Tổng quan nghiên cứu

Cải cách thủ tục hành chính là một trong những nội dung trọng yếu của cải cách hành chính, đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và cải thiện mối quan hệ giữa cơ quan nhà nước với người dân, doanh nghiệp. Tỉnh Quảng Nam, với dân số gần 1,5 triệu người và vị trí địa lý chiến lược tại vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, đã xác định cải cách thủ tục hành chính là khâu đột phá nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Từ năm 2010 đến 2018, giai đoạn nghiên cứu của luận văn, tỉnh đã triển khai nhiều giải pháp nhằm kiểm soát và nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện thủ tục hành chính.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung làm rõ cơ sở lý luận về kiểm soát thủ tục hành chính, đánh giá thực trạng tại Quảng Nam, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát việc tổ chức thực hiện thủ tục hành chính. Nghiên cứu có phạm vi không gian giới hạn trong địa bàn tỉnh Quảng Nam và phạm vi thời gian từ năm 2010 đến 2018, giai đoạn đánh dấu sự ra đời và phát triển của hệ thống kiểm soát thủ tục hành chính theo Nghị định số 63/2010/NĐ-CP.

Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao chất lượng cải cách thủ tục hành chính tại Quảng Nam mà còn có giá trị tham khảo cho các tỉnh, thành phố khác trong cả nước. Các chỉ số như tỷ lệ cắt giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính đạt 27,3%, số lượng thủ tục hành chính được tiếp nhận và giải quyết qua Trung tâm Hành chính công tăng lên đáng kể, phản ánh sự chuyển biến tích cực trong công tác cải cách hành chính của tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, tập trung vào quan điểm xây dựng chính phủ phục vụ nhân dân. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết về thủ tục hành chính: Thủ tục hành chính được hiểu là trình tự, cách thức thực hiện, hồ sơ và yêu cầu do cơ quan nhà nước quy định nhằm giải quyết công việc cụ thể liên quan đến cá nhân, tổ chức. Thủ tục hành chính là công cụ pháp lý đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia, đồng thời là chuẩn mực hành vi cho cán bộ, công chức trong hoạt động quản lý nhà nước.

  2. Lý thuyết về kiểm soát thủ tục hành chính: Kiểm soát thủ tục hành chính là quá trình xem xét, đánh giá, theo dõi nhằm bảo đảm tính khả thi, công khai, minh bạch trong tổ chức thực hiện thủ tục hành chính. Hoạt động này bao gồm kiểm soát quy định thủ tục trong dự thảo văn bản pháp luật, công bố, công khai thủ tục, giải quyết thủ tục, tổ chức cơ chế một cửa, kiểm tra, rà soát và tiếp nhận phản ánh, kiến nghị.

Các khái niệm chính bao gồm: thủ tục hành chính, kiểm soát thủ tục hành chính, cơ chế một cửa, đơn giản hóa thủ tục hành chính, và phản ánh, kiến nghị của người dân.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tổng hợp, kết hợp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh và quan sát nhằm đánh giá thực trạng kiểm soát thủ tục hành chính tại Quảng Nam.

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm số liệu thống kê từ các cơ quan nhà nước tỉnh Quảng Nam, báo cáo rà soát thủ tục hành chính, kết quả khảo sát sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp, các văn bản pháp luật liên quan và tài liệu nghiên cứu học thuật.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng được áp dụng để đánh giá hiệu quả công tác kiểm soát thủ tục hành chính, so sánh tỷ lệ cắt giảm thời gian, số lượng thủ tục được đơn giản hóa, mức độ hài lòng của người dân và doanh nghiệp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào các cơ quan, đơn vị thực hiện kiểm soát thủ tục hành chính tại tỉnh Quảng Nam, bao gồm cán bộ đầu mối kiểm soát thủ tục hành chính ở các cấp tỉnh, huyện, xã, cùng với khảo sát ý kiến người dân và doanh nghiệp sử dụng dịch vụ hành chính công.

  • Timeline nghiên cứu: Từ năm 2010 đến 2018, giai đoạn đánh dấu sự ra đời và phát triển của hệ thống kiểm soát thủ tục hành chính theo Nghị định số 63/2010/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cải cách thủ tục hành chính tại Quảng Nam đạt nhiều kết quả tích cực: Tỉnh đã cắt giảm 6.964 ngày giải quyết thủ tục hành chính, tương đương 27,3% tổng thời gian so với quy định trước đây. Trung tâm Hành chính công tỉnh tiếp nhận và giải quyết 1.351 thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền của 17 sở, ngành và 3 cơ quan trung ương đóng trên địa bàn.

