Lỗi thường gặp trong việc sử dụng câu bị động tiếng Anh của học sinh lớp 10 không chuyên tại Trường THPT Chuyên Trần Phú Hải Phòng

• Tác giả: Bùi Thị Thuận
• Người hướng dẫn: Nguyễn Huyền Minh, M.
• Trường học: Vietnam National University, Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: Linguistics
• Đề tài: Lỗi Thường Gặp Trong Việc Sử Dụng Câu Bị Động Tiếng Anh Của Học Sinh Lớp 10 Không Chuyên Tại Trường THPT Chuyên Trần Phú Hải Phòng
• Loại tài liệu: M.A Minor Thesis
• Năm xuất bản: 2012
• Địa điểm: Hà Nội

• 1. PART I – INTRODUCTION
• 1.1. Rationale of the study
• 1.2. Objectives of the study
• 1.3. Scope of the study
• 1.4. Methods of the study
• 1.5. Organization of the study
• 2. PART II – DEVELOPMENT
• 2.1. CHAPTER I – LITERATURE REVIEW
• 2.1.1. An overview of voice in English
• 2.1.2. Active and Passive Voice
• 2.1.3. English passive voice
• 2.1.3.1. Description of English passive voice
• 2.1.3.2. Constraints on the passive transformation
• 2.1.4. Error and error analysis. Definition of error
• 2.1.5. Causes of errors
• 2.2. CHAPTER II – METHODOLOGY
• 2.2.1. Subject of the study
• 2.2.2. Data collection procedures
• 2.3. CHAPTER III – DATA PRESENTATION AND DISCUSSION
• 2.3.1. Written test results
• 2.3.2. Some common errors made by the students
• 2.3.3. Questionnaire for students
• 2.3.4. Probable causes of the errors
• 2.3.5. Measures to overcome these errors
• 3. PART III – CONCLUSION
• References
• Appendix 1
• Appendix 2

I. Giới thiệu về câu bị động tiếng Anh

Câu bị động tiếng Anh là một trong những khía cạnh ngữ pháp quan trọng mà học sinh lớp 10 không chuyên tại Trường THPT Chuyên Trần Phú, Hải Phòng thường gặp khó khăn. Câu bị động tiếng Anh được định nghĩa là cấu trúc trong đó chủ ngữ không thực hiện hành động mà là đối tượng chịu tác động của hành động đó. Theo Randolph Quirk, câu bị động cho phép người học nhìn nhận hành động từ hai góc độ mà không làm thay đổi sự thật được báo cáo. Học sinh thường gặp phải lỗi ngữ pháp tiếng Anh khi chuyển đổi từ câu chủ động sang câu bị động, dẫn đến việc sử dụng sai cấu trúc và hình thức động từ. Việc hiểu rõ về cách sử dụng câu bị động là rất cần thiết để cải thiện khả năng viết và giao tiếp của học sinh. Nghiên cứu này sẽ phân tích các lỗi thường gặp và nguyên nhân của chúng, từ đó đưa ra các giải pháp hiệu quả trong việc giảng dạy.

1.1. Đặc điểm của câu bị động

Cấu trúc của câu bị động rất đơn giản: Chủ ngữ + động từ trợ động (be) + động từ chính (phân từ quá khứ). Học sinh thường gặp khó khăn trong việc xác định động từ chính và hình thức phân từ quá khứ. Lỗi thường gặp bao gồm việc sử dụng sai thì của động từ và không nhận biết được khi nào cần sử dụng câu bị động. Việc so sánh giữa câu chủ động và câu bị động giúp học sinh nhận ra sự khác biệt trong cách diễn đạt và nhấn mạnh thông tin. Câu bị động thường được sử dụng khi người nói không muốn chỉ rõ ai là người thực hiện hành động, điều này có thể gây nhầm lẫn cho học sinh không chuyên. Do đó, việc giảng dạy cần tập trung vào việc giúp học sinh nhận diện và sử dụng đúng cấu trúc câu bị động.

II. Các lỗi thường gặp trong việc sử dụng câu bị động

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng học sinh lớp 10 không chuyên tại Trường THPT Chuyên Trần Phú thường mắc phải nhiều lỗi ngữ pháp tiếng Anh khi sử dụng câu bị động. Các lỗi này bao gồm việc sử dụng sai động từ, không chuyển đổi đúng từ câu chủ động sang câu bị động, và thiếu sự hiểu biết về cách sử dụng các thì khác nhau trong câu bị động. Một số học sinh không nhận ra rằng không phải tất cả các động từ đều có thể chuyển sang câu bị động, đặc biệt là các động từ không có tân ngữ. Điều này dẫn đến việc tạo ra các câu không chính xác và khó hiểu. Việc phân tích các lỗi này không chỉ giúp giáo viên hiểu rõ hơn về những khó khăn mà học sinh gặp phải mà còn giúp họ điều chỉnh phương pháp giảng dạy cho phù hợp.

