I. Luận án tiến sĩ Hành động ngôn ngữ phê phán trong tiểu phẩm báo chí tiếng Việt thời kỳ đổi mới 1986 đến nay
Luận án tiến sĩ này tập trung nghiên cứu hành động ngôn ngữ phê phán (HĐNNPP) trong tiểu phẩm báo chí (TPBC) tiếng Việt từ năm 1986 đến nay. Đây là một nghiên cứu chuyên sâu về ngôn ngữ báo chí, đặc biệt là thể loại TPBC, dưới góc độ ngữ dụng học. Luận án nhằm làm sáng tỏ các đặc điểm của HĐNNPP, cách thức thực hiện, và sự chi phối của các yếu tố văn hóa - xã hội trong việc sử dụng ngôn ngữ phê phán. Nghiên cứu này không chỉ có ý nghĩa lý luận mà còn mang tính thực tiễn cao, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngôn ngữ trong báo chí.
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Tính cấp thiết của đề tài được thể hiện qua việc báo chí Việt Nam thời kỳ đổi mới đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, đặc biệt là sự phát triển mạnh mẽ của thể loại TPBC. Tuy nhiên, nghiên cứu về ngôn ngữ trong TPBC, đặc biệt là HĐNNPP, vẫn còn nhiều hạn chế. Luận án này nhằm lấp đầy khoảng trống đó bằng việc phân tích sâu sắc các HĐNNPP, từ đó góp phần nâng cao chất lượng ngôn ngữ báo chí và hiệu quả tác động của TPBC đối với xã hội.
1.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích của luận án là làm sáng tỏ đặc điểm của HĐNNPP trong TPBC tiếng Việt thời kỳ đổi mới. Nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa lý thuyết về HĐNN, khảo sát và phân tích các cách thức thực hiện HĐNNPP trực tiếp và gián tiếp, đồng thời xem xét sự chi phối của các yếu tố văn hóa - xã hội. Luận án cũng hướng đến việc cung cấp tài liệu tham khảo hữu ích cho công tác giảng dạy và nghiên cứu ngôn ngữ báo chí.
II. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Luận án dựa trên cơ sở lý thuyết về ngữ dụng học, đặc biệt là lý thuyết về hành động ngôn ngữ (HĐNN) và phân tích diễn ngôn phê phán. Ngoài ra, nghiên cứu cũng áp dụng các phương pháp phân tích, miêu tả, và nghiên cứu liên ngành để khảo sát ngữ liệu từ các TPBC tiếng Việt. Các phương pháp này giúp làm rõ đặc điểm cấu trúc, phân loại biểu thức ngôn hành phê phán, và cơ chế xác lập đích ngôn trung của HĐNNPP.
2.1. Lý thuyết về hành động ngôn ngữ
Lý thuyết về HĐNN là nền tảng chính của luận án. HĐNN được hiểu là hành động được thực hiện thông qua lời nói, bao gồm cả hành động trực tiếp và gián tiếp. Trong TPBC, HĐNNPP thường được thực hiện thông qua các biểu thức ngôn hành phê phán (BTNHPP), với các phương tiện ngôn ngữ chuyên dụng như từ ngữ đánh giá tiêu cực, câu hỏi tu từ, và các biện pháp tu từ khác.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng phương pháp phân tích nội ngôn và ngoại ngôn để xác định đích ngôn trung của HĐNNPP. Phương pháp miêu tả được dùng để phân tích các cách thức và phương tiện ngôn ngữ. Ngoài ra, nghiên cứu còn áp dụng phương pháp thống kê, phân loại, và so sánh để làm rõ đặc điểm của HĐNNPP trong TPBC. Các phương pháp này giúp luận án đạt được kết quả nghiên cứu toàn diện và chính xác.
III. Kết quả nghiên cứu và ý nghĩa
Luận án đã xác định HĐNNPP là hành động chủ đạo trong TPBC tiếng Việt thời kỳ đổi mới. Nghiên cứu chỉ ra rằng HĐNNPP thường được thực hiện gián tiếp nhiều hơn trực tiếp, với các phương tiện ngôn ngữ đa dạng như câu hỏi tu từ, mỉa mai, và trần thuật. Luận án cũng làm rõ sự chi phối của các yếu tố văn hóa - xã hội như truyền thống văn hóa, hệ tư tưởng chính trị, và nội dung chủ đề đối với việc sử dụng HĐNNPP.
3.1. Đóng góp khoa học
Luận án đã đóng góp vào việc củng cố lý thuyết ngữ dụng học và làm sáng tỏ đặc điểm của ngôn ngữ báo chí trên phương diện ngữ dụng học. Nghiên cứu cũng cung cấp cái nhìn toàn diện về HĐNNPP trong TPBC, từ đó giúp định hướng cho việc tạo lập và tiếp nhận văn bản báo chí một cách hiệu quả hơn.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của luận án là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho công tác giảng dạy và nghiên cứu ngôn ngữ báo chí. Nghiên cứu cũng có giá trị thực tiễn cao đối với các nhà báo, biên tập viên, và những người quan tâm đến các vấn đề ngôn ngữ và văn hóa trong báo chí. Luận án gợi ý mở rộng nghiên cứu các HĐNN khác trong các thể loại văn bản cụ thể.
