Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, Việt Nam đã tham gia nhiều hiệp định thương mại quan trọng như WTO, CPTPP và Cộng đồng kinh tế ASEAN, tạo ra cả cơ hội và thách thức lớn cho các doanh nghiệp trong nước. Đặc biệt, các doanh nghiệp nông lâm nghiệp phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ thị trường trong và ngoài nước, đòi hỏi phải nâng cao năng lực cạnh tranh để tồn tại và phát triển bền vững. Công ty Cổ phần Nông lâm nghiệp Bình Dương (AFCB) là một doanh nghiệp đặc thù, tiền thân là Lâm trường Phú Bình, hoạt động trong lĩnh vực nông lâm nghiệp tại tỉnh Bình Dương – một tỉnh công nghiệp hóa nhanh. Giai đoạn 2011-2015, tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) của công ty duy trì khoảng 10%/năm khi còn là doanh nghiệp nhà nước. Tuy nhiên, sau khi chuyển đổi sang công ty cổ phần từ năm 2016, ROE giảm xuống dưới 1% do đầu tư mạnh vào các dự án dài hạn, dịch bệnh cây trồng và biến động giá nông sản.

Mục tiêu nghiên cứu là hệ thống hóa cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh doanh nghiệp, phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh của AFCB trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh phù hợp với điều kiện thực tế. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại công ty và phạm vi thời gian tập trung vào giai đoạn 2016-2018. Việc nâng cao năng lực cạnh tranh của AFCB không chỉ giúp công ty phát triển bền vững mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành nông lâm nghiệp tỉnh Bình Dương trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về năng lực cạnh tranh doanh nghiệp, trong đó nổi bật là:

  • Lý thuyết năng lực cạnh tranh của Sanchez & Heene (1996, 2014): Năng lực cạnh tranh là khả năng duy trì, triển khai và phối hợp các nguồn lực để đạt được mục tiêu của doanh nghiệp, nhấn mạnh vai trò năng lực hơn là nguồn lực thô sơ.

  • Mô hình Assets-Processes-Performance (APP) của Bekley et al. (1988): Năng lực cạnh tranh được tạo thành từ ba nhóm yếu tố: tài sản (Assets), quá trình vận hành (Processes) và kết quả hoạt động (Performance). Sự phối hợp hiệu quả giữa ba yếu tố này tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững.

  • Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh: Bao gồm khả năng duy trì và mở rộng thị phần, năng lực cạnh tranh sản phẩm (chất lượng, giá cả, dịch vụ), hiệu quả kinh doanh (tỷ suất lợi nhuận, chi phí đơn vị sản phẩm), năng suất các yếu tố sản xuất (năng suất lao động, hiệu suất sử dụng vốn), khả năng thích ứng và đổi mới, khả năng thu hút nguồn lực và khả năng liên kết hợp tác.

  • Các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh: Bao gồm yếu tố nội bộ như năng lực tổ chức quản lý, năng lực marketing, năng lực tài chính, năng lực tiếp cận và đổi mới công nghệ, năng lực tổ chức dịch vụ, năng lực tạo lập các mối quan hệ; và yếu tố bên ngoài như thị trường, thể chế chính sách, kết cấu hạ tầng, ngành công nghiệp hỗ trợ và trình độ nguồn nhân lực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính làm chủ đạo, kết hợp với một số phương pháp định lượng hỗ trợ nhằm phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho AFCB. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ công ty, các cơ quan chức năng, tài liệu sách báo, các công trình nghiên cứu trước đây, chính sách của Nhà nước và kinh nghiệm quốc tế.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích và tổng hợp lý thuyết, thống kê mô tả số liệu về tình hình sản xuất kinh doanh của AFCB giai đoạn 2016-2018; so sánh, đối chiếu với các doanh nghiệp cùng ngành tại khu vực Đông Nam bộ; phỏng vấn chuyên gia quản lý trong ngành nông lâm nghiệp và các sở ban ngành liên quan (từ 10-15 chuyên gia); khảo sát xã hội học qua bảng câu hỏi đối với các đối tác của công ty.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Phỏng vấn chuyên gia được lựa chọn theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các cán bộ quản lý có kinh nghiệm trong ngành; khảo sát đối tác được thực hiện trên mẫu đại diện các khách hàng, nhà cung cấp và đối tác kinh doanh của AFCB.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu và thực trạng trong giai đoạn 2016-2018, đồng thời tổng hợp các kinh nghiệm và chính sách đến năm 2019 để đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực cạnh tranh của AFCB còn hạn chế: Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) giảm từ khoảng 10% giai đoạn 2011-2015 xuống dưới 1% trong giai đoạn 2016-2018, phản ánh hiệu quả sản xuất kinh doanh chưa cao. Nguyên nhân chính là do đầu tư lớn vào các dự án dài hạn, dịch bệnh cây trồng và biến động giá nông sản.

  2. Cơ cấu ngành nghề đa dạng nhưng chưa tối ưu: AFCB hoạt động trong nhiều lĩnh vực như trồng rừng, chăn nuôi, trồng cây công nghiệp, khai thác gỗ, dịch vụ lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, bán buôn nông lâm sản, kinh doanh bất động sản… Tuy nhiên, các lĩnh vực này chưa được liên kết chặt chẽ để tạo ra giá trị gia tăng cao.

  3. Nguồn nhân lực và quản lý còn nhiều hạn chế: Cơ cấu cán bộ công nhân viên chưa đồng đều về trình độ và độ tuổi, ảnh hưởng đến năng lực tổ chức quản lý và đổi mới sáng tạo. Sơ đồ tổ chức công ty còn cồng kềnh, chưa tối ưu hóa hiệu quả quản lý.

