Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa (CNH – HĐH) và hội nhập quốc tế sâu rộng, chất lượng nguồn nhân lực trở thành yếu tố then chốt quyết định sự thành công của sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội. Từ năm 2013 đến 2015, Trường Đại học Tài chính – Quản trị kinh doanh (ĐH TC – QTKD) đã trải qua giai đoạn chuyển đổi quan trọng khi nâng cấp từ trường cao đẳng lên đại học, đồng thời đối mặt với nhiều thách thức về chất lượng đào tạo. Số liệu cho thấy điểm trúng tuyển đầu vào giảm đáng kể, kết quả học tập của sinh viên đi xuống, kỹ năng mềm, ngoại ngữ và tin học còn hạn chế, dẫn đến khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu xã hội và thị trường lao động. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng chất lượng đào tạo (CLĐT) tại trường, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo đến năm 2020. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2015 tại trường ĐH TC – QTKD, với trọng tâm đánh giá chuẩn đầu ra về kiến thức, kỹ năng và thái độ hành vi của sinh viên. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu CNH – HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất lượng đào tạo đại học, trong đó kế thừa quan điểm về chất lượng đào tạo là sự đáp ứng mục tiêu đào tạo đề ra, phản ánh qua chuẩn đầu ra về kiến thức, kỹ năng và thái độ hành vi. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Chất lượng đào tạo (CLĐT): Theo tiêu chuẩn ISO 9000:2005, là mức độ đáp ứng các yêu cầu của một tập hợp đặc tính vốn có, trong đó CLĐT đại học được hiểu là sự phù hợp giữa kết quả đào tạo với mục tiêu và nhu cầu xã hội.
  • Chuẩn đầu ra: Bao gồm kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp (tin học, ngoại ngữ, kỹ năng mềm) và thái độ, hành vi nghề nghiệp.
  • Yếu tố ảnh hưởng đến CLĐT: Bao gồm yếu tố bên ngoài như chính sách pháp luật, chất lượng đầu vào, xu hướng giáo dục đại học, nhu cầu xã hội; và yếu tố bên trong như nguồn lực tài chính, đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, quản lý điều hành, phương pháp đánh giá học tập và dịch vụ hỗ trợ đào tạo.

Khung lý thuyết cũng tham khảo các nghiên cứu trước đây về quản lý chất lượng đào tạo trong các trường đại học và hợp tác giữa nhà trường với doanh nghiệp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo tổng kết năm học, phòng quản lý đào tạo, trung tâm hỗ trợ sinh viên, các khoa và cổng thông tin điện tử của trường ĐH TC – QTKD giai đoạn 2013-2015. Số liệu điều tra xã hội học được thu thập qua bảng hỏi gửi đến Ban giám hiệu, giảng viên, sinh viên và doanh nghiệp sử dụng lao động.
  • Cỡ mẫu: Hơn 100 đề tài nghiên cứu khoa học sinh viên, ý kiến đánh giá từ nhiều giảng viên và doanh nghiệp, cùng số liệu thống kê toàn trường với hơn 4.000 sinh viên đại học và 149 sinh viên cao đẳng trong năm học 2015-2016.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel 2010 để xử lý số liệu, phân tích thống kê mô tả, biểu đồ và bảng biểu minh họa thực trạng CLĐT. Phân tích so sánh kết quả học tập, kỹ năng và thái độ của sinh viên qua các năm học, đồng thời đối chiếu với các tiêu chuẩn quốc tế và yêu cầu xã hội.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2013-2015, đánh giá thực trạng và đề xuất định hướng nâng cao chất lượng đào tạo đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chất lượng học tập sinh viên giảm sút rõ rệt:

    • Năm học 2013-2014, tỷ lệ sinh viên đạt loại Giỏi chỉ khoảng 0,1%, loại Khá 32,5%, trong khi tỷ lệ Trung bình và Yếu, Kém chiếm trên 65%.
    • Năm học 2014-2015, tỷ lệ sinh viên yếu, kém vẫn còn cao gần 20%, mặc dù có sự điều chỉnh đề thi và kiểm tra để phù hợp hơn với trình độ sinh viên.
    • Phân loại tốt nghiệp hệ cao đẳng giai đoạn 2014-2016 cho thấy tỷ lệ tốt nghiệp loại khá và giỏi giảm dần, với khóa cuối cùng chỉ đạt khoảng 56,75% (giỏi và khá).

