I. Luận văn Thạc sĩ Tổng quan Can thiệp Tâm lý Trầm cảm 55
Rối loạn trầm cảm là một rối loạn tâm thần phổ biến, mang lại gánh nặng bệnh tật lớn nhất, gây tổn thất hàng đầu về chi phí và thương vong. Trên toàn cầu, ước tính có hơn 300 triệu người trên thế giới bị trầm cảm, tương đương 4,4% dân số thế giới [52]. Trầm cảm được WHO xếp hạng là nguyên nhân lớn nhất gây ra tình trạng suy nhược toàn cầu, là nguyên nhân chính dẫn đến các ca tử vong do tự tử, với con số gần 800.000 người mỗi năm [52]. Điều trị trầm cảm chủ yếu gồm hai phương pháp chính: thuốc và trị liệu tâm lý, trong đó [14]. Liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT) được xem là phương pháp phổ biến nhất và mang lại hiệu quả nhiều nhất. Nghiên cứu này tập trung vào việc can thiệp tâm lý cho một ca trầm cảm ở lứa tuổi trưởng thành, sử dụng nghiên cứu trường hợp để đánh giá hiệu quả. Từ những mong muốn mang lại hiệu quả trong việc điều trị cho bệnh nhân trầm cảm đồng thời thực hành kỹ năng đánh giá trị liệu trên một ca thực tế, tôi chọn đề tài: “Can thiệp tâm lý cho một ca trầm cảm ở lứa tuổi trưởng thành”.
1.1. Tầm quan trọng của nghiên cứu về điều trị trầm cảm
Nghiên cứu về trầm cảm và các phương pháp can thiệp đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe tâm thần cộng đồng. Trầm cảm không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn tác động tiêu cực đến gia đình, xã hội và kinh tế. Các nghiên cứu, như nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nhấn mạnh rằng trầm cảm là một trong những gánh nặng bệnh tật lớn nhất trên toàn cầu [48]. Việc tìm kiếm và phát triển các phương pháp điều trị hiệu quả, đặc biệt là các phương pháp tâm lý, là vô cùng cần thiết. Theo Briley & Lépine (2011) [21], trầm cảm được dự báo sẽ trở thành căn bệnh nặng nề nhất thế giới trong những thập kỷ tới, làm nổi bật sự cấp bách của việc nghiên cứu và can thiệp.
1.2. Mục tiêu và nhiệm vụ của luận văn thạc sĩ tâm lý
Luận văn thạc sĩ này nhằm mục đích cung cấp hỗ trợ sức khỏe tâm thần cho một cá nhân có triệu chứng trầm cảm, đồng thời đưa ra kết luận và các đề xuất có thể nâng cao kiến thức về các phương pháp trị liệu tâm lý được sử dụng trong điều trị các trường hợp trầm cảm. Các nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm: Tổng quan nghiên cứu về trầm cảm cũng như về can thiệp về trầm cảm, từ đó xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài. Xác định những khái niệm và công cụ được sử dụng trong đề tài. Thực hiện đánh giá, định hình trường hợp, lập kế hoạch và can thiệp cho một trường hợp có rối loạn trầm cảm. Đánh giá tiến trình thực hiện và hiệu quả can thiệp, từ đó đưa ra kết luận và khuyến nghị cho trường hợp rối loạn trầm cảm.
II. Nghiên cứu Trường hợp Thách thức Can thiệp Trầm cảm 58
Nghiên cứu này tập trung vào một trường hợp cụ thể: một nữ sinh viên 23 tuổi được chẩn đoán mắc trầm cảm. Việc lựa chọn nghiên cứu trường hợp cho phép đi sâu vào các yếu tố cá nhân, hoàn cảnh sống và trải nghiệm của người bệnh. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng bao gồm phương pháp nghiên cứu tài liệu, phương pháp hỏi chuyện lâm sàng, phương pháp quan sát lâm sàng, phương pháp nghiên cứu lịch sử cuộc đời và phương pháp trắc nghiệm/thang đo. Phương pháp hỏi chuyện lâm sàng đóng vai trò chủ đạo, giúp thu thập thông tin về vấn đề thân chủ đang gặp phải, xác định những yếu tố gây tổn thương, những yếu tố duy trì vấn đề của thân chủ, những điểm mạnh của ca lâm sàng. Đây cũng là phương pháp chủ đạo khi thực hiện nghiên cứu này.
2.1. Khách thể nghiên cứu Nữ sinh viên 23 tuổi và trầm cảm
Thân chủ là nữ giới, 23 tuổi, được chẩn đoán trầm cảm, hiện đang là sinh viên của một trường đại học ở Hà Nội. Việc lựa chọn một sinh viên làm đối tượng nghiên cứu phản ánh thực tế là trầm cảm đang gia tăng trong giới trẻ, đặc biệt là sinh viên. Nghiên cứu của trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên (2020-2021) cho thấy tỷ lệ trầm cảm ở sinh viên năm cuối là 42% [4], nhấn mạnh sự cần thiết của các nghiên cứu can thiệp dành cho đối tượng này. Việc nghiên cứu trường hợp cụ thể giúp hiểu rõ hơn về các yếu tố đặc thù ảnh hưởng đến trầm cảm ở sinh viên và đưa ra các giải pháp phù hợp.