  4. Khả năng tiếp cận công nghệ và đổi mới còn yếu: Công ty chưa áp dụng rộng rãi công nghệ cao trong sản xuất nông lâm nghiệp, chưa tận dụng hiệu quả các tiến bộ kỹ thuật như công nghệ sinh học, tự động hóa, công nghệ tưới tiêu tiết kiệm nước.

  5. Khả năng liên kết và hợp tác còn hạn chế: Mối quan hệ với các đối tác, nhà cung cấp, khách hàng và chính quyền chưa được khai thác tối đa, làm giảm sức mạnh cạnh tranh trên thị trường.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên bắt nguồn từ việc chuyển đổi mô hình doanh nghiệp và đầu tư chưa hiệu quả trong giai đoạn 2016-2018. So với các doanh nghiệp nông lâm nghiệp khác trong khu vực Đông Nam bộ, AFCB có lợi thế về quy mô và đa dạng ngành nghề nhưng chưa phát huy được lợi thế này do thiếu sự liên kết nội bộ và đổi mới công nghệ. Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây về năng lực cạnh tranh doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam, nhấn mạnh vai trò của năng lực tổ chức quản lý, năng lực marketing và năng lực tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận giai đoạn 2016-2018, bảng phân tích cơ cấu nguồn vốn và tài sản, biểu đồ cơ cấu trình độ cán bộ công nhân viên, giúp minh họa rõ nét thực trạng năng lực cạnh tranh của AFCB.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức lại bộ máy quản lý và đào tạo nguồn nhân lực: Thực hiện tinh gọn cơ cấu tổ chức, phân định rõ chức năng nhiệm vụ, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý cho đội ngũ cán bộ quản lý trong vòng 12-18 tháng. Chủ thể thực hiện là Ban lãnh đạo công ty phối hợp với các đơn vị đào tạo chuyên nghiệp.

  2. Nâng cao sức cạnh tranh sản phẩm: Đầu tư nghiên cứu phát triển sản phẩm mới, cải tiến chất lượng sản phẩm hiện có, áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật và quản lý chất lượng quốc tế trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là phòng R&D và bộ phận sản xuất.

  3. Ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất: Áp dụng công nghệ sinh học, tự động hóa, công nghệ tưới tiêu tiết kiệm nước và quản lý trang trại thông minh nhằm tăng năng suất và giảm chi phí sản xuất trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện là phòng kỹ thuật và công nghệ.

  4. Mở rộng và nâng cao hiệu quả kênh phân phối: Xây dựng hệ thống phân phối chuyên nghiệp, phát triển thị trường mới trong và ngoài nước, tăng cường marketing mối quan hệ trong 1-2 năm. Chủ thể thực hiện là phòng kinh doanh và marketing.

  5. Tăng cường năng lực tài chính: Đa dạng hóa nguồn vốn, cải thiện quản lý tài chính, tối ưu hóa chi phí và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện là phòng tài chính kế toán và Ban giám đốc.

  6. Xây dựng văn hóa doanh nghiệp: Tạo môi trường làm việc tích cực, khuyến khích sáng tạo và hợp tác, nâng cao tinh thần trách nhiệm và gắn bó của nhân viên trong 1 năm. Chủ thể thực hiện là phòng nhân sự và Ban lãnh đạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp nông lâm nghiệp: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nông lâm nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, kinh tế nông nghiệp: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn nâng cao năng lực cạnh tranh doanh nghiệp trong lĩnh vực nông lâm nghiệp.

  4. Các đối tác kinh doanh, nhà đầu tư và tổ chức tài chính: Hiểu rõ thực trạng và tiềm năng phát triển của AFCB, từ đó đưa ra quyết định hợp tác và đầu tư hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là gì?
    Năng lực cạnh tranh là khả năng duy trì, phối hợp các nguồn lực để tạo ra lợi thế cạnh tranh, chiếm lĩnh thị trường, đạt lợi nhuận cao và phát triển bền vững.

  2. Tại sao AFCB cần nâng cao năng lực cạnh tranh?
    Doanh nghiệp đang đối mặt với áp lực cạnh tranh gay gắt, hiệu quả kinh doanh giảm sút (ROE dưới 1%), cần nâng cao năng lực để tồn tại và phát triển trong bối cảnh hội nhập.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của AFCB?
    Bao gồm năng lực tổ chức quản lý, năng lực marketing, năng lực tài chính, năng lực đổi mới công nghệ, khả năng liên kết hợp tác và các yếu tố bên ngoài như thị trường, chính sách và hạ tầng.

  4. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Phương pháp chính là nghiên cứu định tính kết hợp với phân tích số liệu thống kê mô tả, phỏng vấn chuyên gia và khảo sát xã hội học nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao năng lực cạnh tranh của AFCB?
    Bao gồm tổ chức lại quản lý, nâng cao chất lượng sản phẩm, ứng dụng công nghệ cao, mở rộng kênh phân phối, tăng cường năng lực tài chính và xây dựng văn hóa doanh nghiệp.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực nông lâm nghiệp.
  • Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của AFCB giai đoạn 2016-2018 cho thấy nhiều hạn chế về hiệu quả kinh doanh, công nghệ và quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, tập trung vào tổ chức quản lý, công nghệ, sản phẩm, tài chính và văn hóa doanh nghiệp.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần hỗ trợ AFCB phát triển bền vững trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp để đạt mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh trong 3-5 năm tới.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng năng lực cạnh tranh bền vững cho doanh nghiệp nông lâm nghiệp!