  2. Kỹ năng tin học và ngoại ngữ còn hạn chế:

    • Kết quả học tập môn Tin học ứng dụng cho thấy chưa đến 50% sinh viên đạt loại khá và giỏi trong 3 năm gần đây.
    • Kết quả thi chuẩn đầu ra tin học năm 2016 có đến 26-40% sinh viên không đạt qua các lần thi.
    • Kết quả học tập môn Tiếng Anh cho thấy chỉ khoảng 5-6% sinh viên đạt loại giỏi, gần 50% đạt trung bình và trung bình khá.
    • Kết quả thi chuẩn đầu ra ngoại ngữ năm 2016 có trên 28-36% sinh viên không đạt qua các lần thi.

  3. Kỹ năng mềm của sinh viên chưa đáp ứng yêu cầu:

    • Theo khảo sát doanh nghiệp, chỉ 3% đánh giá kỹ năng mềm của sinh viên rất tốt, 25-33% đánh giá trung bình, còn lại từ 40-54% đánh giá yếu hoặc rất yếu ở các kỹ năng như giao tiếp, làm việc nhóm, sáng tạo và lắng nghe.

  4. Thái độ, hành vi và kỷ luật sinh viên tương đối tốt:

    • Tỷ lệ sinh viên vi phạm quy chế thi chỉ khoảng 2,1-2,5%, sinh viên đi học muộn giảm từ 9,2% xuống còn 5,5% trong giai đoạn 2013-2016.
    • Số lượng sinh viên ưu tú tham gia lớp bồi dưỡng nhận thức về Đảng và được kết nạp tăng dần qua các năm (từ 10 lên 14 sinh viên).
    • Kết quả rèn luyện sinh viên cuối khóa cho thấy phần lớn sinh viên đạt mức khá trở lên về ý thức học tập và tham gia các hoạt động xã hội.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế về chất lượng đào tạo tại trường ĐH TC – QTKD bao gồm chất lượng đầu vào giảm sút, phương pháp giảng dạy và đánh giá chưa thực sự đổi mới phù hợp với trình độ sinh viên, kỹ năng tin học và ngoại ngữ chưa được đầu tư đúng mức, cũng như sự thiếu phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp trong đào tạo thực tiễn. So sánh với các trường đại học cùng khối ngành như Đại học Kinh tế quốc dân, Đại học Quốc gia Hà Nội, chuẩn đầu ra về ngoại ngữ và tin học của trường còn thấp hơn nhiều, gây khó khăn cho sinh viên khi hội nhập thị trường lao động quốc tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân loại học lực sinh viên qua các năm, bảng kết quả thi chuẩn đầu ra tin học và ngoại ngữ, cũng như bảng khảo sát đánh giá kỹ năng mềm từ doanh nghiệp để minh họa rõ nét thực trạng. Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, đổi mới chương trình đào tạo và tăng cường hợp tác với doanh nghiệp nhằm nâng cao kỹ năng thực hành và kỹ năng mềm cho sinh viên.

Việc duy trì và phát huy thái độ, hành vi tốt của sinh viên là nền tảng để xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời cần tiếp tục củng cố kỷ luật học tập và rèn luyện để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, giảng viên:

    • Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng sư phạm cho giảng viên.
    • Thời gian thực hiện: 2017-2020.
    • Chủ thể: Ban giám hiệu phối hợp với các khoa và trung tâm đào tạo.

  2. Đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp đào tạo:

    • Cập nhật chương trình đào tạo theo hướng thực tiễn, tăng cường kỹ năng ứng dụng, kỹ năng mềm và ngoại ngữ.
    • Áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực, sử dụng công nghệ thông tin và đánh giá đa dạng.
    • Thời gian thực hiện: 2017-2019.
    • Chủ thể: Phòng đào tạo, các khoa chuyên môn.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại:

    • Nâng cấp phòng học, phòng thí nghiệm, thư viện điện tử và các thiết bị hỗ trợ giảng dạy.
    • Thời gian thực hiện: 2017-2020.
    • Chủ thể: Ban giám hiệu, phòng kế hoạch tài chính.

  4. Gắn kết nhà trường với doanh nghiệp và xã hội:

    • Xây dựng các chương trình thực tập, thực tế nghề nghiệp, hợp tác đào tạo và nghiên cứu khoa học với doanh nghiệp.
    • Tăng cường trao đổi thông tin, hỗ trợ tài chính và tham gia đào tạo từ phía doanh nghiệp.
    • Thời gian thực hiện: 2017-2020.
    • Chủ thể: Trung tâm quan hệ doanh nghiệp, phòng đào tạo.

