Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động xã hội hóa thư viện là một chủ đề quan trọng trong phát triển sự nghiệp thư viện tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế xã hội hiện nay. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, Thư viện Khoa học Tổng hợp (TVKHTH) đóng vai trò trung tâm trong hệ thống thư viện công cộng, với lịch sử phát triển hơn 150 năm và vốn tài liệu phong phú, đa dạng. Tuy nhiên, hoạt động xã hội hóa tại thư viện này vẫn còn nhiều hạn chế, chưa khai thác hết tiềm năng nguồn lực xã hội để phát triển. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng hoạt động xã hội hóa tại TVKHTH TPHCM trong giai đoạn 2015-2020, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động thư viện, đáp ứng nhu cầu đọc và tiếp cận thông tin của cộng đồng.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các nội dung xã hội hóa như bổ sung vốn tài liệu, huy động kinh phí, trang thiết bị, xử lý tài liệu và phục vụ bạn đọc tại TVKHTH TPHCM. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác xã hội hóa thư viện, góp phần phát triển văn hóa đọc, nâng cao dân trí và thúc đẩy sự phát triển bền vững của hệ thống thư viện công cộng tại thành phố lớn nhất Việt Nam. Theo số liệu thống kê, từ năm 2005 đến 2014, thư viện đã nhận được hơn 77.000 bản sách và hàng nghìn số báo, tạp chí từ các tổ chức trong và ngoài nước, đồng thời tổ chức hàng trăm chuyến xe thư viện lưu động phục vụ hàng trăm nghìn lượt bạn đọc, thể hiện sự đóng góp tích cực của xã hội vào sự nghiệp thư viện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình xã hội hóa trong lĩnh vực thư viện, bao gồm:

  • Lý thuyết xã hội hóa: Xã hội hóa được hiểu là quá trình huy động sự tham gia rộng rãi của cộng đồng xã hội vào các hoạt động trước đây chỉ do một đơn vị thực hiện, nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực xã hội. Trong lĩnh vực thư viện, xã hội hóa là sự chung tay góp sức của cộng đồng trong phát triển các hoạt động thư viện, bao gồm vật lực, tài lực, nhân lực và trí lực.

  • Mô hình quản lý xã hội hóa thư viện: Nhấn mạnh nguyên tắc giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa, phát huy vai trò của Nhà nước trong quản lý, đồng thời huy động các thành phần kinh tế và nhân dân tham gia xây dựng và phát triển thư viện. Mô hình này bao gồm các khái niệm chính như huy động nguồn lực xã hội, công bằng trong hưởng thụ dịch vụ thư viện, và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

  • Khái niệm xã hội hóa thư viện: Theo Pháp lệnh Thư viện năm 2000 và các văn bản pháp luật liên quan, xã hội hóa thư viện là chính sách khuyến khích tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đóng góp tài liệu, kinh phí, công sức cho sự nghiệp thư viện, đồng thời tạo điều kiện cho các thư viện tư nhân phục vụ cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận triết học Mác-Lênin, chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử làm cơ sở lý luận. Phương pháp nghiên cứu bao gồm:

  • Phương pháp lý luận: Phân tích, tổng hợp và khái quát hóa các vấn đề lý luận về xã hội hóa thư viện, làm nền tảng cho nghiên cứu thực tiễn.

  • Phương pháp xã hội học: Điều tra, khảo sát và thâm nhập thực tiễn tại Thư viện Khoa học Tổng hợp TPHCM nhằm thu thập dữ liệu về hoạt động xã hội hóa. Cỡ