Nghi lễ tang ma của người Tày ở Đắk Lắk: Hành trình chuyển đổi sang thế giới tổ tiên

• Tác giả: Lài Thị Vân
• Người hướng dẫn: Nguyễn Thị Yên
• Trường học: Học viện Khoa học xã hội
• Chuyên ngành: Văn hóa học
• Đề tài: Nghi Lễ Tang Ma Của Người Tày Ở Đắk Lắk - Chuyển Đổi Sang Thế Giới Tổ Tiên
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN, KHÁI QUÁT VỀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
• 1.2. Các công trình nghiên cứu về tang ma của các tộc người thiểu số từ góc độ nghi lễ chuyển đổi
• 1.3. Các nghiên cứu về nghi lễ tang ma của người Tày liên quan đến nghi lễ chuyển đổi
• 1.4. Các nghiên cứu về văn hoá và nghi lễ tang ma của người Tày ở Tây Nguyên
• 1.5. Nhận xét chung
• 1.6. Một số khái niệm. Quan điểm tiếp cận. Khái quát về địa bàn nghiên cứu và người Tày ở huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk
• 1.6.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu
• 1.6.2. Người Tày ở xã Ea Tam, huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk
• 1.7. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ THỰC HÀNH NGHI LỄ CHUYỂN ĐỔI CHO NGƯỜI CHẾT SANG THẾ GIỚI TỔ TIÊN TRONG TANG MA CỦA NGƯỜI TÀY Ở ĐẮK LẮK
• 2.1. Cơ sở văn hoá, xã hội, chính sách
• 2.2. Cơ sở đời sống văn hoá vật chất. Cơ sở văn hoá xã hội
• 2.3. Cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng
• 2.4. Vũ trụ quan bản địa và sự pha trộn các yếu tố Tam giáo
• 2.5. Quan niệm về hồn vía, thể xác và sự tồn tại linh hồn sau cái chết
• 2.6. Thờ cúng tổ tiên và quan niệm về nơi cư trú của tổ tiên trong thế giới vô hình
• 2.7. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC HÀNH NGHI LỄ CHUYỂN ĐỔI CHO NGƯỜI CHẾT SANG THẾ GIỚI TỔ TIÊN TRONG TANG MA CỦA NGƯỜI TÀY Ở ĐẮK LẮK
• 3.1. Các khâu chuẩn bị của thầy Tào trước khi thực hành nghi lễ
• 3.2. Nghi lễ chuyển đổi thân xác và linh hồn người chết về với tổ tiên ở khu mộ. Tìm đất làm nhà cho nơi ở mới của người chết. Chuẩn bị “cơ sở vật chất” cho người chết về khu mồ mả/làng mới
• 3.3. Những lễ thức bảo quản, chăm sóc thân xác
• 3.4. Các lễ thức báo hiếu với người chết trước khi đưa ra mộ. Các lễ thức tiễn đưa người chết ra mộ và an táng
• 3.5. Nghi lễ chuyển đổi đưa linh hồn người chết về với tổ tiên ở mường Trời
• 3.6. Chuẩn bị vật dụng cho người chết về mường Trời
• 3.7. Các lễ thức mở đường, khai quang cho linh hồn
• 3.8. Các lễ thức tiễn đưa linh hồn người chết về mường Trời. Nghi lễ chuyển đổi linh hồn người chết về với tổ tiên trên ban thờ
• 3.9. Các lễ thức thuộc thời gian chuyển tiếp
• 3.10. Lễ mãn tang - nghi lễ chuyển đổi linh hồn người chết về với tổ tiên trên ban thờ
• 3.11. Tiểu kết chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: NGHI LỄ CHUYỂN ĐỔI NGƯỜI CHẾT SANG THẾ GIỚI TỔ TIÊN TRONG TANG MA CỦA NGƯỜI TÀY Ở ĐẮK LẮK: YẾU TỐ BẢN ĐỊA, SỰ GIAO LƯU TIẾP BIẾN VÀ THÍCH ỨNG, BIẾN ĐỔI Ở VÙNG ĐẤT MỚI
• 4.1. Thế giới quan, nhân sinh quan của người Tày ở Đắk Lắk qua thực hành nghi lễ chuyển đổi người chết sang thế giới tổ tiên
• 4.2. Bản địa hóa trong thực hành nghi lễ chuyển đổi linh hồn người chết về với tổ tiên của người Tày ở Đắk Lắk
• 4.2.1. Bản địa hóa yếu tố Nho giáo
• 4.2.2. Bản địa hóa yếu tố Đạo giáo. Bản địa hóa yếu tố Phật giáo
• 4.3. Thích ứng và biến đổi trong thực hành nghi lễ chuyển đổi người chết về với tổ tiên trong tang ma của người Tày ở Đắk Lắk
• 4.3.1. Thích ứng và biến đổi trong các thực hành nghi lễ chuyển đổi trong tang ma của thầy Tào
• 4.3.2. Thích ứng và biến đổi trong nhận thức và thực hành nghi lễ chuyển đổi trong tang ma của người dân
• 4.3.3. Thích ứng và biến đổi trong các thực hành nghi lễ chuyển đổi trong tang ma Tày từ quá trình giao thoa văn hóa với các tộc người tại chỗ
• 4.4. Tiểu kết chương 4
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
• PHỤ LỤC LUẬN ÁN

I. Nghi lễ tang ma của người Tày ở Đắk Lắk

Nghi lễ tang ma của người Tày ở Đắk Lắk là một phần quan trọng trong hệ thống văn hóa người Tày, thể hiện rõ tín ngưỡng và phong tục tập quán của tộc người này. Nghi lễ này không chỉ là quá trình tiễn đưa người chết mà còn là sự chuyển đổi thế giới tổ tiên, giúp người chết hòa nhập vào thế giới vĩnh hằng. Nghi thức tang lễ được thực hiện theo truyền thống, bao gồm các bước chuẩn bị, bảo quản thân xác, và các lễ thức tiễn đưa. Đây là một quá trình phức tạp, phản ánh vũ trụ quan và nhân sinh quan của người Tày.