2.2. Phương pháp nghiên cứu ca lâm sàng chi tiết
Nghiên cứu sử dụng kết hợp nhiều phương pháp để đảm bảo tính toàn diện và sâu sắc. Phương pháp nghiên cứu tài liệu được sử dụng để tổng quan các nghiên cứu về dịch tễ của các tác giả trong và ngoài nước liên quan đến rối loạn trầm cảm. Phương pháp hỏi chuyện lâm sàng giúp thu thập thông tin chi tiết về vấn đề thân chủ đang gặp phải. Phương pháp quan sát lâm sàng tập trung vào các biểu hiện khí sắc trên gương mặt, sự chuyển động trên khuôn mặt như nụ cười, ánh mắt; các cử chỉ vận động của thân chủ cho thấy có những dấu hiệu lâm sàng của rối loạn. Phương pháp nghiên cứu lịch sử cuộc đời nhằm tìm hiểu quá trình phát triển, những biến cố, sang chấn mà thân chủ đã gặp phải. Phương pháp trắc nghiệm/thang đo được sử dụng để sàng lọc, lượng giá mức độ rối nhiễu cũng như tìm hiểu một số yếu tố cá nhân và xã hội tác động đến vấn đề của thân chủ.
III. Liệu pháp CBT Cách Can thiệp Trầm cảm Hiệu quả 59
Điều trị trầm cảm chủ yếu gồm hai phương pháp chính: thuốc và trị liệu tâm lý, trong đó liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT) được xem là phương pháp phổ biến nhất và mang lại hiệu quả nhiều nhất [14, 25]. CBT hướng dẫn cho những cá nhân mắc chứng rối loạn trầm cảm cách xác định các kiểu suy nghĩ tiêu cực góp phần gây ra cảm giác chán nản của họ. Liệu pháp này cung cấp các kỹ thuật về cách giải quyết những suy nghĩ tiêu cực và thay thế chúng bằng những suy nghĩ tích cực, lành mạnh hơn [25].
3.1. Tổng quan về liệu pháp nhận thức hành vi CBT trong điều trị trầm cảm
Liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT) là một trong những phương pháp trị liệu tâm lý phổ biến và hiệu quả nhất trong điều trị trầm cảm. CBT tập trung vào việc thay đổi các mô hình suy nghĩ và hành vi tiêu cực góp phần vào trầm cảm. Theo Beck [25], CBT giúp cá nhân nhận diện và thách thức những suy nghĩ tự động tiêu cực, từ đó thay thế chúng bằng những suy nghĩ tích cực và thực tế hơn. Liệu pháp này cũng bao gồm các kỹ thuật hành vi như lập kế hoạch hoạt động, tập trung vào những hoạt động mang lại niềm vui và giúp giảm các triệu chứng trầm cảm.
3.2. Ưu điểm của CBT so với các phương pháp khác
So với các phương pháp điều trị trầm cảm khác, CBT có nhiều ưu điểm. CBT thường có thời gian điều trị ngắn hơn so với các phương pháp trị liệu tâm lý khác. CBT tập trung vào việc giải quyết các vấn đề hiện tại, thay vì tập trung vào quá khứ. CBT cung cấp cho cá nhân các công cụ và kỹ năng để tự điều trị trầm cảm trong tương lai. Nghiên cứu của F.Santoft và cộng sự (2018) cho thấy rằng CBT hiệu quả hơn trong điều trị trầm cảm so với điều kiện kiểm soát và tác dụng của nó được duy trì theo thời gian khi tiếp tục theo dõi [38].
3.3. Các kỹ thuật chính trong CBT để can thiệp trầm cảm
CBT sử dụng một loạt các kỹ thuật để giúp cá nhân điều trị trầm cảm. Một số kỹ thuật chính bao gồm: Nhận diện suy nghĩ tự động tiêu cực: Xác định những suy nghĩ tiêu cực xuất hiện một cách tự động trong đầu. Thách thức suy nghĩ tiêu cực: Đặt câu hỏi về tính hợp lý và bằng chứng ủng hộ suy nghĩ tiêu cực. Tái cấu trúc nhận thức: Thay thế những suy nghĩ tiêu cực bằng những suy nghĩ tích cực và thực tế hơn. Lập kế hoạch hoạt động: Lên kế hoạch cho các hoạt động mang lại niềm vui và giúp giảm các triệu chứng trầm cảm. Thực hành các kỹ năng đối phó: Học các kỹ năng để đối phó với căng thẳng và các tình huống khó khăn.
IV. Đánh giá Ca lâm sàng Hiệu quả Can thiệp Trầm cảm 57
Quá trình đánh giá ca lâm sàng đóng vai trò quan trọng trong việc can thiệp trầm cảm. Việc đánh giá giúp xác định mức độ nghiêm trọng của trầm cảm, các yếu tố gây ra trầm cảm và các điểm mạnh của thân chủ. Các công cụ đánh giá có thể bao gồm các thang đo trầm cảm, phỏng vấn lâm sàng và quan sát hành vi. Kết quả đánh giá sẽ được sử dụng để xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp với từng cá nhân.
