I. Lý luận và pháp luật về quản lý nhà nước trong bảo tồn di sản văn hóa
Chương này tập trung vào việc phân tích các khái niệm, quan điểm và vai trò của quản lý nhà nước trong bảo tồn di sản văn hóa. Theo Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) của Đảng, di sản văn hóa được coi là tài sản vô giá, gắn kết cộng đồng và là cốt lõi của bản sắc dân tộc. Luật Di sản văn hóa Việt Nam năm 2001 cũng khẳng định di sản văn hóa là tài sản quý giá của cộng đồng các dân tộc Việt Nam và là một bộ phận của di sản văn hóa nhân loại. Quản lý nhà nước trong lĩnh vực này không chỉ nhằm giữ gìn các giá trị văn hóa mà còn phục vụ mục tiêu giáo dục và phát triển bền vững.
1.1. Khái niệm và phân loại di sản văn hóa
Di sản văn hóa được định nghĩa là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần mang giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, thẩm mỹ. Nó bao gồm di sản văn hóa vật thể (như di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh) và di sản văn hóa phi vật thể (như lễ hội, nghệ thuật truyền thống). Luật Di sản văn hóa Việt Nam năm 2001 cũng nhấn mạnh rằng di sản văn hóa là tài sản quý giá của cộng đồng các dân tộc Việt Nam và là một bộ phận của di sản văn hóa nhân loại.
1.2. Quan điểm quản lý nhà nước về bảo tồn di sản
Quan điểm cơ bản của quản lý nhà nước trong bảo tồn di sản văn hóa là gắn văn hóa với hệ tư tưởng - chính trị, thể hiện đặc trưng dân tộc và coi sản phẩm văn hóa là một loại hàng hóa đặc biệt. Các quốc gia thường hướng đến ba mục tiêu chính: bảo vệ di sản, đảm bảo tiếp cận bình đẳng và tạo cơ hội tham gia vào sáng tạo và hưởng thụ văn hóa. Quan điểm bảo tồn nguyên trạng cũng được nhấn mạnh, nhằm giữ nguyên trạng di sản để các thế hệ sau có thể kế thừa và phát huy.
II. Thực trạng quản lý nhà nước về bảo tồn di sản văn hóa tại Quảng Nam
Chương này đánh giá thực trạng quản lý nhà nước trong bảo tồn di sản văn hóa thế giới tại tỉnh Quảng Nam, tập trung vào hai di sản nổi bật là Khu đền tháp Mỹ Sơn và Đô thị cổ Hội An. Các di sản này đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới từ năm 1999. Tuy nhiên, công tác bảo tồn đang đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm tác động của thiên tai, sự phát triển kinh tế - xã hội và sự thiếu đồng bộ trong các chính sách quản lý.
2.1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội tại Quảng Nam
Quảng Nam là một tỉnh có vị trí địa lý đặc biệt, với nhiều di sản văn hóa và thiên nhiên phong phú. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng đã tạo ra áp lực lớn lên công tác bảo tồn di sản. Các di sản như Khu đền tháp Mỹ Sơn và Đô thị cổ Hội An đang đối mặt với nguy cơ bị xuống cấp do tác động của môi trường và hoạt động du lịch.
2.2. Những bất cập trong quản lý nhà nước
Một trong những bất cập lớn trong quản lý nhà nước về bảo tồn di sản tại Quảng Nam là sự thiếu đồng bộ giữa các chính sách và quy định. Các cơ quan quản lý địa phương thường gặp khó khăn trong việc phối hợp với các tổ chức quốc tế và cộng đồng địa phương. Ngoài ra, nguồn lực tài chính và nhân lực cho công tác bảo tồn còn hạn chế, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.
III. Định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước
Chương này đề xuất các mục tiêu và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong bảo tồn di sản văn hóa thế giới tại Quảng Nam. Các giải pháp bao gồm việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường nguồn lực tài chính và nhân lực, đồng thời thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng địa phương trong công tác bảo tồn.
3.1. Mục tiêu quản lý nhà nước về bảo tồn di sản
Mục tiêu chính của quản lý nhà nước trong bảo tồn di sản là đảm bảo sự tồn tại lâu dài và ổn định của các di sản văn hóa, đồng thời phát huy giá trị của chúng trong đời sống xã hội. Điều này đòi hỏi sự kết hợp giữa bảo tồn nguyên trạng và phát triển bền vững, đảm bảo các di sản không bị mai một trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.
3.2. Kiến nghị và đề xuất
Để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến bảo tồn di sản, tăng cường nguồn lực tài chính và nhân lực, đồng thời thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng địa phương. Các giải pháp cụ thể bao gồm việc xây dựng các chính sách ưu đãi cho các tổ chức và cá nhân tham gia bảo tồn, tăng cường hợp tác quốc tế và nâng cao nhận thức của người dân về giá trị của di sản văn hóa.
