Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng đóng góp khoảng 6.19% vào GDP Việt Nam năm 2020, trong đó nhà ở chiếm tỷ trọng cao nhất với 45% giá trị sản phẩm xây dựng. Mặc dù thị trường xây dựng dự kiến tăng trưởng bình quân 6.9% mỗi năm trong thập kỷ tới, ngành vẫn đối mặt với nhiều thách thức như chậm tiến độ, vượt chi phí và sự không hài lòng của khách hàng. Một trong những nguyên nhân chính là hiện tượng làm lại (rework) trong giai đoạn thi công, chiếm từ 5% đến 30% xác suất xảy ra, với chi phí làm lại chiếm tới 11.3% giá trị hợp đồng dự án và góp phần làm tăng 25% thời gian vượt tiến độ.

Luận văn tập trung phân tích các nguyên nhân làm lại trong thi công dự án nhà cao tầng tại Thành phố Hồ Chí Minh, nhằm mục tiêu: (1) thu thập và xác định các nhân tố gây làm lại; (2) phân tích, xếp hạng các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí; (3) xây dựng mô hình System Dynamics để đánh giá tác động của làm lại; (4) đề xuất giải pháp giảm thiểu làm lại. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2022, khảo sát các dự án nhà cao tầng tại Tp.HCM với sự tham gia của các kỹ sư quản lý thi công, chủ đầu tư và tư vấn.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu suất dự án xây dựng, giúp các bên liên quan nhận diện và kiểm soát các nguyên nhân làm lại, từ đó giảm thiểu chi phí và thời gian thi công, góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng nhà cao tầng tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba khái niệm chính: làm lại (rework), sự thay đổi được chỉ đạo (directed changes) và sự thay đổi mang tính xây dựng (constructive changes). Làm lại được định nghĩa là các công việc phải thực hiện lại do sai sót hoặc không đúng yêu cầu ban đầu, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí và tiến độ dự án. Sự thay đổi được chỉ đạo là các thay đổi chính thức do chủ đầu tư yêu cầu, trong khi sự thay đổi mang tính xây dựng là các thay đổi phát sinh không chính thức, thường khó nhận biết và gây nhiều khó khăn trong quản lý.

Mô hình System Dynamics được áp dụng để mô phỏng và phân tích các vòng phản hồi trong hệ thống thi công, giúp đánh giá tác động của các nhân tố làm lại đến tiến độ và chi phí dự án. Mô hình này phản ánh các quan hệ đồng biến và nghịch biến giữa các yếu tố, từ đó dự báo xu hướng và đề xuất các biện pháp can thiệp hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát kết hợp phân tích định lượng và mô hình hóa động lực học. Dữ liệu được thu thập từ 154 kỹ sư quản lý thi công, chủ đầu tư và tư vấn tại các dự án nhà cao tầng ở Tp.HCM trong khoảng thời gian từ 5/1/2022 đến 6/2/2022. Kỹ thuật lấy mẫu thuận tiện được áp dụng nhằm đảm bảo tính đại diện và tiết kiệm chi phí.

Bảng câu hỏi khảo sát được thiết kế dựa trên 47 nhân tố làm lại được phân thành 7 nhóm: chủ đầu tư, đội nhóm thiết kế, thay đổi thiết kế, nhà thầu chính, nhà thầu phụ, tư vấn và các yếu tố khách quan. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS để kiểm định độ tin cậy (Cronbach’s Alpha ≥ 0.7), phân tích thống kê mô tả, kiểm định bài toán một mẫu và hai mẫu để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố. Mô hình System Dynamics được xây dựng trên phần mềm Vensim, áp dụng vào một dự án thực tế để phân tích độ nhạy và đánh giá tác động của làm lại đến tiến độ và chi phí.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 47 nguyên nhân làm lại được phân thành 7 nhóm chính, trong đó nhóm nhà thầu chính và đội nhóm thiết kế chiếm số lượng nhân tố nhiều nhất với lần lượt 11 và 10 nhân tố. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm quản lý chất lượng kém, phối hợp kém giữa các bên, thay đổi thiết kế và thiếu sót trong thi công.

  2. Mức độ ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí: Qua phân tích, nhóm nguyên nhân liên quan đến nhà thầu chính có mức ảnh hưởng trung bình (MAH) cao nhất, chiếm khoảng 30% tổng tác động, tiếp theo là nhóm thay đổi thiết kế và đội nhóm thiết kế với MAH lần lượt khoảng 25% và 20%.

  3. Kiểm định bài toán một mẫu cho thấy các nhân tố làm lại đều có giá trị trung bình lớn hơn 3 (mức trung lập), khẳng định mức độ nghiêm trọng và tần suất xảy ra cao. Kiểm định hai mẫu giữa các nhóm đối tượng khảo sát cũng cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về nhận thức mức độ ảnh hưởng của các nhân tố.

  4. Mô hình System Dynamics được xây dựng và áp dụng vào một dự án thực tế cho thấy làm lại có thể làm tăng chi phí dự án lên đến 15% và kéo dài tiến độ thêm khoảng 20%. Phân tích độ nhạy cho thấy việc cải thiện quản lý chất lượng và phối hợp giữa các bên có thể giảm thiểu đáng kể tác động tiêu cực này.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân làm lại chủ yếu xuất phát từ quản lý kém và sự thay đổi thiết kế không kiểm soát, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Việc áp dụng mô hình System Dynamics giúp minh họa rõ ràng các vòng phản hồi giữa các nhân tố, từ đó cung cấp công cụ hỗ trợ ra quyết định cho nhà quản lý dự án. Kết quả cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, nhà thầu và tư vấn trong suốt quá trình thi công để hạn chế làm lại.

