## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập môn Giáo dục Công dân (GDCD) trở thành một vấn đề cấp thiết. Tại trường THPT Lương Ngọc Quyến, Thái Nguyên, với hơn 44 lớp học và đội ngũ giáo viên có trình độ cao, việc nâng cao chất lượng học tập môn GDCD được xem là nhiệm vụ trọng tâm. Qua khảo sát 580 học sinh từ khối 10 đến khối 12, kết quả cho thấy chỉ khoảng 37,9% học sinh đánh giá việc phát huy tính tích cực trong học tập môn GDCD là rất cần thiết, trong khi 6,9% chưa nhận thức đúng về tầm quan trọng của môn học. Môn GDCD, mặc dù có vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách và thế giới quan khoa học cho học sinh, nhưng vẫn bị xem nhẹ và chưa được đầu tư đúng mức về phương pháp giảng dạy và thời lượng học tập. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập môn GDCD tại trường THPT Lương Ngọc Quyến, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả học tập, góp phần phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất công dân cho học sinh. Nghiên cứu tập trung trong phạm vi trường THPT Lương Ngọc Quyến, thành phố Thái Nguyên, trong giai đoạn năm học 2015-2016, với ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, đạo đức và kỹ năng sống cho học sinh phổ thông.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục hiện đại, trong đó nổi bật là:

- **Lý thuyết dạy học lấy người học làm trung tâm**: Nhấn mạnh vai trò chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình tiếp nhận và chiếm lĩnh tri thức, thay vì phương pháp truyền thụ một chiều.
- **Chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử**: Là cơ sở triết học giúp hiểu rõ mối quan hệ biện chứng giữa người dạy và người học, cũng như sự phát triển năng lực nhận thức của học sinh.
- **Khái niệm về tính tích cực học tập**: Bao gồm các yếu tố như hứng thú, tự giác, sáng tạo, khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, và sự chủ động trong học tập.
- **Mô hình phát huy tính tích cực học tập**: Tập trung vào việc tạo động lực, xây dựng môi trường học tập tích cực, đổi mới phương pháp giảng dạy và phát triển kỹ năng tự học cho học sinh.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập từ khảo sát 580 học sinh và 10 giáo viên môn GDCD tại trường THPT Lương Ngọc Quyến, kết hợp với tài liệu lý luận, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước.
- **Phương pháp chọn mẫu**: Sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các khối lớp 10, 11, 12.
- **Phương pháp phân tích**: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích định lượng qua bảng hỏi, kết hợp phân tích định tính từ phỏng vấn sâu và quan sát thực tế.
- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2015-2016, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu và đề xuất giải pháp.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Thái độ học tập tích cực**: 37,9% học sinh cho rằng phát huy tính tích cực học tập môn GDCD là rất cần thiết, 55,2% cho là cần thiết, còn 6,9% không quan tâm. Điều này cho thấy phần lớn học sinh nhận thức được tầm quan trọng của môn học.
- **Kế hoạch tự học**: Chỉ 31% học sinh thường xuyên lên kế hoạch tự học môn GDCD, 58,7% thỉnh thoảng mới lên kế hoạch, và 10,3% không lên kế hoạch tự học. Tỷ lệ này phản ánh sự thiếu chủ động trong việc tự học của học sinh.
- **Chuẩn bị bài trước và sau khi lên lớp**: 60,3% học sinh thường xuyên chuẩn bị bài, 31,1% không thường xuyên, và 8,6% không chuẩn bị bài. Việc chuẩn bị bài có ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả học tập.
- **Ý thức trong giờ học**: 88,7% học sinh chú ý nghe giảng, 7% làm việc riêng và 4,3% ngủ trong giờ học. Mặc dù đa số có ý thức học tập tốt, vẫn còn một bộ phận nhỏ chưa tập trung.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy, mặc dù phần lớn học sinh nhận thức được tầm quan trọng của môn GDCD, nhưng việc phát huy tính tích cực trong học tập còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do phương pháp giảng dạy truyền thống, thiếu đổi mới, chưa tạo được môi trường học tập hấp dẫn và chưa phát huy được vai trò chủ động của học sinh. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc lấy người học làm trung tâm và áp dụng các phương pháp dạy học tích cực đã được chứng minh là nâng cao hiệu quả học tập rõ rệt. Việc thiếu kế hoạch tự học và chuẩn bị bài cũng làm giảm khả năng tiếp thu và vận dụng kiến thức của học sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm học sinh theo từng mức độ thái độ và hành vi học tập, giúp minh họa rõ nét thực trạng hiện tại.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Đổi mới phương pháp giảng dạy**: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, lấy học sinh làm trung tâm, tăng cường thảo luận, giải quyết tình huống thực tế nhằm nâng cao hứng thú và sự chủ động của học sinh. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Ban giám hiệu và giáo viên.
- **Xây dựng kế hoạch tự học cho học sinh**: Hướng dẫn học sinh kỹ năng lập kế hoạch học tập cá nhân, quản lý thời gian hiệu quả, đặc biệt đối với môn GDCD. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Giáo viên chủ nhiệm và giáo viên GDCD.
- **Tăng cường hoạt động ngoại khóa và dự án thực tiễn**: Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, dự án nhỏ liên quan đến nội dung GDCD để học sinh vận dụng kiến thức vào thực tế, nâng cao kỹ năng sống. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Nhà trường phối hợp với các tổ chức xã hội.
- **Đầu tư cơ sở vật chất và tài liệu học tập**: Cải thiện trang thiết bị dạy học, cung cấp tài liệu tham khảo phong phú, hiện đại để hỗ trợ quá trình học tập. Thời gian: 1-2 năm; Chủ thể: Ban giám hiệu và các cấp quản lý giáo dục.
- **Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực giáo viên**: Đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng sư phạm, phương pháp dạy học tích cực cho giáo viên GDCD nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, trường THPT.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên môn Giáo dục Công dân**: Nắm bắt các phương pháp dạy học tích cực, nâng cao hiệu quả giảng dạy và phát huy tính tích cực của học sinh.
- **Nhà quản lý giáo dục**: Đưa ra các chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục phù hợp với thực trạng và nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học.
- **Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành Giáo dục Chính trị và Phương pháp dạy học**: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn để nghiên cứu, phát triển đề tài liên quan.
- **Phụ huynh học sinh**: Hiểu rõ vai trò của việc phát huy tính tích cực trong học tập, phối hợp cùng nhà trường hỗ trợ con em học tập hiệu quả.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao cần phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập môn GDCD?**  
Phát huy tính tích cực giúp học sinh chủ động, sáng tạo, nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức và vận dụng vào thực tiễn, góp phần hình thành nhân cách và kỹ năng sống.