2.1. Nguyên nhân của các lỗi

Nguyên nhân chính dẫn đến các lỗi thường gặp trong việc sử dụng câu bị động bao gồm thiếu kiến thức ngữ pháp cơ bản và sự thiếu tự tin trong việc sử dụng tiếng Anh. Học sinh thường không có đủ thời gian để thực hành và củng cố kiến thức về câu bị động. Ngoài ra, sự khác biệt giữa ngữ pháp tiếng Anh và tiếng Việt cũng gây khó khăn cho học sinh trong việc hiểu và áp dụng cấu trúc câu bị động. Việc thiếu sự hướng dẫn và thực hành từ giáo viên cũng là một yếu tố quan trọng. Do đó, việc cải thiện phương pháp giảng dạy và cung cấp nhiều cơ hội thực hành cho học sinh là rất cần thiết.

III. Giải pháp khắc phục các lỗi

Để giúp học sinh lớp 10 không chuyên tại Trường THPT Chuyên Trần Phú cải thiện khả năng sử dụng câu bị động, cần có những giải pháp cụ thể. Đầu tiên, giáo viên nên tổ chức các buổi học thực hành về câu bị động, trong đó học sinh có thể thực hành chuyển đổi giữa câu chủ động và câu bị động. Thứ hai, việc sử dụng các tài liệu học tập phong phú và đa dạng sẽ giúp học sinh có cái nhìn tổng quát hơn về cách sử dụng câu bị động. Cuối cùng, việc khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động giao tiếp thực tế sẽ giúp họ tự tin hơn trong việc sử dụng tiếng Anh. Những giải pháp này không chỉ giúp học sinh khắc phục các lỗi ngữ pháp tiếng Anh mà còn nâng cao khả năng giao tiếp và viết tiếng Anh của họ.

3.1. Tăng cường thực hành

Việc tăng cường thực hành là rất quan trọng trong việc giúp học sinh nắm vững cấu trúc câu bị động. Các bài tập thực hành có thể bao gồm việc viết lại các câu từ chủ động sang bị động, cũng như việc sử dụng câu bị động trong các tình huống giao tiếp thực tế. Học sinh cũng nên được khuyến khích tham gia vào các hoạt động nhóm, nơi họ có thể thực hành và nhận phản hồi từ bạn bè và giáo viên. Điều này sẽ giúp họ tự tin hơn trong việc sử dụng câu bị động trong giao tiếp hàng ngày.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng với người học Việt Nam, đặc biệt là học sinh trung học phổ thông. Theo báo cáo của ngành giáo dục, việc thành thạo tiếng Anh giúp tăng cơ hội thành công trong nghiên cứu, thăng tiến nghề nghiệp và kinh doanh. Tuy nhiên, nhiều học sinh vẫn gặp khó khăn trong việc nắm vững ngữ pháp tiếng Anh, đặc biệt là thể bị động – một trong những điểm ngữ pháp phức tạp nhất đối với người học tiếng Anh tại Việt Nam. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích các lỗi phổ biến trong việc sử dụng thể bị động của học sinh lớp 10 không chuyên tiếng Anh tại Trường THPT Chuyên Trần Phú, Hải Phòng.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là xác định các lỗi điển hình trong việc sử dụng thể bị động, tìm hiểu nguyên nhân gây ra các lỗi này và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy thể bị động cho học sinh. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong việc phân tích lỗi của 70 học sinh thuộc hai lớp không chuyên Vật lý và Hóa học, với dữ liệu thu thập từ bài kiểm tra viết và bảng câu hỏi khảo sát. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện chất lượng dạy và học tiếng Anh, góp phần nâng cao năng lực ngôn ngữ cho học sinh trong bối cảnh giáo dục hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết ngữ pháp tiếng Anh về thể bị động, bao gồm cấu trúc, cách hình thành và các dạng đặc biệt của thể bị động. Theo Randolph Quirk (1973), thể bị động cho phép nhìn nhận hành động từ góc độ đối tượng chịu tác động, khác với thể chủ động tập trung vào chủ thể thực hiện hành động. Mô hình chuyển đổi từ câu chủ động sang câu bị động được phân tích chi tiết qua các cấu trúc câu S-V-O, S-V-Oi-Od và S-V-O-C, cùng với các giới hạn về động từ và ngữ nghĩa trong việc sử dụng thể bị động.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng lý thuyết phân tích lỗi (Error Analysis) của Corder (1967) và Ellis (1994) để phân loại và giải thích các lỗi ngữ pháp. Các khái niệm chính bao gồm: lỗi (error) và sai sót (mistake), nguyên nhân lỗi gồm lỗi do can thiệp ngôn ngữ mẹ đẻ (interlingual errors), lỗi nội ngôn ngữ (intralingual errors) và lỗi phát triển (developmental errors). Lý thuyết này giúp xác định nguyên nhân sâu xa của các lỗi và đề xuất biện pháp khắc phục phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát định lượng kết hợp phân tích lỗi. Đối tượng nghiên cứu là 70 học sinh lớp 10 không chuyên tiếng Anh tại Trường THPT Chuyên Trần Phú, gồm 35 học sinh lớp Vật lý và 32 học sinh lớp Hóa học, trong đó 41 học sinh nam và phần còn lại là nữ. Các học sinh có trình độ tiếng Anh trung cấp, đã học tiếng Anh từ 5-6 năm.

