ngoài. Tăng trưởng của Thái Lan đã bị đình trệ trong bối cảnh bất ổn chính trị, và nó hiện đang trong một bong bóng tín dụng cổ điển. Việt Nam vẫn tạo ra sự tăng trưởng ấn tượng nhưng đối mặt với các vấn đề ngân hàng, lạm phát cao, và tham nhũng phổ biến.

Nghiên cứu này tập trung vào giai đoạn 2000-2015, một khoảng thời gian quan trọng với nhiều biến động kinh tế toàn cầu. Phạm vi nghiên cứu giới hạn ở 7 quốc gia Đông Nam Á có thu nhập vừa và thấp, do đó kết quả có thể không tổng quát hóa được cho tất cả các quốc gia trong khu vực. Câu hỏi nghiên cứu đặt ra là liệu nợ công có thực sự tác động đến tăng trưởng kinh tế ở các nước Đông Nam Á hay không? Và liệu có tồn tại ngưỡng nợ công mà khi đó tỷ lệ nợ công trên GDP bắt đầu ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia này không? Mức độ bao nhiêu thì nợ công bắt đầu có tác động xấu đến tăng trưởng kinh tế?

Theo quan điểm truyền thống, nợ công có tác động trong việc thúc đẩy cầu và sản lượng đầu ra trong ngắn hạn; do việc vay nợ của chính phủ để bù đắp thâm hụt ngân sách do cắt giảm các nguồn thu từ thuế trong khi mức chi tiêu công không thay đổi làm giảm tiết kiệm của quốc gia và mức tích luỹ vốn, nên khuyến khích người dân tiêu dùng nhiều hơn, số người thất nghiệp giảm đi mặc dù lạm phát có thể cao hơn (theo giả định của lý thuyết Keynes). Tuy nhiên quan điểm của David Ricardo lại cho rằng mức thuế cắt giảm được bù đắp bằng nợ chính phủ sẽ không có tác động đến tiêu dùng kể cả trong ngắn hạn.

Trong dài hạn, một khoản nợ Chính phủ lớn cũng là nguyên nhân khiến lãi suất tăng, đầu tư giảm, tiết kiệm giảm và khuyến khích luồng vốn từ nước ngoài chảy vào, từ đó làm tăng trưởng sản lượng tiềm năng quốc gia bị chậm lại. Nợ công tăng quá cao sẽ khiến nền kinh tế dễ bị tổn thương và chịu nhiều sức ép từ bên trong lẫn bên ngoài quốc gia. Thứ nhất, nợ công lớn làm giảm tích lũy vốn tư nhân, dẫn đến hiện tượng thoái lui đầu tư tư nhân. Khi chính phủ tăng vay nợ, đặc biệt là vay trong nước, lúc này mức tích lũy vốn tư nhân sẽ được thay thế bởi tích lũy nợ chính phủ.

Nợ công có thể làm giảm đầu tư tư nhân thông qua hiệu ứng lấn át (crowding-out effect). Khi chính phủ tăng vay nợ, đặc biệt là vay trong nước, điều này có thể làm giảm nguồn vốn có sẵn cho đầu tư tư nhân. Thay vì sở hữu cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp hay gửi tiết kiệm ngân hàng, dân chúng lại sở hữu trái phiếu chính phủ làm cho cung về vốn giảm trong khi cầu tín dụng của chính phủ lại tăng lên, từ đó đẩy lãi suất tăng, chi phí đầu tư tăng và có thể dẫn đến hiện tượng “thoái lui đầu tư” khu vực tư nhân.

Để khám phá mối quan hệ giữa tỷ lệ nợ công và tăng trưởng kinh tế, tác giả sử dụng GMM hệ thống bảng động kinh tế kỹ thuật của Arellano và Bover (1995) và Blundell và trái phiếu (1998) đề xuất. Các nghiên cứu phát triển ứng dụng trước đó sử dụng phương pháp kinh tế lượng này bao gồm những người khác Beck et al. (2000), Levine et al. (2000), Patillo et al. (2002), và Patillo et al. Ưu điểm của phương pháp GMM là có thể giảm thiểu sai lệch do nội sinh và cho phép ước lượng nhất quán các tham số.

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng của 7 quốc gia Đông Nam Á có thu nhập vừa và thấp trong giai đoạn 2000-2015. Các biến số chính bao gồm: tỷ lệ nợ công trên GDP (đo lường nợ công), tốc độ tăng trưởng GDP (đo lường tăng trưởng kinh tế), chi tiêu chính phủ, tốc độ tăng trưởng dân số, lạm phát, độ mở thương mại và thâm hụt ngân sách. Dữ liệu được thu thập từ các nguồn như Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và các nguồn thống kê quốc gia.

Bên cạnh phương pháp GMM, tác giả còn sử dụng các phương pháp hồi quy khác như Pooled OLS, FEM (Fixed Effects Model) và REM (Random Effects Model) để kiểm tra tính vững chắc của kết quả. Các phương pháp này giúp so sánh và đối chiếu kết quả, đồng thời đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố cố định và ngẫu nhiên đến mối quan hệ giữa nợ công và tăng trưởng kinh tế.