2. **Phương pháp dạy học tích cực là gì?**  
Là phương pháp lấy học sinh làm trung tâm, khuyến khích sự tham gia, trao đổi, thảo luận và tự khám phá kiến thức, thay vì truyền thụ một chiều.

3. **Làm thế nào để học sinh xây dựng kế hoạch tự học hiệu quả?**  
Học sinh cần xác định mục tiêu học tập, phân bổ thời gian hợp lý, ưu tiên nội dung quan trọng và thường xuyên đánh giá tiến độ học tập.

4. **Vai trò của giáo viên trong việc phát huy tính tích cực của học sinh?**  
Giáo viên là người thiết kế bài giảng, tạo môi trường học tập tích cực, hướng dẫn và khích lệ học sinh tham gia chủ động vào quá trình học.

5. **Làm sao để khắc phục tình trạng học sinh thờ ơ với môn GDCD?**  
Cần đổi mới phương pháp giảng dạy, liên hệ nội dung với thực tiễn, tổ chức hoạt động ngoại khóa hấp dẫn và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của môn học.

## Kết luận

- Phát huy tính tích cực học tập của học sinh là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng môn Giáo dục Công dân tại trường THPT Lương Ngọc Quyến.  
- Thực trạng cho thấy học sinh còn thiếu chủ động trong học tập, kế hoạch tự học và chuẩn bị bài chưa được quan tâm đúng mức.  
- Đổi mới phương pháp giảng dạy và tăng cường hoạt động thực tiễn là giải pháp hiệu quả để nâng cao tính tích cực học tập.  
- Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn, đề xuất giải pháp thiết thực cho giáo viên, nhà trường và các bên liên quan.  
- Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm nhằm đạt được hiệu quả bền vững, góp phần phát triển toàn diện năng lực công dân cho học sinh.  

**Hành động tiếp theo:** Các nhà trường và giáo viên cần áp dụng ngay các giải pháp đổi mới phương pháp dạy học tích cực, đồng thời phối hợp với phụ huynh để tạo môi trường học tập tích cực cho học sinh.