Dữ liệu được thu thập qua bài kiểm tra viết gồm 4 phần: điền động từ đúng, viết lại câu, dịch sang tiếng Anh và dịch sang tiếng Việt; cùng bảng câu hỏi khảo sát thái độ và phương pháp học tập của học sinh về thể bị động. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích lỗi để xác định các lỗi phổ biến, tần suất và nguyên nhân. Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra trong môi trường lớp học với sự giám sát nghiêm ngặt nhằm đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ trả lời đúng các phần kiểm tra: Kết quả bài kiểm tra cho thấy phần điền động từ đúng có tỷ lệ đúng trung bình khoảng 70%, phần viết lại câu đạt 58%, phần dịch sang tiếng Anh và tiếng Việt lần lượt là 44% và 45%. Một số câu có tỷ lệ đúng rất thấp, ví dụ câu số 8 chỉ đạt 11% đúng trong phần viết lại câu.

2. Các loại lỗi phổ biến: Lỗi sai được phân loại thành 8 nhóm chính với tỷ lệ lỗi như sau: sai áp dụng giới từ “by” (5%), sai chuyển đổi câu chủ động có giới từ (7%), sai chuyển đổi câu hỏi sang thể bị động (8%), dịch không tự nhiên do giữ nguyên thể (5%), sai hình thức quá khứ phân từ của động từ bất quy tắc (16%), nhầm lẫn thì (20%), chọn sai thể (22%) và sai cấu trúc thể bị động đặc biệt (33%).

3. Nguyên nhân lỗi: Phần lớn lỗi xuất phát từ thói quen tư duy theo tiếng mẹ đẻ, thiếu hiểu biết về cấu trúc và chức năng của thể bị động trong tiếng Anh, cũng như việc học tập thụ động, chủ yếu học thuộc lòng mà thiếu thực hành. Ngoài ra, việc giáo viên sử dụng tiếng Việt nhiều trong giảng dạy cũng ảnh hưởng đến khả năng tiếp thu ngôn ngữ mục tiêu của học sinh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các lỗi sai trong thể bị động là sự khác biệt ngữ pháp và ngữ nghĩa giữa tiếng Anh và tiếng Việt, đặc biệt là cách biểu đạt thể bị động và vị trí của tác nhân trong câu. Ví dụ, trong tiếng Việt, từ “bị” và “được” không hoàn toàn tương đương với thể bị động tiếng Anh mà còn mang sắc thái cảm xúc chủ quan, dẫn đến dịch sai và hiểu nhầm. Học sinh thường nhầm lẫn trong việc chuyển đổi câu hỏi sang thể bị động do thiếu kiến thức về cấu trúc câu hỏi bị động.

So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này tương đồng với nhận định rằng thể bị động là điểm ngữ pháp khó đối với người học tiếng Anh Việt Nam do sự khác biệt về cấu trúc và văn hóa ngôn ngữ. Việc học sinh chủ yếu học thuộc lòng các quy tắc mà không thực hành nhiều dẫn đến việc áp dụng sai và thiếu linh hoạt trong giao tiếp. Biểu đồ phân bố lỗi theo loại và tỷ lệ phần trăm có thể minh họa rõ ràng mức độ phổ biến của từng loại lỗi, giúp giáo viên tập trung cải thiện những điểm yếu cụ thể.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường thực hành qua bài tập đa dạng: Giáo viên cần thiết kế các bài tập phong phú, bao gồm cả bài tập viết, nói và dịch để học sinh vận dụng thể bị động linh hoạt, nâng tỷ lệ đúng lên ít nhất 80% trong vòng 1 học kỳ.