Các kết quả thực nghiệm cho thấy một mối quan hệ nghịch đảo giữa tỷ lệ nợ và tăng trưởng kinh tế khi kiểm soát các yếu tố khác quyết định đến tăng trưởng: một sự gia tăng trung bình 10% trong tỷ lệ nợ công so với GDP dẫn đến một sự suy giảm trong tốc độ tăng GDP thực hàng năm khoảng 0,381% mỗi năm. Việc bổ sung biến thâm hụt tài khóa hỗ trợ thêm cho kết quả nghiên cứu về mối quan hệ tuyến tính giữa nợ công và tăng trưởng kinh tế.

Đồng thời, tác giả cũng tìm thấy bằng chứng về sự tồn tại mối quan hệ phi tuyến giữa nợ công và tăng trưởng kinh tế (dạng chữ U ngược), điều này càng khẳng định nợ công chỉ tác động cùng chiều đến tăng trưởng kinh tế đến một giá trị nhất định (vào khoảng 57%GDP từ kết quả nghiên cứu) sau đó, khi vượt qua ngưỡng này, việc gia tăng thêm nợ sẽ khiến cho tăng trưởng kinh tế chậm lại. Điều này có nghĩa là có một ngưỡng mà sau khi vượt qua, nợ công bắt đầu gây ra tác động tiêu cực đến tăng trưởng.

Đối với mẫu nghiên cứu, kết quả cho thấy có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa tác động của tỷ lệ thâm hụt ngân sách tính theo GDP lên tốc độ tăng trưởng GDP. Cụ thể tốc độ tăng trưởng GDP sẽ thấp hơn trung bình là 0.406% nếu tỷ lệ nợ chính phủ trên GDP tăng thêm 1% vào những thời kỳ nợ chính phủ đạt từ mức 57%GDP trở lên so với thời kỳ nợ chính phủ trên GDP thấp hơn 57%. Điều này cho thấy với 1% tăng thêm của thâm hụt ngân sách sẽ khuyếch đại mức sụt giảm trong tốc độ tăng trưởng GDP.

Vấn đề kiểm soát tỷ lệ nợ công qua các năm thông qua công tác quản lý có hiệu quả các công trình đầu tư công là hết sức quan trọng, cần được chính phủ quan tâm theo dõi và xử lý chặt chẽ. Cần có quy trình thẩm định dự án chặt chẽ, giám sát thi công sát sao và đánh giá hiệu quả dự án khách quan để đảm bảo nguồn vốn được sử dụng đúng mục đích và mang lại lợi ích kinh tế - xã hội thực sự. Cần minh bạch hóa thông tin về các dự án đầu tư công để tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan quản lý.

Cần đa dạng hóa các nguồn huy động vốn, giảm sự phụ thuộc vào các khoản vay có lãi suất cao và thời hạn ngắn. Ưu tiên các khoản vay ưu đãi từ các tổ chức quốc tế và các nước phát triển. Kéo dài kỳ hạn nợ và giảm chi phí vay nợ bằng cách tái cơ cấu nợ. Phát triển thị trường vốn trong nước để tăng cường khả năng huy động vốn từ nguồn nội lực.

Để ổn định kinh tế vĩ mô, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ. Ngân hàng trung ương cần điều hành chính sách tiền tệ một cách linh hoạt để kiểm soát lạm phát và ổn định tỷ giá hối đoái. Chính phủ cần chủ động điều chỉnh chính sách tài khóa để ứng phó với các cú sốc kinh tế và duy trì tăng trưởng bền vững.

Một trong những hạn chế của bài nghiên cứu là phạm vi thời gian và số lượng quốc gia được nghiên cứu. Nghiên cứu chỉ tập trung vào giai đoạn 2000-2015 và 7 quốc gia Đông Nam Á có thu nhập vừa và thấp. Do đó, các nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu để bao gồm các giai đoạn thời gian khác nhau và nhiều quốc gia hơn. Việc mở rộng phạm vi nghiên cứu sẽ giúp tăng tính tổng quát của kết quả.

Để hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa nợ công và tăng trưởng kinh tế, các nghiên cứu tiếp theo có thể sử dụng các phương pháp phân tích phức tạp hơn, chẳng hạn như mô hình hóa cấu trúc và phân tích chuỗi thời gian. Các phương pháp này cho phép xem xét mối quan hệ nhân quả giữa các biến số và đánh giá tác động của các yếu tố bên ngoài.

Yếu tố thể chế và chính trị có thể đóng vai trò quan trọng trong việc xác định mối quan hệ giữa nợ công và tăng trưởng kinh tế. Các nghiên cứu tiếp theo có thể xem xét các yếu tố như chất lượng thể chế, ổn định chính trị và tham nhũng. Việc xem xét các yếu tố này sẽ giúp hiểu rõ hơn về bối cảnh và điều kiện mà nợ công ảnh hưởng đến tăng trưởng.