  5. Phát triển các dịch vụ hỗ trợ đào tạo:

    • Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, bồi dưỡng kỹ năng mềm, hỗ trợ sinh viên trong học tập và rèn luyện.
    • Cải thiện các dịch vụ thư viện, căng tin, nhà sách và hỗ trợ học tập trực tuyến.
    • Thời gian thực hiện: 2017-2019.
    • Chủ thể: Phòng công tác sinh viên, các trung tâm hỗ trợ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và quản lý các trường đại học:

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chiến lược nâng cao chất lượng đào tạo, cải tiến quản lý và phát triển đội ngũ giảng viên.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đào tạo, đánh giá hiệu quả giảng dạy và đầu tư cơ sở vật chất.

  2. Giảng viên và cán bộ quản lý đào tạo:

    • Lợi ích: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo, áp dụng phương pháp giảng dạy và đánh giá phù hợp.
    • Use case: Thiết kế chương trình đào tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy và hỗ trợ sinh viên.

  3. Sinh viên và người học:

    • Lợi ích: Nắm bắt được chuẩn đầu ra, yêu cầu kỹ năng và thái độ cần thiết để phát triển nghề nghiệp.
    • Use case: Tự đánh giá năng lực bản thân, định hướng học tập và rèn luyện kỹ năng.

  4. Doanh nghiệp và nhà tuyển dụng:

    • Lợi ích: Hiểu rõ chất lượng nguồn nhân lực đào tạo từ trường, tham gia hợp tác đào tạo và phát triển kỹ năng cho sinh viên.
    • Use case: Thiết kế chương trình thực tập, tuyển dụng và đào tạo lại nhân viên mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chất lượng đào tạo được đánh giá dựa trên những tiêu chí nào?
    Chất lượng đào tạo được đánh giá dựa trên chuẩn đầu ra gồm kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp (tin học, ngoại ngữ, kỹ năng mềm) và thái độ, hành vi nghề nghiệp của sinh viên. Ví dụ, điểm tổng kết học tập, kết quả thi chuẩn đầu ra và khảo sát ý kiến doanh nghiệp là các thước đo quan trọng.

  2. Tại sao kỹ năng tin học và ngoại ngữ của sinh viên còn hạn chế?
    Nguyên nhân do chương trình đào tạo chưa cập nhật kịp thời, phương pháp giảng dạy chưa đổi mới, thiếu đầu tư về cơ sở vật chất và chưa có sự gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp để nâng cao kỹ năng thực hành. Kết quả thi chuẩn đầu ra cho thấy tỷ lệ không đạt còn cao.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên?
    Nhà trường cần tổ chức các khóa đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng sư phạm, khuyến khích giảng viên tham gia nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế. Ví dụ, các chương trình bồi dưỡng thường xuyên và trao đổi giảng viên với các trường đại học uy tín.

  4. Vai trò của doanh nghiệp trong nâng cao chất lượng đào tạo là gì?
    Doanh nghiệp cung cấp môi trường thực tập, góp ý chương trình đào tạo, hỗ trợ tài chính và tham gia giảng dạy thực tế. Sự hợp tác này giúp sinh viên nâng cao kỹ năng thực hành và đáp ứng tốt hơn yêu cầu công việc sau khi ra trường.

  5. Những giải pháp nào giúp cải thiện kỹ năng mềm cho sinh viên?
    Nhà trường cần tổ chức các hoạt động ngoại khóa, hội thảo, khóa học kỹ năng mềm, tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các dự án nhóm và thực tế nghề nghiệp. Ví dụ, các cuộc thi kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm và sáng tạo được tổ chức thường xuyên để rèn luyện sinh viên.

Kết luận

  • Chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Tài chính – Quản trị kinh doanh giai đoạn 2013-2015 còn nhiều hạn chế, đặc biệt về điểm học tập, kỹ năng tin học, ngoại ngữ và kỹ năng mềm của sinh viên.
  • Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm chất lượng đầu vào, phương pháp giảng dạy, cơ sở vật chất, quản lý điều hành và sự phối hợp với doanh nghiệp.
  • Đề xuất hệ thống giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, đổi mới chương trình và phương pháp đào tạo, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và hợp tác với doanh nghiệp.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc hỗ trợ nhà trường phát triển bền vững, nâng cao uy tín và đáp ứng nhu cầu xã hội đến năm 2020.
  • Khuyến nghị các bên liên quan như Ban giám hiệu, giảng viên, sinh viên và doanh nghiệp cùng phối hợp thực hiện các giải pháp để nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giảng viên tại các trường đại học nên tham khảo và áp dụng các giải pháp nghiên cứu trong luận văn để nâng cao hiệu quả đào tạo, đồng thời tăng cường hợp tác với doanh nghiệp nhằm phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển bền vững.