  2. Công tác công bố và công khai thủ tục hành chính được thực hiện đầy đủ: Năm 2018, tỉnh ban hành 33 quyết định công bố 2.470 thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền các cấp, đăng tải công khai trên Cơ sở dữ liệu quốc gia và cổng thông tin điện tử tỉnh. Các thủ tục được niêm yết tại trụ sở các cơ quan, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận.

  3. Mức độ hài lòng của người dân và doanh nghiệp còn hạn chế: Khoảng 12,8% người dân phải đi lại từ 3-4 lần và 2,7% phải đi lại từ 5-7 lần để hoàn thành thủ tục hành chính. Có 31% chưa hài lòng về việc tiếp nhận và thông báo kết quả xử lý phản ánh, kiến nghị. Tỷ lệ cơ quan không có thư xin lỗi khi trễ hẹn lên tới 96,4%.

  4. Hạn chế về nguồn nhân lực và tổ chức thực hiện: Cán bộ đầu mối kiểm soát thủ tục hành chính tại một số cơ quan, đơn vị chưa đảm bảo năng lực, làm việc theo chế độ kiêm nhiệm nên hiệu quả chưa cao. Việc phát hiện và xử lý vướng mắc thủ tục hành chính còn chậm, chưa huy động được sự tham gia rộng rãi của người dân trong giám sát.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố. Trước hết, nhận thức và tinh thần trách nhiệm của một số cán bộ, công chức chưa cao, chưa coi trọng công tác kiểm soát thủ tục hành chính. Thứ hai, sự phối hợp giữa các cơ quan trong giải quyết thủ tục còn hạn chế, dẫn đến tình trạng hồ sơ bị chậm trễ, người dân phải đi lại nhiều lần. Thứ ba, các thủ tục hành chính còn tồn tại sự rườm rà, chưa được đơn giản hóa triệt để, gây khó khăn cho người thực hiện.

So với các nghiên cứu trong nước và báo cáo của các tổ chức quốc tế, kết quả tại Quảng Nam phản ánh đúng xu hướng chung của cải cách thủ tục hành chính ở Việt Nam: đã có tiến bộ rõ rệt nhưng vẫn còn nhiều thách thức trong thực thi. Việc áp dụng cơ chế một cửa, một cửa liên thông và phát triển dịch vụ công trực tuyến là những bước đi quan trọng, tuy nhiên tỷ lệ hồ sơ trực tuyến còn thấp, chưa phát huy tối đa lợi ích.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ cắt giảm thời gian giải quyết thủ tục theo từng lĩnh vực, bảng tổng hợp số lượng thủ tục hành chính được công bố và niêm yết, cũng như biểu đồ khảo sát mức độ hài lòng của người dân và doanh nghiệp theo các tiêu chí dịch vụ hành chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ kiểm soát thủ tục hành chính

    • Mục tiêu: Đảm bảo cán bộ đầu mối có đủ kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ để thực hiện hiệu quả công tác kiểm soát.
    • Thời gian: Triển khai trong 12 tháng tới.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Nội vụ phối hợp với các cơ quan đào tạo chuyên ngành.

  2. Đẩy mạnh đơn giản hóa thủ tục hành chính và tăng cường phối hợp liên ngành

    • Mục tiêu: Giảm tối thiểu 30% thời gian giải quyết thủ tục hành chính, loại bỏ các bước không cần thiết.
    • Thời gian: Rà soát và đề xuất trong 6 tháng, triển khai trong 18 tháng tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Ủy ban nhân dân tỉnh chỉ đạo các sở, ngành phối hợp thực hiện.

  3. Phát triển và nâng cao chất lượng dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4

    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ hồ sơ giải quyết qua dịch vụ công trực tuyến lên trên 50% trong 2 năm tới.
    • Thời gian: Triển khai ngay, hoàn thành trong 24 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với các sở, ngành liên quan.