1.1. Cơ sở văn hóa và tín ngưỡng

Nghi lễ tang ma của người Tày ở Đắk Lắk dựa trên nền tảng văn hóa người Tày và tín ngưỡng dân gian. Người Tày tin rằng sau khi chết, linh hồn sẽ chuyển sang thế giới tổ tiên, nơi họ tiếp tục cuộc sống mới. Quan niệm này được thể hiện qua các nghi thức tang lễ, bao gồm việc chuẩn bị vật dụng, tìm đất làm nhà mới cho người chết, và các lễ thức tiễn đưa. Phong tục tập quán này được duy trì qua nhiều thế hệ, phản ánh sự gắn kết giữa người sống và người chết.

1.2. Quy trình thực hành nghi lễ

Quy trình nghi lễ tang ma của người Tày ở Đắk Lắk bao gồm nhiều bước, từ việc chuẩn bị thân xác người chết đến các lễ thức tiễn đưa. Thầy Tào đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các nghi thức tang lễ, bao gồm việc mở đường cho linh hồn, chuẩn bị vật dụng, và thực hiện các lễ thức báo hiếu. Quá trình này không chỉ là sự tiễn đưa người chết mà còn là sự chuyển đổi tâm linh, giúp người chết hòa nhập vào thế giới tổ tiên.

II. Chuyển đổi thế giới tổ tiên trong nghi lễ tang ma

Chuyển đổi thế giới tổ tiên là khía cạnh trung tâm trong nghi lễ tang ma của người Tày ở Đắk Lắk. Quá trình này không chỉ liên quan đến việc tiễn đưa linh hồn người chết mà còn là sự chuyển đổi tâm linh, giúp người chết hòa nhập vào thế giới vĩnh hằng. Nghi thức tang lễ được thực hiện theo truyền thống, bao gồm các bước chuẩn bị, bảo quản thân xác, và các lễ thức tiễn đưa. Đây là một quá trình phức tạp, phản ánh vũ trụ quan và nhân sinh quan của người Tày.

2.1. Quan niệm về linh hồn và tổ tiên

Người Tày tin rằng linh hồn người chết sẽ chuyển sang thế giới tổ tiên, nơi họ tiếp tục cuộc sống mới. Quan niệm này được thể hiện qua các nghi thức tang lễ, bao gồm việc chuẩn bị vật dụng, tìm đất làm nhà mới cho người chết, và các lễ thức tiễn đưa. Phong tục tập quán này được duy trì qua nhiều thế hệ, phản ánh sự gắn kết giữa người sống và người chết.

2.2. Sự chuyển đổi trong thực hành nghi lễ

Quá trình chuyển đổi thế giới tổ tiên trong nghi lễ tang ma của người Tày ở Đắk Lắk bao gồm nhiều bước, từ việc chuẩn bị thân xác người chết đến các lễ thức tiễn đưa. Thầy Tào đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các nghi thức tang lễ, bao gồm việc mở đường cho linh hồn, chuẩn bị vật dụng, và thực hiện các lễ thức báo hiếu. Quá trình này không chỉ là sự tiễn đưa người chết mà còn là sự chuyển đổi tâm linh, giúp người chết hòa nhập vào thế giới tổ tiên.

III. Bảo tồn và biến đổi trong nghi lễ tang ma

Nghi lễ tang ma của người Tày ở Đắk Lắk đã trải qua nhiều biến đổi do ảnh hưởng của giao lưu văn hóa và thay đổi xã hội. Tuy nhiên, các giá trị truyền thống vẫn được bảo tồn, đặc biệt là trong việc thực hiện các nghi thức tang lễ và quan niệm về thế giới tổ tiên. Phong tục tập quán này không chỉ là sự tiễn đưa người chết mà còn là sự chuyển đổi tâm linh, giúp người chết hòa nhập vào thế giới vĩnh hằng.

3.1. Bảo tồn giá trị truyền thống

Mặc dù có sự biến đổi do ảnh hưởng của giao lưu văn hóa, các giá trị truyền thống trong nghi lễ tang ma của người Tày ở Đắk Lắk vẫn được bảo tồn. Nghi thức tang lễ được thực hiện theo truyền thống, bao gồm các bước chuẩn bị, bảo quản thân xác, và các lễ thức tiễn đưa. Đây là một quá trình phức tạp, phản ánh vũ trụ quan và nhân sinh quan của người Tày.

3.2. Sự biến đổi trong thực hành nghi lễ

Quá trình chuyển đổi thế giới tổ tiên trong nghi lễ tang ma của người Tày ở Đắk Lắk đã trải qua nhiều biến đổi do ảnh hưởng của giao lưu văn hóa và thay đổi xã hội. Tuy nhiên, các giá trị truyền thống vẫn được bảo tồn, đặc biệt là trong việc thực hiện các nghi thức tang lễ và quan niệm về thế giới tổ tiên. Phong tục tập quán này không chỉ là sự tiễn đưa người chết mà còn là sự chuyển đổi tâm linh, giúp người chết hòa nhập vào thế giới vĩnh hằng.