2. Giảng dạy kết hợp tiếng Anh và tiếng Việt hợp lý: Khuyến khích giáo viên sử dụng tiếng Anh nhiều hơn trong giảng dạy, chỉ sử dụng tiếng Việt khi cần thiết để giải thích các khái niệm phức tạp, giúp học sinh làm quen với ngôn ngữ mục tiêu và giảm sự phụ thuộc vào tiếng mẹ đẻ.

3. Tổ chức các buổi học ngoại khóa với người bản ngữ: Tạo điều kiện cho học sinh giao tiếp thực tế với người bản ngữ nhằm nâng cao kỹ năng nghe – nói và hiểu sâu sắc hơn về cách sử dụng thể bị động trong ngữ cảnh tự nhiên, thực hiện trong vòng 6 tháng.

4. Đào tạo nâng cao năng lực cho giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về ngữ pháp tiếng Anh và phương pháp giảng dạy thể bị động cho giáo viên, giúp họ cập nhật kiến thức và kỹ năng sư phạm hiện đại, thực hiện trong năm học tiếp theo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích lỗi chi tiết giúp giáo viên hiểu rõ khó khăn của học sinh, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp.

2. Học sinh không chuyên tiếng Anh: Giúp học sinh nhận diện các lỗi phổ biến và nguyên nhân, từ đó chủ động cải thiện kỹ năng sử dụng thể bị động trong học tập và giao tiếp.

3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học ứng dụng: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực nghiệm về lỗi ngữ pháp tiếng Anh của người Việt, hỗ trợ các nghiên cứu sâu hơn về ngôn ngữ thứ hai và phương pháp giảng dạy.

4. Nhà quản lý giáo dục và thiết kế chương trình: Thông tin từ nghiên cứu giúp điều chỉnh nội dung và phương pháp giảng dạy tiếng Anh trong trường phổ thông, nâng cao hiệu quả đào tạo ngoại ngữ.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao học sinh thường nhầm lẫn khi sử dụng thể bị động?
   Nguyên nhân chính là do sự khác biệt cấu trúc và ngữ nghĩa giữa tiếng Anh và tiếng Việt, cùng với việc học tập thụ động, thiếu thực hành và sự can thiệp của tiếng mẹ đẻ trong tư duy.

2. Làm thế nào để phân biệt khi nào nên dùng thể bị động trong tiếng Anh?
   Thể bị động thường được dùng khi muốn nhấn mạnh đối tượng chịu tác động hoặc khi không cần hoặc không muốn nêu rõ tác nhân thực hiện hành động. Việc hiểu rõ ngữ cảnh và mục đích giao tiếp giúp lựa chọn đúng thể.

3. Có những lỗi phổ biến nào trong việc chuyển đổi câu hỏi sang thể bị động?
   Học sinh thường giữ nguyên cấu trúc câu hỏi chủ động, không biết cách đảo ngữ và sử dụng đại từ nghi vấn phù hợp trong câu bị động, dẫn đến câu hỏi bị động sai ngữ pháp.

4. Tại sao việc sử dụng “by-phrase” trong thể bị động lại gây khó khăn cho học sinh?
   Học sinh thường bỏ qua hoặc thêm thừa “by-phrase” do chưa hiểu rõ vai trò của tác nhân trong câu bị động, hoặc do thói quen dịch sát nghĩa từ tiếng Việt sang tiếng Anh.

5. Giáo viên nên làm gì để giúp học sinh cải thiện kỹ năng sử dụng thể bị động?
   Giáo viên nên kết hợp giảng dạy lý thuyết với thực hành đa dạng, sử dụng phương pháp giảng dạy tích cực, tạo môi trường giao tiếp thực tế và cung cấp phản hồi kịp thời để học sinh nhận biết và sửa lỗi.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định được các lỗi phổ biến trong việc sử dụng thể bị động của học sinh lớp 10 không chuyên tiếng Anh tại Trường THPT Chuyên Trần Phú, với tỷ lệ lỗi cao nhất liên quan đến sai cấu trúc đặc biệt và nhầm lẫn thì.
• Nguyên nhân chính của các lỗi là sự khác biệt ngôn ngữ mẹ đẻ, phương pháp học tập thụ động và hạn chế trong giảng dạy.
• Các giải pháp đề xuất tập trung vào tăng cường thực hành, cải thiện phương pháp giảng dạy và đào tạo giáo viên.
• Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh, đặc biệt là ngữ pháp thể bị động.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất và đánh giá hiệu quả trong các kỳ học tiếp theo để hoàn thiện phương pháp giảng dạy.

Hành động ngay hôm nay: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu để cải thiện việc dạy học thể bị động, góp phần nâng cao năng lực tiếng Anh cho học sinh Việt Nam.