Luận văn thạc sĩ xây dựng mô hình truyền thông biến đổi khí hậu lồng ghép vào công tác đoàn và phong trào thanh niên tại Trường Đại học Quốc tế Bắc Hà của Ngô Tùng Lâm

• Tác giả: Ngô Tùng Lâm
• Người hướng dẫn: Gs. Tskh Nguyễn Đức Ngữ
• Trường học: Đại học quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Biến đổi khí hậu
• Đề tài: Xây dựng mô hình truyền thông về biến đổi khí hậu lồng ghép vào công tác đoàn và phong trào thanh niên ở trường Đại học Quốc tế Bắc Hà
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ TRUYỀN THÔNG BĐKH
• 1.1. Biến đổi khí hậu toàn cầu và biến đổi khí hậu tại Việt Nam
• 1.1.1. Biến đổi khí hậu toàn cầu
• 1.1.2. Biến đổi khí hậu ở Việt Nam
• 1.2. Truyền thông về BĐKH trong hoạt động giáo dục đại học trên thế giới và tại Việt Nam
• 1.2.1. Truyền thông về BĐKH trong hoạt động giáo dục đại học trên thế giới
• 1.2.2. Truyền thông về BĐKH trong hoạt động giáo dục đại học tại Việt Nam
• 1.3. Cơ sở thực tiễn
• 1.3.1. Thực trạng vấn đề truyền thông về BĐKH trong khối các trường đại học, cao đẳng và trong hoạt động Đoàn các cấp tại Việt Nam
• 1.3.2. Công tác đoàn và phong trào thanh niên tại các trường đại học hiện nay
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN, HƯỚNG TIẾP CẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Cơ sở lý luận về BĐKH và truyền thông BĐKH
• 2.2. Truyền thông BĐKH trong hoạt động giáo dục đại học
• 2.3. Sự cần thiết của thanh niên trong tham gia ứng phó BĐKH
• 2.4. Hướng tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
• 2.4.1. Hướng tiếp cận truyền thông về BĐKH
• 2.4.2. Các phương pháp nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: XÂY DỰNG MÔ HÌNH TRUYỀN THÔNG VỀ BĐKH LỒNG GHÉP VÀO CÔNG TÁC ĐOÀN VÀ PHONG TRÀO THANH NIÊN TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUỐC TẾ BẮC HÀ
• 3.1. Thực trạng nhận thức về BĐKH của Đoàn thanh niên Đại học Quốc tế Bắc Hà
• 3.2. Xây dựng mô hình truyền thông về BĐKH lồng ghép vào công tác đoàn và phong trào thanh niên tại Trường Đại học Quốc tế Bắc Hà
• 3.3. Các nguyên tắc chủ đạo để xây dựng mô hình truyền thông về BĐKH vào công tác đoàn và phong trào thanh niên tại các trường đại học
• 3.4. Những kiến thức về BĐKH cần truyền thông cho đoàn viên thanh niên
• 3.5. Các loại hình hoạt động truyền thông về BĐKH dựa trên công tác đoàn và phong trào thanh niên
• 3.6. Kiểm nghiệm mô hình
• 3.6.1. Mục đích, đối tượng và nội dung kiểm nghiệm
• 3.6.2. Kết quả của kiểm nghiệm mô hình. So sánh nhận thức của đoàn viên, thanh niên trường ĐH Quốc tế Bắc Hà trước và sau kiểm nghiệm mô hình
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1

