I. Mô hình chuỗi cung ứng rau quả tại Hà Nội Thực trạng và thách thức
Ngành rau quả đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Tuy nhiên, nghiên cứu về chuỗi cung ứng rau quả, đặc biệt là tăng giá trị chuỗi cung ứng, còn hạn chế. Hà Nội, với sự phát triển mạnh mẽ của nông nghiệp công nghệ cao, đã hình thành nhiều chuỗi cung ứng rau quả, nhưng quy mô nhỏ, phân tán. Chỉ khoảng 300 doanh nghiệp hợp đồng bao tiêu sản phẩm cho nông dân, chiếm tỷ lệ nhỏ so với sản lượng rau quả hàng ngày (75 tấn/ngày so với 5.000 tấn/ngày). Chất lượng chuỗi còn nhiều vấn đề: vận hành lộn xộn, liên kết lỏng lẻo, kiểm soát hạn chế, người tiêu dùng thiếu tin tưởng. Thị trường rau quả Hà Nội đòi hỏi sự thay đổi tư duy kinh tế thị trường. Vấn đề chính là làm thế nào để xây dựng chuỗi cung ứng bền vững, tăng giá trị gia tăng cho tất cả thành viên, đặc biệt là người tiêu dùng. Quản lý chuỗi cung ứng rau quả cần được cải thiện.
1.1. Thực trạng chuỗi cung ứng rau quả Hà Nội
Hà Nội có hơn 20 chuỗi cung ứng rau quả, nhưng quy mô nhỏ lẻ và phân tán. Hầu hết sản lượng rau quả (92%) chưa có tem nhãn, truy xuất nguồn gốc khó khăn. Phân phối rau quả Hà Nội chủ yếu qua chợ, hạn chế tiếp cận siêu thị. Giá rau quả Hà Nội bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, trong đó có chất lượng và an toàn thực phẩm. Chuỗi lạnh rau quả chưa được phát triển rộng rãi dẫn đến tổn thất sau thu hoạch lớn. Logistics rau quả cần được cải thiện để đảm bảo chất lượng và giảm chi phí. Công nghệ trong chuỗi cung ứng rau quả vẫn còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất và phân phối. Mô hình kinh doanh rau quả truyền thống cần được nâng cấp để đáp ứng nhu cầu thị trường. An toàn vệ sinh thực phẩm rau quả là mối quan tâm hàng đầu của người tiêu dùng. Vận chuyển rau quả cần được tối ưu hóa để giảm thiểu tổn thất và chi phí.
1.2. Thách thức đối với chuỗi cung ứng rau quả Hà Nội
Các thách thức chính bao gồm: chuỗi cung ứng rau quả không bền vững, tăng giá trị chuỗi cung ứng khó khăn, quản lý chuỗi cung ứng rau quả kém hiệu quả. Liên kết giữa các thành viên trong chuỗi yếu kém. Thiếu sự tin tưởng của người tiêu dùng về chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm. Giải pháp chuỗi cung ứng rau quả cần được nghiên cứu và áp dụng. Chi phí chuỗi cung ứng rau quả cao do nhiều khâu trung gian. Mô hình hợp tác chuỗi cung ứng rau quả chưa được phát triển rộng rãi. Rau quả sạch Hà Nội là nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng. Thực phẩm sạch Hà Nội được coi trọng nhưng sản lượng chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Sự phát triển của kinh tế nông nghiệp Hà Nội và đầu tư nông nghiệp Hà Nội là cần thiết để hỗ trợ chuỗi cung ứng rau quả. Chính sách phát triển nông nghiệp cần có sự hỗ trợ để phát triển bền vững.
II. Phân tích các mô hình chuỗi cung ứng rau quả hiện có
Nhiều mô hình chuỗi cung ứng rau quả đang hoạt động tại Hà Nội, nhưng mỗi mô hình có cách tiếp cận tăng giá trị gia tăng khác nhau. Chuỗi cung ứng nông sản ở Hà Nội đa dạng, từ mô hình truyền thống đến mô hình hiện đại. Chuỗi lạnh rau quả là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng và giá thành. Mô hình kinh tế tuần hoàn rau quả là hướng đi bền vững cần được nghiên cứu. Công nghệ bảo quản rau quả đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tổn thất sau thu hoạch. Traceability rau quả giúp tăng cường niềm tin của người tiêu dùng. Chuỗi cung ứng thông minh và digitalization chuỗi cung ứng là xu hướng phát triển hiện nay. Xuất khẩu rau quả Hà Nội có tiềm năng nhưng cần đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.
