## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, an ninh phi truyền thống (ANPTT) đã trở thành một trong những thách thức lớn đối với an ninh quốc gia và xã hội. Theo ước tính, Việt Nam đã phát hiện khoảng 8.900 vụ vi phạm môi trường trong năm 2015, cùng với sự gia tăng các loại tội phạm công nghệ cao, tội phạm xuyên quốc gia và an ninh tài chính. Báo chí đóng vai trò quan trọng trong việc phản ánh, tuyên truyền và nâng cao nhận thức xã hội về các vấn đề này. Tuy nhiên, khảo sát với 50 nhà báo cho thấy chỉ 19% có hiểu biết nhất định về ANPTT, trong khi 66,7% biết đến nhưng chưa hiểu rõ và 14,3% chưa từng tiếp cận khái niệm này. 

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng kỹ năng tác nghiệp của nhà báo về vấn đề ANPTT, tập trung vào hai lĩnh vực trọng yếu là tội phạm công nghệ cao và an ninh tài chính, trong phạm vi các tác phẩm báo chí trên báo An ninh Hải Phòng và VnExpress giai đoạn 2016-2017. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực tác nghiệp của nhà báo, góp phần tăng cường hiệu quả công tác tuyên truyền, giám sát và phản biện xã hội về ANPTT.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về an ninh phi truyền thống, phân biệt rõ với an ninh truyền thống, nhấn mạnh các mối đe dọa phi quân sự như khủng bố, tội phạm công nghệ cao, biến đổi khí hậu, dịch bệnh và tội phạm xuyên quốc gia. Khái niệm ANPTT được hiểu là các mối đe dọa không xuất phát từ yếu tố quân sự mà từ các yếu tố tự nhiên và xã hội, ảnh hưởng đến an ninh quốc gia và con người. 

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng lý thuyết về kỹ năng tác nghiệp báo chí, bao gồm kỹ năng phát hiện đề tài, khai thác, thu thập và xử lý thông tin, cũng như kỹ năng thể hiện tác phẩm báo chí. Các nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp và vai trò của báo chí trong việc tuyên truyền, giám sát và phản biện xã hội cũng được làm rõ.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, bao gồm:

- **Phỏng vấn sâu** với các nhà báo, giảng viên báo chí và lãnh đạo cơ quan báo chí nhằm thu thập ý kiến chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn.
- **Khảo sát xã hội học** với bảng hỏi anket được gửi đến 50 nhà báo chuyên tác nghiệp về ANPTT, nhằm thu thập dữ liệu định lượng về kỹ năng và nhận thức.
- **Phân tích nội dung** các tác phẩm báo chí về ANPTT trên báo An ninh Hải Phòng và VnExpress trong giai đoạn 2016-2017, với tổng số hơn 7.800 tin bài liên quan đến an ninh trật tự.
- **Quan sát thực tiễn** kỹ năng tác nghiệp của nhà báo trong quá trình làm việc.

Cỡ mẫu khảo sát là 50 nhà báo được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, đảm bảo đại diện cho các tòa soạn báo lớn và địa phương. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích nội dung định tính.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Hiểu biết về ANPTT còn hạn chế:** Chỉ 19% nhà báo khảo sát có hiểu biết nhất định về ANPTT, 66,7% biết đến nhưng chưa hiểu rõ, và 14,3% chưa từng tiếp cận khái niệm này. Tuy nhiên, nhiều nhà báo đã từng tác nghiệp về các lĩnh vực liên quan như tội phạm công nghệ cao và an ninh tài chính.

2. **Tần suất đăng tải tin bài về ANPTT thấp:** Trên báo An ninh Hải Phòng năm 2016, trong tổng số 1.820 tin bài về an ninh trật tự, chỉ có 82 tin bài (5%) về tội phạm công nghệ cao và an ninh mạng, 70 tin bài (4%) về an ninh tài chính. Trên báo VnExpress, trong tổng số 6.048 tin bài, có 290 tin bài (4%) về tội phạm công nghệ cao và 393 tin bài (6%) về an ninh tài chính.

3. **Kỹ năng tác nghiệp còn nhiều hạn chế:** Nhà báo gặp khó khăn trong việc phát hiện đề tài, khai thác thông tin chuyên sâu và xử lý thông tin phức tạp liên quan đến ANPTT do thiếu kiến thức chuyên môn và kỹ năng giao tiếp với các nguồn tin chuyên ngành.

4. **Vai trò của báo chí trong ANPTT được khẳng định:** Báo chí có vai trò quan trọng trong tuyên truyền, giám sát, phản biện xã hội và tạo dựng môi trường lành mạnh, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về các mối đe dọa ANPTT.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế kỹ năng tác nghiệp của nhà báo về ANPTT chủ yếu do lĩnh vực này còn mới mẻ, phức tạp và đòi hỏi kiến thức chuyên sâu. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả khảo sát cho thấy sự cần thiết phải nâng cao đào tạo chuyên môn và kỹ năng thực tiễn cho nhà báo. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hiểu biết về ANPTT và biểu đồ tròn phân bố tần suất đăng tải tin bài về các lĩnh vực ANPTT trên hai tờ báo khảo sát.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực tác nghiệp của nhà báo, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả công tác truyền thông về an ninh phi truyền thống tại Việt Nam.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Tổ chức đào tạo chuyên sâu về ANPTT cho nhà báo:** Cơ quan báo chí phối hợp với các trường đại học và cơ quan an ninh tổ chức các khóa bồi dưỡng kiến thức chuyên môn và kỹ năng tác nghiệp về ANPTT, nhằm nâng tỷ lệ nhà báo hiểu biết về ANPTT lên ít nhất 50% trong vòng 2 năm.

