Tổng quan nghiên cứu

Việc biểu dương, nhân rộng người tốt việc tốt là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhằm củng cố niềm tin và xây dựng xã hội phát triển bền vững. Theo báo cáo của ngành báo chí tỉnh Cà Mau năm 2019, có khoảng 301 tác phẩm báo chí viết về gương người tốt việc tốt, phản ánh đa dạng các lĩnh vực như văn hóa – xã hội, giáo dục, kinh tế, chính trị, y tế, quốc phòng – an ninh. Tuy nhiên, chất lượng và sức hấp dẫn của các tác phẩm này vẫn còn nhiều hạn chế, như nội dung chưa sâu sắc, hình thức thể hiện còn đơn điệu, thiếu sáng tạo và chưa thực sự thu hút bạn đọc.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát, phân tích và đánh giá chất lượng các tác phẩm báo chí viết về gương người tốt việc tốt trên báo chí tỉnh Cà Mau, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả tuyên truyền. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các tác phẩm đăng tải trên báo in Báo Cà Mau và Đài Phát thanh – Truyền hình Cà Mau trong năm 2019. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền, tạo sức lan tỏa tích cực trong cộng đồng, đồng thời hỗ trợ các cơ quan báo chí nâng cao chất lượng tác phẩm, góp phần xây dựng hình ảnh con người Việt Nam tốt đẹp hơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về báo chí và truyền thông, đặc biệt là quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về việc nêu gương người tốt việc tốt như một công cụ giáo dục đạo đức và xây dựng con người mới. Lý thuyết về tác phẩm báo chí được sử dụng để phân tích cấu trúc, nội dung và hình thức thể hiện của các tác phẩm, bao gồm các khái niệm chính như sự kiện, chi tiết, chính kiến, vấn đề, đề tài và tư tưởng trong tác phẩm báo chí.

Ngoài ra, luận văn áp dụng mô hình phân tích chất lượng tác phẩm báo chí dựa trên ba tiêu chí chính: tính thời sự, tính chân thật và tính đại chúng. Các tiêu chí này giúp đánh giá mức độ hấp dẫn, thuyết phục và khả năng lan tỏa của tác phẩm trong cộng đồng độc giả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu để hệ thống hóa các vấn đề lý luận và xây dựng khung phân tích. Phương pháp khảo sát được thực hiện thông qua việc thu thập và phân tích 301 tác phẩm báo chí về người tốt việc tốt trên báo in Báo Cà Mau năm 2019, cùng các tác phẩm phát sóng trên Đài Phát thanh – Truyền hình Cà Mau.

Phương pháp phỏng vấn sâu được áp dụng với các giảng viên báo chí, nhà báo, biên tập viên và lãnh đạo cơ quan báo chí tỉnh Cà Mau nhằm thu thập ý kiến đánh giá khách quan về chất lượng tác phẩm và nguyên nhân hạn chế. Thảo luận nhóm với cán bộ, phóng viên, biên tập viên tại các cơ quan báo chí cũng được tổ chức để thu thập đề xuất, giải pháp nâng cao chất lượng tác phẩm.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 301 tác phẩm báo chí, được chọn lọc theo tiêu chí phản ánh gương người tốt việc tốt trong năm 2019. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định tính nội dung và định lượng tần suất, tỷ lệ các nhóm đối tượng, lĩnh vực phản ánh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu đối tượng phản ánh: Trong 301 tác phẩm khảo sát, nhóm cán bộ, đảng viên chiếm 40,5%, nhóm nông dân, công nhân chiếm 34,3%, và nhóm học sinh – sinh viên chiếm 25,2%. Điều này cho thấy báo chí không chỉ tập trung vào các nhân vật lãnh đạo mà còn phản ánh đa dạng các tầng lớp xã hội.

  2. Nội dung phản ánh: Lĩnh vực văn hóa – xã hội chiếm tỷ lệ cao nhất với 23,6%, tiếp theo là giáo dục 23,2%, kinh tế 21%, chính trị 18,2%, y tế 6%, quốc phòng – an ninh 5%, và văn nghệ 3%. Sự phân bổ này phản ánh sự quan tâm của báo chí đến các vấn đề xã hội thiết thực, tuy nhiên lĩnh vực y tế và quốc phòng – an ninh còn ít bài viết.

  3. Chất lượng tác phẩm: Nhiều tác phẩm còn mang tính liệt kê thành tích, thiếu chiều sâu phân tích và sáng tạo trong cách thể hiện. Một số bài viết có xu hướng tô hồng, khen một chiều, chưa phản ánh chân thực và đa chiều về nhân vật. Ví dụ, các bài viết về giáo dục chủ yếu tập trung vào học sinh – sinh viên, ít phản ánh các phong trào thi đua hay hoạt động của ngành.

  4. Tác động xã hội: Các tác phẩm về người tốt việc tốt đã góp phần lan tỏa các giá trị đạo đức, nhân văn, khích lệ tinh thần lao động sáng tạo và đoàn kết trong cộng đồng. Ví dụ, bài viết về nhóm thiện nguyện mua xe cứu thương tại thị trấn ven biển Sông Đốc đã tạo hiệu ứng tích cực trong xã hội, góp phần hỗ trợ người bệnh kịp thời.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế chất lượng tác phẩm báo chí về người tốt việc tốt chủ yếu do thiếu đầu tư kỹ lưỡng về tư liệu, thiếu sáng tạo trong cách thể hiện và sự xem nhẹ đề tài của một số phóng viên. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả khảo sát tại Cà Mau tương đồng với thực trạng chung của báo chí Việt Nam khi viết về đề tài này, đó là sự đơn điệu, thiếu hấp dẫn và chưa khai thác sâu sắc nhân vật.