I. Tổng Quan Mô Hình Truyền Thông Biến Đổi Khí Hậu Cho Đoàn

Biến đổi khí hậu (BĐKH) là một thách thức toàn cầu, đòi hỏi sự tham gia của mọi thành phần xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, với vai trò là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên Việt Nam, có vai trò quan trọng trong việc truyền thông và nâng cao nhận thức về BĐKH cho đoàn viên, thanh niên. Theo GS.TSKH Nguyễn Đức Ngữ, truyền thông là quá trình chia sẻ ý tưởng, suy nghĩ, cảm nhận, và hiểu được những điều đó từ người khác. Trong bối cảnh BĐKH, truyền thông không chỉ là việc cung cấp thông tin mà còn là tạo ra sự thay đổi trong nhận thức và hành vi của thanh niên.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, nhận thức về BĐKH trong giới trẻ Việt Nam còn hạn chế. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm thiếu thông tin, phương pháp truyền thông chưa hiệu quả, và sự phức tạp của vấn đề BĐKH. Do đó, việc xây dựng một mô hình truyền thông hiệu quả, phù hợp với đặc điểm của thanh niên là vô cùng cần thiết. Mô hình này cần đảm bảo tính dễ hiểu, hấp dẫn, và có khả năng tạo ra sự lan tỏa trong cộng đồng.

Mục tiêu của mô hình truyền thông này là trang bị cho đoàn viên, thanh niên những kiến thức, kỹ năng cơ bản về BĐKH, về nguyên nhân, tác động của BĐKH đối với con người và môi trường. Từ đó, giúp họ có cái nhìn toàn diện, sâu sắc về BĐKH tại Việt Nam nói riêng và toàn cầu nói chung, và có những hành động thiết thực để ứng phó với BĐKH. Quyết định số 329/QĐ-BGDĐT ngày 25 tháng 1 năm 2014 của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc "Thông tin, tuyên truyền về ứng phó với biến đổi khí hậu và phòng, chống thiên tai trong trường học giai đoạn 2013-2020". Do đó, công tác đoàn thanh niên phải chủ động hơn trong việc xây dựng và thực hiện các chương trình truyền thông phù hợp với tình hình hiện tại.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Truyền Thông Về Biến Đổi Khí Hậu

Truyền thông về BĐKH đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ. Theo Irina Bokova, Tổng Giám đốc UNESCO, "Đối phó với BĐKH không chỉ là một vấn đề kỹ thuật chuyên môn và chính trị. Đó là một vấn đề đạo đức". Giáo dục và truyền thông là cách tốt nhất để truyền bá những cách nhìn mới, cách thức mới để hành động. Việc truyền tải thông tin chính xác, dễ hiểu, và hấp dẫn sẽ giúp thanh niên nhận thức rõ hơn về mức độ nghiêm trọng của BĐKH, từ đó thúc đẩy họ hành động. Theo Quyết định số 2139/QĐ-TTg ngày 05/12/2011 của Thủ tướng Chính phủ, việc nâng cao nhận thức, giáo dục và đào tạo là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Chiến lược quốc gia về BĐKH. Mô hình truyền thông cần đảm bảo tính tương tác, khuyến khích thanh niên tham gia thảo luận, chia sẻ thông tin, và đề xuất giải pháp. Điều này sẽ giúp họ cảm thấy gắn bó hơn với vấn đề BĐKH và có trách nhiệm hơn trong việc ứng phó với nó.

1.2. Mục Tiêu Của Mô Hình Truyền Thông Trong Công Tác Đoàn

Mục tiêu chính của mô hình truyền thông BĐKH trong công tác đoàn là trang bị cho đoàn viên, thanh niên những kiến thức, kỹ năng, và thái độ cần thiết để chủ động ứng phó với BĐKH. Cụ thể, mô hình cần đạt được những mục tiêu sau: (1) Nâng cao nhận thức về BĐKH, về nguyên nhân, tác động của BĐKH đối với con người và môi trường. (2) Trang bị kiến thức về các giải pháp giảm nhẹ và thích ứng với BĐKH. (3) Khuyến khích thanh niên tham gia các hoạt động ứng phó với BĐKH, từ những hành động nhỏ trong cuộc sống hàng ngày đến những dự án lớn mang tính cộng đồng. (4) Tạo ra sự lan tỏa trong cộng đồng, khuyến khích mọi người cùng chung tay ứng phó với BĐKH. Chương trình hành động số 12 CT/TWĐTN ngày 24 tháng 10 năm 2013 của Ban Chấp hành Trung Ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cũng đặt ra mục tiêu nâng cao nhận thức, trách nhiệm, hình thành ý thức chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, sử dụng tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ môi trường của đoàn viên, thanh thiếu nhi.