  4. Tăng cường công khai, minh bạch và phát huy vai trò giám sát của người dân, doanh nghiệp

    • Mục tiêu: Thu hút ít nhất 70% người dân, doanh nghiệp tham gia phản ánh, kiến nghị về thủ tục hành chính.
    • Thời gian: Xây dựng kênh tiếp nhận và truyền thông trong 6 tháng, duy trì liên tục.
    • Chủ thể thực hiện: Văn phòng Ủy ban nhân dân tỉnh phối hợp với các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức làm công tác cải cách thủ tục hành chính

    • Lợi ích: Hiểu rõ cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát thủ tục hành chính.
    • Use case: Áp dụng kiến thức để cải tiến quy trình, nâng cao chất lượng phục vụ.

  2. Lãnh đạo các cơ quan nhà nước cấp tỉnh, huyện, xã

    • Lợi ích: Nắm bắt các vấn đề thực tiễn và đề xuất chính sách phù hợp với đặc thù địa phương.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch cải cách thủ tục hành chính, chỉ đạo thực hiện hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực quản lý nhà nước và pháp luật hành chính

    • Lợi ích: Tham khảo dữ liệu thực tiễn, phân tích chuyên sâu về kiểm soát thủ tục hành chính.
    • Use case: Phát triển nghiên cứu tiếp theo hoặc giảng dạy chuyên ngành.

  4. Doanh nghiệp và tổ chức xã hội quan tâm đến cải cách hành chính

    • Lợi ích: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và cách thức tham gia giám sát, phản ánh kiến nghị.
    • Use case: Tăng cường tương tác với cơ quan nhà nước, góp phần cải thiện môi trường kinh doanh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát thủ tục hành chính là gì và tại sao quan trọng?
    Kiểm soát thủ tục hành chính là quá trình đánh giá, theo dõi nhằm đảm bảo thủ tục hành chính được thực hiện đúng quy định, công khai, minh bạch. Nó giúp loại bỏ thủ tục rườm rà, giảm phiền hà cho người dân và doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

  2. Quy trình kiểm soát việc tổ chức thực hiện thủ tục hành chính gồm những bước nào?
    Quy trình bao gồm: công bố thủ tục hành chính, công khai thủ tục, giải quyết thủ tục, tổ chức cơ chế một cửa, kiểm tra, rà soát, đơn giản hóa thủ tục và tiếp nhận xử lý phản ánh, kiến nghị từ người dân, doanh nghiệp.

  3. Tỉnh Quảng Nam đã đạt được những kết quả gì trong cải cách thủ tục hành chính?
    Tỉnh đã cắt giảm 27,3% thời gian giải quyết thủ tục, thành lập Trung tâm Hành chính công tiếp nhận hơn 1.300 thủ tục, công khai đầy đủ thủ tục hành chính trên các kênh chính thức, đồng thời nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp.

  4. Những khó khăn chính trong kiểm soát thủ tục hành chính tại Quảng Nam là gì?
    Bao gồm: thiếu cán bộ có năng lực chuyên môn, thủ tục hành chính còn phức tạp, phối hợp liên ngành chưa hiệu quả, tỷ lệ hồ sơ trực tuyến thấp, và sự tham gia giám sát của người dân còn hạn chế.

  5. Làm thế nào để người dân và doanh nghiệp tham gia hiệu quả vào công tác kiểm soát thủ tục hành chính?
    Người dân và doanh nghiệp có thể phản ánh, kiến nghị qua các kênh tiếp nhận của cơ quan nhà nước, tham gia góp ý kiến trong quá trình rà soát, đơn giản hóa thủ tục, đồng thời giám sát việc thực hiện thủ tục để đảm bảo tính minh bạch và công bằng.

Kết luận

  • Kiểm soát việc tổ chức thực hiện thủ tục hành chính là công cụ quan trọng để nâng cao hiệu quả cải cách hành chính, giảm phiền hà cho người dân và doanh nghiệp.
  • Tỉnh Quảng Nam đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong cắt giảm thời gian, công khai thủ tục và nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính công.
  • Vẫn còn tồn tại những hạn chế về nguồn nhân lực, phối hợp liên ngành và mức độ hài lòng của người dân cần được cải thiện.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đào tạo cán bộ, đơn giản hóa thủ tục, phát triển dịch vụ công trực tuyến và tăng cường sự tham gia của người dân.
  • Tiếp tục triển khai các bước cải cách trong giai đoạn tới nhằm xây dựng nền hành chính hiện đại, phục vụ hiệu quả nhân dân và doanh nghiệp.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và cán bộ quản lý cần áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để đảm bảo cải cách thủ tục hành chính đạt hiệu quả bền vững.