2.1. Mô hình truyền thống
Mô hình truyền thống dựa trên hệ thống chợ đầu mối và chợ dân sinh. Khâu trung gian nhiều, chi phí chuỗi cung ứng rau quả cao, vận chuyển rau quả kém hiệu quả. Bảo quản rau quả thông thường, chất lượng sản phẩm không đảm bảo. An toàn vệ sinh thực phẩm khó kiểm soát. Mô hình chuỗi cung ứng này khó nâng cao giá trị rau quả. Thị trường rau quả Hà Nội trong mô hình này phụ thuộc nhiều vào yếu tố thời tiết và cầu cung.
2.2. Mô hình hiện đại
Mô hình hiện đại liên kết giữa nhà sản xuất, doanh nghiệp chế biến, và hệ thống phân phối hiện đại (siêu thị, cửa hàng tiện lợi). Chuỗi cung ứng bền vững rau quả được chú trọng. Công nghệ bảo quản rau quả tiên tiến được áp dụng. An toàn vệ sinh thực phẩm được kiểm soát chặt chẽ. Traceability rau quả được đảm bảo. Mô hình kinh tế tuần hoàn rau quả có thể được tích hợp. Tuy nhiên, chi phí đầu tư ban đầu cao, đòi hỏi sự tham gia của các doanh nghiệp có tiềm lực.
III. Giải pháp phát triển mô hình chuỗi cung ứng rau quả tăng giá trị
Cần xây dựng chuỗi cung ứng rau quả hiện đại, bền vững, tăng giá trị gia tăng cho toàn bộ chuỗi. Quản lý chuỗi cung ứng rau quả cần được cải thiện thông qua việc áp dụng công nghệ và quản trị hiện đại. Công nghệ trong chuỗi cung ứng rau quả cần được đầu tư và áp dụng rộng rãi. Chính sách phát triển nông nghiệp cần hỗ trợ nông dân tiếp cận công nghệ và thị trường. Phát triển nông thôn Hà Nội cần chú trọng đến việc nâng cao chất lượng sản phẩm và năng lực cạnh tranh. Đầu tư nông nghiệp Hà Nội cần tập trung vào các công nghệ bảo quản, chế biến và vận chuyển hiện đại. An toàn vệ sinh thực phẩm cần được đặt lên hàng đầu. Mô hình chuỗi cung ứng thông minh là hướng đi cần được ưu tiên.
3.1. Nâng cao chất lượng sản phẩm
Áp dụng các công nghệ bảo quản rau quả hiện đại. Đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Xây dựng thương hiệu rau quả Hà Nội. Thực hiện truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Đào tạo nông dân về kỹ thuật canh tác và bảo quản. Áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế (VietGAP, GlobalGAP).
3.2. Cải thiện hệ thống phân phối
Phát triển hệ thống logistics rau quả hiện đại. Tối ưu hóa vận chuyển rau quả. Tăng cường liên kết giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng. Phát triển các kênh phân phối đa dạng (siêu thị, cửa hàng tiện lợi, trực tuyến). Giảm thiểu số lượng trung gian. Ứng dụng chuỗi cung ứng thông minh và digitalization chuỗi cung ứng.
3.3. Hỗ trợ chính sách
Cần có chính sách hỗ trợ nông dân về vốn, công nghệ, và thị trường. Tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng nông nghiệp. Đào tạo nhân lực về quản lý chuỗi cung ứng rau quả. Xây dựng cơ chế chính sách hỗ trợ phát triển nông thôn Hà Nội và kinh tế nông nghiệp Hà Nội. Ban hành các chính sách khuyến khích đầu tư vào công nghệ bảo quản rau quả và công nghệ trong chuỗi cung ứng rau quả.