2. **Xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn kỹ năng tác nghiệp về ANPTT:** Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Hội Nhà báo Việt Nam biên soạn tài liệu chuyên biệt, cập nhật các phương pháp khai thác, xử lý thông tin và đạo đức nghề nghiệp trong lĩnh vực ANPTT, phát hành rộng rãi đến các cơ quan báo chí trong 1 năm tới.

3. **Tăng cường hợp tác giữa nhà báo và chuyên gia an ninh:** Thiết lập mạng lưới chuyên gia hỗ trợ nhà báo trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời về các vấn đề ANPTT, nhằm nâng cao chất lượng tin bài và giảm thiểu sai sót thông tin.

4. **Khuyến khích đa dạng hóa hình thức tác nghiệp:** Khuyến khích nhà báo sử dụng đa phương tiện, đồ họa thông tin và phóng sự điều tra để tăng sức hấp dẫn và hiệu quả truyền tải thông tin về ANPTT, với mục tiêu tăng tỷ lệ tin bài về ANPTT trên các báo lên ít nhất 10% trong 3 năm tới.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Nhà báo và phóng viên:** Nâng cao nhận thức và kỹ năng tác nghiệp chuyên sâu về an ninh phi truyền thống, giúp họ thực hiện các tác phẩm báo chí chính xác, khách quan và hiệu quả.

2. **Cơ quan báo chí và truyền thông:** Là tài liệu tham khảo để xây dựng chương trình đào tạo, quy trình tác nghiệp và chính sách phát triển nội dung liên quan đến ANPTT.

3. **Giảng viên và sinh viên ngành báo chí:** Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để giảng dạy, nghiên cứu về kỹ năng tác nghiệp báo chí trong lĩnh vực an ninh phi truyền thống.

4. **Cơ quan quản lý nhà nước và an ninh:** Tham khảo để hiểu rõ vai trò của báo chí trong công tác tuyên truyền, giám sát và phối hợp phòng chống các mối đe dọa an ninh phi truyền thống.

## Câu hỏi thường gặp

1. **An ninh phi truyền thống là gì?**  
An ninh phi truyền thống là các mối đe dọa không xuất phát từ yếu tố quân sự mà từ các yếu tố tự nhiên và xã hội như khủng bố, tội phạm công nghệ cao, biến đổi khí hậu, dịch bệnh, ảnh hưởng đến an ninh quốc gia và con người.

2. **Tại sao kỹ năng tác nghiệp về ANPTT quan trọng với nhà báo?**  
Kỹ năng này giúp nhà báo phát hiện đề tài, khai thác và xử lý thông tin phức tạp, đảm bảo thông tin chính xác, khách quan, góp phần nâng cao nhận thức xã hội về các vấn đề an ninh phi truyền thống.

3. **Những khó khăn chính khi nhà báo tác nghiệp về ANPTT là gì?**  
Khó khăn gồm thiếu kiến thức chuyên môn, hạn chế kỹ năng giao tiếp với nguồn tin chuyên ngành, và tính phức tạp, nhạy cảm của các vấn đề an ninh phi truyền thống.

4. **Báo chí có vai trò gì trong việc giải quyết các vấn đề ANPTT?**  
Báo chí tuyên truyền chính sách, giám sát, phản biện xã hội, tạo môi trường minh bạch, chống tham nhũng và nâng cao nhận thức cộng đồng về các mối đe dọa an ninh phi truyền thống.

5. **Làm thế nào để nâng cao kỹ năng tác nghiệp của nhà báo về ANPTT?**  
Thông qua đào tạo chuyên sâu, xây dựng tài liệu hướng dẫn, tăng cường hợp tác với chuyên gia và khuyến khích đa dạng hóa hình thức tác nghiệp báo chí.

## Kết luận

- Luận văn đã hệ thống hóa khung lý thuyết và thực tiễn về kỹ năng tác nghiệp của nhà báo trong lĩnh vực an ninh phi truyền thống, tập trung vào tội phạm công nghệ cao và an ninh tài chính.  
- Thực trạng cho thấy nhà báo còn hạn chế về hiểu biết và kỹ năng tác nghiệp chuyên sâu về ANPTT, với tỷ lệ tin bài về lĩnh vực này còn thấp trên các báo lớn.  
- Báo chí giữ vai trò quan trọng trong tuyên truyền, giám sát và phản biện xã hội về các vấn đề an ninh phi truyền thống.  
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực tác nghiệp của nhà báo, bao gồm đào tạo, xây dựng tài liệu, hợp tác chuyên gia và đổi mới hình thức tác nghiệp.  
- Khuyến nghị các cơ quan báo chí, nhà báo, giảng viên và cơ quan quản lý nhà nước sử dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác truyền thông về an ninh phi truyền thống trong thời gian tới.  

Hành động tiếp theo là triển khai các chương trình đào tạo và xây dựng tài liệu hướng dẫn kỹ năng tác nghiệp về ANPTT, đồng thời tăng cường hợp tác giữa báo chí và các chuyên gia an ninh để nâng cao chất lượng thông tin và tác phẩm báo chí.