II. Thách Thức Hạn Chế Trong Truyền Thông Biến Đổi Khí Hậu

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc truyền thông về BĐKH, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, đặc biệt trong công tác đoàn thanh niên. Thứ nhất, nội dung truyền thông còn khô khan, thiếu hấp dẫn, chưa phù hợp với đặc điểm của thanh niên. Thứ hai, phương pháp truyền thông còn đơn điệu, chủ yếu là các hình thức tuyên truyền một chiều, thiếu tính tương tác. Thứ ba, nguồn lực dành cho truyền thông về BĐKH còn hạn chế, chưa đủ để triển khai các hoạt động quy mô lớn, có tính lan tỏa cao. Thứ tư, sự phối hợp giữa các đơn vị, tổ chức trong việc truyền thông về BĐKH còn chưa chặt chẽ, dẫn đến tình trạng chồng chéo, lãng phí nguồn lực. Cuối cùng, việc đánh giá hiệu quả của các hoạt động truyền thông còn chưa được chú trọng, dẫn đến khó khăn trong việc điều chỉnh, cải thiện phương pháp truyền thông.

2.1. Nội Dung Truyền Thông Thiếu Hấp Dẫn Khó Tiếp Cận

Nhiều tài liệu truyền thông về BĐKH sử dụng ngôn ngữ khoa học, thuật ngữ chuyên môn, gây khó khăn cho thanh niên trong việc tiếp cận và hiểu rõ vấn đề. Nội dung truyền thông thường tập trung vào những tác động tiêu cực của BĐKH, gây ra cảm giác lo lắng, sợ hãi, thay vì truyền cảm hứng và động lực cho thanh niên hành động. Các thông điệp truyền thông cần được đơn giản hóa, trực quan hóa, và gắn liền với những vấn đề gần gũi trong cuộc sống hàng ngày của thanh niên. Ví dụ, thay vì nói về "sự gia tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu", có thể nói về "những ngày hè nóng bức hơn" hoặc "những đợt hạn hán kéo dài".

2.2. Phương Pháp Truyền Thông Đơn Điệu Thiếu Tương Tác

Các hình thức truyền thông truyền thống như hội nghị, hội thảo, phát tờ rơi vẫn còn phổ biến, nhưng hiệu quả không cao. Thanh niên ngày nay có xu hướng tiếp nhận thông tin qua các kênh trực tuyến, mạng xã hội, và các hoạt động trải nghiệm thực tế. Các phương pháp truyền thông cần được đa dạng hóa, tăng cường tính tương tác, khuyến khích thanh niên tham gia thảo luận, chia sẻ ý kiến, và đề xuất giải pháp. Ví dụ, có thể tổ chức các cuộc thi trực tuyến về BĐKH, các buổi giao lưu với chuyên gia, hoặc các hoạt động tình nguyện trồng cây xanh.

III. Giải Pháp Xây Dựng Mô Hình Truyền Thông Biến Đổi Khí Hậu Hiệu Quả

Để khắc phục những hạn chế trên, cần xây dựng một mô hình truyền thông BĐKH hiệu quả, phù hợp với đặc điểm của đoàn thanh niên. Mô hình này cần đảm bảo tính đa dạng, sáng tạo, tương tác, và có khả năng tạo ra sự lan tỏa trong cộng đồng. Các yếu tố cần được chú trọng bao gồm: xác định rõ đối tượng mục tiêu, lựa chọn kênh truyền thông phù hợp, xây dựng nội dung hấp dẫn, và đánh giá hiệu quả truyền thông. Ngoài ra, cần tăng cường sự phối hợp giữa các đơn vị, tổ chức trong việc truyền thông về BĐKH, và huy động sự tham gia của cộng đồng.