4.1. Các công cụ đánh giá trầm cảm được sử dụng
Trong quá trình đánh giá trầm cảm, nhiều công cụ có thể được sử dụng để xác định mức độ nghiêm trọng của trầm cảm và các triệu chứng liên quan. Một số công cụ phổ biến bao gồm: Thang đo trầm cảm Beck (BDI): Đây là một thang đo tự báo cáo được sử dụng rộng rãi để đánh giá mức độ trầm cảm. Thang đo DASS-21: Thang đo này được sử dụng để đánh giá mức độ trầm cảm, lo âu và căng thẳng. Thang PHQ-9: Thang đo này được sử dụng để sàng lọc và đánh giá mức độ trầm cảm trong cộng đồng.
4.2. Phân tích kết quả đánh giá ca lâm sàng
Sau khi sử dụng các công cụ đánh giá, kết quả cần được phân tích cẩn thận để hiểu rõ hơn về tình trạng trầm cảm của thân chủ. Phân tích kết quả giúp xác định mức độ nghiêm trọng của trầm cảm, các triệu chứng chủ yếu, các yếu tố gây ra trầm cảm và các điểm mạnh của thân chủ. Kết quả phân tích sẽ được sử dụng để xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp với từng cá nhân. Kết quả các nghiên cứu của Mỹ cho thấy rằng các mô hình nhận thức tiêu cực, đặc biệt là ở những thân chủ có tiền sử lạm dụng tình cảm thời thơ ấu có thể kích hoạt sự xuất hiện của các sự kiện tiêu cực trong cuộc sống, và do đó có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm.
V. Kế hoạch Can thiệp Mục tiêu và phương pháp thực hiện 56
Sau khi hoàn thành đánh giá, bước tiếp theo là xây dựng kế hoạch can thiệp. Kế hoạch can thiệp cần xác định rõ mục tiêu can thiệp, các phương pháp can thiệp được sử dụng và thời gian can thiệp. Mục tiêu can thiệp cần cụ thể, đo lường được, có thể đạt được, thực tế và có thời hạn (SMART). Các phương pháp can thiệp cần phù hợp với tình trạng của thân chủ và dựa trên bằng chứng khoa học.
5.1. Xác định mục tiêu can thiệp cụ thể và đo lường được
Việc xác định mục tiêu can thiệp cụ thể và đo lường được là rất quan trọng để theo dõi tiến trình can thiệp và đánh giá hiệu quả. Mục tiêu can thiệp cần tập trung vào việc giảm các triệu chứng trầm cảm, cải thiện chức năng xã hội và nghề nghiệp, và nâng cao chất lượng cuộc sống. Ví dụ, mục tiêu can thiệp có thể là giảm mức độ trầm cảm trên thang đo BDI xuống một mức nhất định trong vòng 3 tháng.
5.2. Lựa chọn phương pháp can thiệp phù hợp với thân chủ
Việc lựa chọn phương pháp can thiệp phù hợp với thân chủ là rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả can thiệp. Phương pháp can thiệp cần dựa trên bằng chứng khoa học và phù hợp với tình trạng, nhu cầu và sở thích của thân chủ. Trong trường hợp này, liệu pháp CBT là một lựa chọn phù hợp do hiệu quả đã được chứng minh trong điều trị trầm cảm.
VI. Kết luận và Khuyến nghị Can thiệp Tâm lý Trầm cảm 52
Luận văn này đã trình bày một nghiên cứu trường hợp về can thiệp tâm lý cho một người trưởng thành mắc trầm cảm. Nghiên cứu đã sử dụng liệu pháp CBT và cho thấy kết quả khả quan trong việc giảm các triệu chứng trầm cảm và cải thiện chất lượng cuộc sống của thân chủ. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu hơn nữa để đánh giá hiệu quả của can thiệp tâm lý cho trầm cảm ở người trưởng thành.
6.1. Tóm tắt kết quả và đóng góp của luận văn
Luận văn đã cung cấp một cái nhìn sâu sắc về quá trình can thiệp tâm lý cho một người trưởng thành mắc trầm cảm. Nghiên cứu đã chứng minh hiệu quả của liệu pháp CBT trong việc giảm các triệu chứng trầm cảm và cải thiện chất lượng cuộc sống của thân chủ. Luận văn cũng đóng góp vào việc nâng cao kiến thức về các phương pháp trị liệu tâm lý được sử dụng trong điều trị các trường hợp trầm cảm.
6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo và ứng dụng thực tiễn
Nghiên cứu này có thể được mở rộng để đánh giá hiệu quả của can thiệp tâm lý cho trầm cảm ở người trưởng thành trong các bối cảnh khác nhau. Cần có thêm nhiều nghiên cứu hơn nữa để so sánh hiệu quả của các phương pháp trị liệu tâm lý khác nhau cho trầm cảm. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các chương trình can thiệp tâm lý cho trầm cảm trong cộng đồng.