Việc tập trung nhiều vào các nhóm đối tượng như cán bộ, học sinh cho thấy báo chí có xu hướng ưu tiên các nhân vật dễ tiếp cận và có danh hiệu, trong khi các nhân tố mới, người lao động bình thường ít được phản ánh. Điều này hạn chế sự đa dạng và sức lan tỏa của tác phẩm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu đối tượng và nội dung phản ánh, giúp minh họa rõ ràng tỷ lệ các nhóm đối tượng và lĩnh vực được quan tâm. Bảng thống kê tần suất bài viết theo từng lĩnh vực cũng hỗ trợ đánh giá sự phân bổ nội dung.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới nội dung và hình thức thể hiện: Các cơ quan báo chí cần khuyến khích phóng viên sáng tạo trong cách khai thác và thể hiện tác phẩm, tránh lối viết liệt kê thành tích, tăng cường sử dụng kỹ thuật kể chuyện, chân dung để tạo sức hấp dẫn và thuyết phục. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Ban biên tập và phóng viên.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho phóng viên: Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ năng viết chân dung, phỏng vấn sâu, xử lý thông tin và đạo đức nghề nghiệp nhằm nâng cao năng lực tác nghiệp. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Hội Nhà báo tỉnh, các cơ quan báo chí.

  3. Mở rộng đối tượng phản ánh: Khuyến khích khai thác các nhân vật bình dân, nhân tố mới trong các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội để đa dạng hóa nội dung, tăng tính đại chúng và lan tỏa rộng rãi. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Phóng viên, biên tập viên.

  4. Tăng cường phối hợp với các cơ quan quản lý và tổ chức xã hội: Để có nguồn tư liệu phong phú, chính xác và đa chiều, báo chí cần phối hợp chặt chẽ với các tổ chức, địa phương trong việc phát hiện, giới thiệu gương người tốt việc tốt. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban biên tập, các cơ quan quản lý báo chí.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà báo và biên tập viên: Nghiên cứu giúp nâng cao kỹ năng viết, khai thác đề tài người tốt việc tốt, đổi mới hình thức thể hiện để tăng sức hấp dẫn và hiệu quả tuyên truyền.

  2. Cơ quan báo chí địa phương: Là tài liệu tham khảo để xây dựng kế hoạch tuyên truyền, nâng cao chất lượng tác phẩm báo chí, đặc biệt trong việc phát hiện và nhân rộng các gương điển hình tiên tiến.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Báo chí – Truyền thông: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về tác phẩm báo chí, phương pháp nghiên cứu và phân tích chất lượng tác phẩm trong lĩnh vực tuyên truyền người tốt việc tốt.

  4. Cơ quan quản lý báo chí và Ban Tuyên giáo: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, chỉ đạo và đánh giá hiệu quả công tác tuyên truyền, góp phần nâng cao vai trò của báo chí trong xây dựng đạo đức xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc tuyên truyền người tốt việc tốt lại quan trọng trong báo chí?
    Việc tuyên truyền người tốt việc tốt giúp xây dựng niềm tin xã hội, lan tỏa các giá trị đạo đức, khích lệ tinh thần lao động sáng tạo và đoàn kết, góp phần xây dựng xã hội phát triển bền vững.

  2. Những khó khăn chính khi viết tác phẩm về người tốt việc tốt là gì?
    Khó khăn gồm việc tìm kiếm nhân vật chân thực, tránh lối viết liệt kê thành tích, thiếu sáng tạo trong thể hiện và đảm bảo tính khách quan, thuyết phục của tác phẩm.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng tác phẩm báo chí về người tốt việc tốt?
    Cần đổi mới nội dung, hình thức thể hiện, đào tạo kỹ năng cho phóng viên, mở rộng đối tượng phản ánh và tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan để có tư liệu phong phú, chính xác.

  4. Phạm vi nghiên cứu của luận văn này là gì?
    Luận văn tập trung nghiên cứu chất lượng các tác phẩm báo chí viết về gương người tốt việc tốt trên báo in Báo Cà Mau và Đài Phát thanh – Truyền hình Cà Mau trong năm 2019.

  5. Các tiêu chí đánh giá một tác phẩm báo chí về người tốt việc tốt gồm những gì?
    Bao gồm tính chân thật, khách quan; tính thời sự; tính đại chúng; sự hấp dẫn trong cách thể hiện; và khả năng tạo hiệu quả xã hội, lan tỏa giá trị tích cực trong cộng đồng.

Kết luận

  • Luận văn đã khảo sát và phân tích 301 tác phẩm báo chí về người tốt việc tốt trên báo chí tỉnh Cà Mau năm 2019, phản ánh đa dạng các lĩnh vực xã hội với nhiều nhóm đối tượng khác nhau.
  • Chất lượng tác phẩm còn nhiều hạn chế như nội dung chưa sâu sắc, hình thức thể hiện đơn điệu, thiếu sáng tạo và chưa thực sự thu hút bạn đọc.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp đổi mới nội dung, đào tạo kỹ năng, mở rộng đối tượng phản ánh và tăng cường phối hợp nhằm nâng cao chất lượng tác phẩm báo chí.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, góp phần hoàn thiện khung lý luận và hỗ trợ công tác tuyên truyền người tốt việc tốt trên báo chí địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức đào tạo chuyên sâu và đánh giá hiệu quả sau một thời gian thực hiện nhằm nâng cao vai trò của báo chí trong xây dựng xã hội tốt đẹp hơn.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan báo chí và nhà báo tại Cà Mau cần chủ động áp dụng các giải pháp đổi mới để tạo ra những tác phẩm báo chí chất lượng, góp phần lan tỏa những giá trị tốt đẹp trong cộng đồng.