Biểu đồ thể hiện tỷ lệ đóng góp của từng nhóm nguyên nhân và bảng so sánh mức độ ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí sẽ giúp trực quan hóa dữ liệu, hỗ trợ việc truyền đạt kết quả đến các bên liên quan. So sánh với các nghiên cứu trước đây, mức chi phí làm lại và thời gian kéo dài dự án trong nghiên cứu này tương đồng hoặc cao hơn, phản ánh đặc thù phức tạp của các dự án nhà cao tầng tại Tp.HCM.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý chất lượng thi công: Áp dụng các quy trình kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt, đào tạo kỹ năng giám sát cho đội ngũ kỹ sư nhằm giảm thiểu sai sót kỹ thuật. Mục tiêu giảm 10% tỷ lệ làm lại trong vòng 12 tháng, do nhà thầu chính và tư vấn thực hiện.

  2. Cải thiện phối hợp giữa các bên liên quan: Thiết lập cơ chế giao tiếp hiệu quả giữa chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn và đội nhóm thiết kế, sử dụng công nghệ BIM để đồng bộ thông tin. Mục tiêu nâng cao mức độ phối hợp lên 80% trong 6 tháng, do ban quản lý dự án chủ trì.

  3. Kiểm soát chặt chẽ các thay đổi thiết kế: Áp dụng quy trình phê duyệt thay đổi rõ ràng, đánh giá tác động kỹ lưỡng trước khi thực hiện. Mục tiêu giảm 15% số lần thay đổi không kiểm soát trong 1 năm, do chủ đầu tư và tư vấn phối hợp thực hiện.

  4. Đào tạo và nâng cao năng lực nhà thầu phụ: Tổ chức các khóa đào tạo về kỹ thuật và an toàn lao động cho nhà thầu phụ, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật. Mục tiêu nâng cao năng lực quản lý và thi công của nhà thầu phụ lên 70% trong 9 tháng, do nhà thầu chính và tư vấn giám sát thực hiện.

Các giải pháp này cần được triển khai đồng bộ, có sự giám sát và đánh giá định kỳ để đảm bảo hiệu quả, góp phần nâng cao hiệu suất dự án và giảm thiểu chi phí phát sinh do làm lại.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý dự án xây dựng: Giúp nhận diện các nguyên nhân làm lại, áp dụng mô hình phân tích để kiểm soát tiến độ và chi phí, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý thi công.

  2. Chủ đầu tư và ban quản lý dự án: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng quy trình kiểm soát thay đổi và phối hợp các bên liên quan, giảm thiểu rủi ro phát sinh trong thi công.

  3. Nhà thầu chính và nhà thầu phụ: Hỗ trợ đánh giá năng lực quản lý, nhận diện các điểm yếu trong thi công, từ đó cải thiện chất lượng và giảm thiểu sai sót.

  4. Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý xây dựng: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng mô hình System Dynamics trong quản lý dự án xây dựng, đồng thời cung cấp dữ liệu nghiên cứu cập nhật về nguyên nhân làm lại trong dự án nhà cao tầng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Làm lại trong xây dựng là gì và tại sao nó quan trọng?
    Làm lại là việc thực hiện lại các công việc do sai sót hoặc không đúng yêu cầu ban đầu, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí và tiến độ dự án. Việc kiểm soát làm lại giúp giảm chi phí phát sinh và đảm bảo tiến độ thi công.

  2. Mô hình System Dynamics được áp dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
    Mô hình được sử dụng để mô phỏng các vòng phản hồi giữa các nhân tố làm lại và đánh giá tác động của chúng đến tiến độ và chi phí dự án, giúp dự báo và đề xuất giải pháp quản lý hiệu quả.

  3. Nhóm nguyên nhân nào có ảnh hưởng lớn nhất đến làm lại?
    Nhóm nguyên nhân liên quan đến nhà thầu chính có mức ảnh hưởng cao nhất, chiếm khoảng 30% tổng tác động, tiếp theo là nhóm thay đổi thiết kế và đội nhóm thiết kế.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để giảm làm lại?
    Các giải pháp bao gồm tăng cường quản lý chất lượng, cải thiện phối hợp giữa các bên, kiểm soát thay đổi thiết kế và nâng cao năng lực nhà thầu phụ, với mục tiêu giảm thiểu sai sót và chi phí phát sinh.

  5. Ai nên sử dụng kết quả nghiên cứu này?
    Nhà quản lý dự án, chủ đầu tư, nhà thầu và các chuyên gia trong ngành xây dựng có thể áp dụng kết quả để nâng cao hiệu quả quản lý thi công và giảm thiểu rủi ro làm lại.

Kết luận

  • Xác định được 47 nguyên nhân làm lại trong thi công dự án nhà cao tầng, phân thành 7 nhóm chính với mức độ ảnh hưởng khác nhau đến tiến độ và chi phí.
  • Mô hình System Dynamics được xây dựng thành công, hỗ trợ phân tích tác động của làm lại và dự báo chi phí, tiến độ dự án.
  • Kết quả khảo sát từ 154 chuyên gia cho thấy làm lại là vấn đề nghiêm trọng, cần được kiểm soát chặt chẽ để nâng cao hiệu suất dự án.
  • Đề xuất 29 giải pháp khả thi nhằm giảm thiểu làm lại, tập trung vào quản lý chất lượng, phối hợp, kiểm soát thay đổi và nâng cao năng lực nhà thầu phụ.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thử nghiệm các giải pháp tại dự án thực tế, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu cho các loại hình dự án khác.

Luận văn kêu gọi các bên liên quan trong ngành xây dựng áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý thi công, giảm thiểu chi phí và thời gian làm lại, góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng nhà cao tầng tại Việt Nam.