3.1. Xác Định Đối Tượng Mục Tiêu Và Lựa Chọn Kênh Truyền Thông

Đối tượng mục tiêu của mô hình truyền thông là đoàn viên, thanh niên, với những đặc điểm và nhu cầu thông tin khác nhau. Cần phân loại đối tượng theo độ tuổi, trình độ học vấn, và mối quan tâm để xây dựng nội dung và phương pháp truyền thông phù hợp. Kênh truyền thông cần được lựa chọn dựa trên thói quen tiếp nhận thông tin của đối tượng mục tiêu. Các kênh trực tuyến như mạng xã hội (Facebook, Instagram, TikTok), website của đoàn thanh niên, email, và các ứng dụng di động có thể được sử dụng để tiếp cận thanh niên một cách nhanh chóng và hiệu quả. Các kênh truyền thông truyền thống như báo chí, truyền hình, phát thanh, và các hoạt động trực tiếp như hội nghị, hội thảo, và các sự kiện văn hóa, thể thao cũng cần được sử dụng một cách linh hoạt.

3.2. Xây Dựng Nội Dung Truyền Thông Hấp Dẫn Sáng Tạo

Nội dung truyền thông cần được xây dựng một cách hấp dẫn, sáng tạo, và dễ hiểu. Các thông điệp cần ngắn gọn, rõ ràng, và có tính thuyết phục cao. Sử dụng hình ảnh, video, infographic, và các hình thức trực quan khác để minh họa cho các thông tin phức tạp. Kể những câu chuyện thành công về những người đã có những hành động thiết thực để ứng phó với BĐKH để truyền cảm hứng cho thanh niên. Khuyến khích thanh niên tham gia vào việc xây dựng nội dung truyền thông, ví dụ như tổ chức các cuộc thi viết bài, vẽ tranh, làm video về BĐKH.

IV. Phương Pháp Các Hoạt Động Truyền Thông Biến Đổi Khí Hậu Trong Đoàn

Để đạt được hiệu quả cao trong công tác truyền thông về BĐKH, cần triển khai một loạt các hoạt động đa dạng, sáng tạo, và có tính tương tác cao. Các hoạt động này cần được thiết kế phù hợp với từng đối tượng mục tiêu, từng kênh truyền thông, và từng giai đoạn của chiến dịch truyền thông. Các hoạt động có thể bao gồm: tổ chức các sự kiện, chiến dịch truyền thông trực tuyến, xây dựng các sản phẩm truyền thông, và phối hợp với các đơn vị, tổ chức khác.

4.1. Tổ Chức Các Sự Kiện Chiến Dịch Truyền Thông Trực Tiếp

Tổ chức các hội nghị, hội thảo, diễn đàn về BĐKH với sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học, và các bạn trẻ có thành tích trong lĩnh vực này. Tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về BĐKH, các hoạt động trải nghiệm thực tế như trồng cây xanh, dọn dẹp vệ sinh môi trường, và các hoạt động tình nguyện giúp đỡ cộng đồng bị ảnh hưởng bởi BĐKH. Phát động các chiến dịch truyền thông lớn về BĐKH, ví dụ như "Giờ Trái Đất", "Ngày Môi trường Thế giới", và "Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam".

4.2. Xây Dựng Các Sản Phẩm Truyền Thông Đa Dạng Hấp Dẫn

Xây dựng các video clip ngắn, infographic, poster, tờ rơi, và các sản phẩm truyền thông khác về BĐKH với nội dung dễ hiểu, hình ảnh sinh động. Phát triển các ứng dụng di động về BĐKH, cung cấp thông tin, kiến thức, và các công cụ hỗ trợ thanh niên trong việc ứng phó với BĐKH. Xây dựng các trò chơi trực tuyến về BĐKH, giúp thanh niên học hỏi kiến thức một cách thú vị và hiệu quả.

V. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu Mô Hình Truyền Thông Biến Đổi Khí Hậu

Việc triển khai mô hình truyền thông BĐKH cần được đánh giá một cách thường xuyên và khách quan để đảm bảo tính hiệu quả và có những điều chỉnh phù hợp. Các tiêu chí đánh giá có thể bao gồm: mức độ nhận thức về BĐKH của đoàn viên, thanh niên, mức độ tham gia của họ vào các hoạt động ứng phó với BĐKH, và mức độ lan tỏa của thông điệp truyền thông trong cộng đồng. Kết quả đánh giá sẽ giúp cải thiện mô hình truyền thông, nâng cao hiệu quả của công tác đoàn thanh niên trong việc ứng phó với BĐKH.

5.1. Đo Lường Mức Độ Thay Đổi Nhận Thức Về Biến Đổi Khí Hậu

Sử dụng các phương pháp khảo sát, phỏng vấn, và thu thập phản hồi để đánh giá mức độ thay đổi nhận thức về BĐKH của đoàn viên, thanh niên sau khi tham gia các hoạt động truyền thông. So sánh kết quả khảo sát trước và sau khi triển khai mô hình truyền thông để đánh giá hiệu quả của mô hình. Thu thập ý kiến phản hồi từ đoàn viên, thanh niên về nội dung, phương pháp, và kênh truyền thông để cải thiện mô hình.

5.2. Đánh Giá Mức Độ Tham Gia Vào Hoạt Động Ứng Phó

Theo dõi và đánh giá mức độ tham gia của đoàn viên, thanh niên vào các hoạt động ứng phó với BĐKH, ví dụ như tham gia các hoạt động tình nguyện, thực hiện các hành động tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường trong cuộc sống hàng ngày. Thu thập thông tin về số lượng đoàn viên, thanh niên tham gia các hoạt động ứng phó với BĐKH, và các hành động cụ thể mà họ đã thực hiện. Đánh giá tác động của các hoạt động ứng phó với BĐKH đến môi trường và cộng đồng.

VI. Kết Luận Tương Lai Của Truyền Thông Biến Đổi Khí Hậu Trong Đoàn

Mô hình truyền thông BĐKH hiệu quả sẽ giúp đoàn thanh niên phát huy vai trò xung kích trong việc ứng phó với BĐKH, góp phần xây dựng một tương lai bền vững cho Việt Nam. Cần tiếp tục nghiên cứu, phát triển, và hoàn thiện mô hình truyền thông BĐKH để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thanh niên và xã hội. Đồng thời, cần tăng cường sự phối hợp giữa các đơn vị, tổ chức trong việc truyền thông về BĐKH, và huy động sự tham gia của toàn xã hội.

6.1. Nâng Cao Năng Lực Truyền Thông Cho Cán Bộ Đoàn

Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về kỹ năng truyền thông cho cán bộ đoàn, giúp họ nắm vững kiến thức về BĐKH, và có khả năng xây dựng nội dung truyền thông hấp dẫn, sáng tạo. Khuyến khích cán bộ đoàn tham gia các diễn đàn, hội thảo về truyền thông BĐKH để học hỏi kinh nghiệm từ các chuyên gia và đồng nghiệp. Tạo điều kiện cho cán bộ đoàn được thực hành truyền thông BĐKH thông qua các hoạt động cụ thể.

6.2. Huy Động Sự Tham Gia Của Toàn Xã Hội Vào Truyền Thông

Phối hợp với các cơ quan truyền thông, các tổ chức xã hội, và các doanh nghiệp để truyền thông về BĐKH một cách rộng rãi và hiệu quả. Khuyến khích người dân, đặc biệt là giới trẻ, tham gia vào các hoạt động truyền thông về BĐKH thông qua các cuộc thi, các sự kiện, và các hoạt động trực tuyến. Tạo ra một cộng đồng những người quan tâm đến BĐKH, cùng nhau chia sẻ thông tin, kiến thức, và kinh nghiệm.