Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng tại Việt Nam, đóng vai trò thiết yếu trong phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa, khoa học và công nghệ. Theo báo cáo của ngành, nhu cầu học tiếng Anh tăng mạnh trên toàn quốc với nhiều mục đích khác nhau. Đặc biệt, kỹ năng đọc được xem là nền tảng quan trọng giúp người học xây dựng kiến thức ngôn ngữ và hiểu biết nền tảng cho các kỹ năng khác. Tại Trung tâm Ngoại ngữ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (MARD), các học viên không chuyên tiếng Anh trình độ B (pre-intermediate) là cán bộ công chức, người lao động có nhu cầu sử dụng tiếng Anh phục vụ công việc. Tuy nhiên, theo khảo sát với 115 học viên và 11 giáo viên, nhiều học viên vẫn gặp khó khăn trong việc đọc hiểu, chủ yếu do thói quen đọc từng từ, tập trung quá mức vào hình thức thay vì ý nghĩa, vốn từ hạn chế và kiến thức nền chưa đầy đủ.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định thái độ của giáo viên và học viên đối với việc dạy và học kỹ năng đọc, những khó khăn gặp phải, từ đó đề xuất các thủ thuật nâng cao kỹ năng đọc phù hợp. Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Ngoại ngữ MARD trong năm 2013, tập trung vào học viên không chuyên trình độ B. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện hiệu quả giảng dạy và học tập kỹ năng đọc, góp phần nâng cao năng lực tiếng Anh cho cán bộ công chức, đồng thời cung cấp cơ sở tham khảo cho các nhà nghiên cứu và giáo viên trong lĩnh vực phương pháp giảng dạy tiếng Anh.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về đọc hiểu tiếng Anh như sau:
Định nghĩa đọc và đọc hiểu: Đọc không chỉ là quá trình nhận diện từ ngữ mà còn là sự tương tác giữa người đọc và văn bản nhằm xây dựng ý nghĩa (Anderson, 1999; Rumelhart, 1977). Đọc hiểu là quá trình tái cấu trúc, diễn giải và đánh giá thông tin dựa trên kiến thức nền của người đọc (Roe, Stood & Burns, 1987).
Phân loại kỹ thuật đọc: Bao gồm đọc to, đọc thầm; đọc lướt (skimming), đọc quét (scanning), đọc chi tiết (intensive reading) và đọc rộng (extensive reading) (Doff, 1988; Nuttall, 1982). Mỗi loại phục vụ mục đích và chiến lược khác nhau trong quá trình đọc.
Các kỹ thuật nâng cao đọc hiểu: Grellet (1990) phân nhóm kỹ thuật thành: nhạy cảm với ngữ cảnh (sensitizing), tăng tốc độ đọc, dự đoán (predicting), xem trước (previewing), kích hoạt kiến thức nền (anticipation), skimming và scanning.
Các yếu tố ảnh hưởng đến dạy và học đọc: Vai trò của giáo viên trong việc lựa chọn tài liệu, thiết kế bài tập, khuyến khích và giám sát học viên; vai trò tích cực của học viên trong việc chủ động tham gia, theo dõi hiểu biết và áp dụng chiến lược đọc; động lực đọc và sự phù hợp của tài liệu (Nuttall, 2000; Kleinginna, 1981).
Các giai đoạn bài học đọc: Tiền đọc (pre-reading), trong khi đọc (while-reading), sau khi đọc (post-reading) với các mục tiêu và kỹ thuật riêng biệt nhằm tối ưu hóa hiệu quả học tập (Williams, 1984).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính với hai bộ bảng hỏi khảo sát được phát cho 115 học viên không chuyên tiếng Anh trình độ B và 11 giáo viên tại Trung tâm Ngoại ngữ MARD. Cỡ mẫu được chọn dựa trên tính đại diện cho nhóm học viên và giáo viên đang giảng dạy tại trung tâm. Dữ liệu thu thập bao gồm thái độ, khó khăn, kỹ thuật áp dụng và kỳ vọng trong dạy và học kỹ năng đọc.
Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách tổng hợp, so sánh tỷ lệ phần trăm các câu trả lời nhằm xác định các vấn đề chính và đề xuất giải pháp phù hợp. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2013, tập trung vào việc khảo sát thực trạng và đề xuất kỹ thuật nâng cao kỹ năng đọc cho học viên không chuyên.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thái độ và mục tiêu học tập: 90% học viên học tiếng Anh nhằm giao tiếp hiệu quả, 76% muốn hiểu tài liệu tiếng Anh phục vụ công việc, 65% học để hỗ trợ công việc hiện tại. 44% học viên tập trung vào kỹ năng đọc, cao hơn các kỹ năng khác (bảng 3). Giáo viên cũng ưu tiên dạy kỹ năng đọc (45%).
Đánh giá tài liệu học: 83% học viên cho rằng các bài đọc trong sách More Reading Power thú vị, 67% đánh giá phù hợp trình độ. Tuy nhiên, chỉ 27% giáo viên cho rằng tài liệu thú vị, 55% cho là phù hợp trình độ, 9% thấy khó khăn.
Khó khăn trong đọc: 35% học viên gặp khó khăn do vốn từ và ngữ pháp hạn chế, 33% thiếu chiến lược đọc phù hợp, 20% thiếu kiến thức nền, 8% bị giới hạn thời gian. Giáo viên cũng nhận định 89% học viên có vốn từ và ngữ pháp yếu, 79% thiếu kiến thức nền, 65% thiếu chiến lược đọc, 53% thiếu động lực.
Kỹ thuật đọc áp dụng: 56% giáo viên thường xuyên dạy từ vựng trước khi đọc; 52% sử dụng câu hỏi tiền đọc; 72% giải thích hướng dẫn bài đọc. Học viên thích các hoạt động tiền đọc như chơi trò chơi (74%), sử dụng hình ảnh (68%), động não (70%). Tuy nhiên, 55% học viên không thực hiện hoạt động sau đọc, chủ yếu làm bài tập trắc nghiệm (29%).
Kỳ vọng và nỗ lực của học viên: 94% học viên mong muốn giáo viên đề xuất chiến lược đọc phù hợp; 90% muốn có tài liệu đa dạng phù hợp sở thích; 100% nỗ lực mở rộng vốn từ; 86% phát triển thói quen đọc rộng; 78% tích cực tham gia bài học.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy sự đồng thuận giữa học viên và giáo viên về tầm quan trọng của kỹ năng đọc trong học tiếng Anh, đặc biệt phục vụ công việc tại MARD. Tuy nhiên, tồn tại khoảng cách giữa kỹ thuật giảng dạy và sở thích học viên, ví dụ giáo viên ít sử dụng trò chơi và hình ảnh dù học viên đánh giá cao. Vốn từ hạn chế và thiếu chiến lược đọc là nguyên nhân chính gây khó khăn, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai.
Việc học viên chủ yếu tra từ điển khi gặp từ mới làm chậm quá trình đọc, ảnh hưởng đến sự hứng thú và hiệu quả. Hoạt động sau đọc chưa được chú trọng, dẫn đến thiếu sự củng cố và phát triển kỹ năng toàn diện. Các kỹ thuật tiền đọc như dự đoán, động não, sử dụng hình ảnh được khuyến khích để kích thích động lực và kiến thức nền.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm các khó khăn, kỹ thuật áp dụng và thái độ của học viên và giáo viên, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt và điểm chung. Bảng tổng hợp các kỹ thuật tiền đọc và mức độ yêu thích cũng hỗ trợ việc đánh giá hiệu quả phương pháp giảng dạy.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đa dạng hóa kỹ thuật tiền đọc: Giáo viên cần áp dụng thường xuyên các hoạt động như trò chơi từ vựng, sử dụng hình ảnh, động não và câu hỏi dự đoán để kích thích sự hứng thú và chuẩn bị kiến thức nền cho học viên. Thời gian áp dụng: ngay trong các buổi học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: giáo viên Trung tâm Ngoại ngữ MARD.
Phát triển chiến lược đọc phù hợp: Hướng dẫn học viên sử dụng kỹ thuật skimming, scanning, đoán nghĩa từ ngữ trong ngữ cảnh thay vì tra từ điển quá nhiều, giúp tăng tốc độ và hiệu quả đọc. Thời gian: trong suốt khóa học. Chủ thể: giáo viên và học viên phối hợp thực hiện.
Khuyến khích thói quen đọc rộng: Tạo điều kiện cho học viên tự chọn sách phù hợp sở thích và trình độ, khuyến khích đọc tại nhà để tăng lượng ngôn ngữ đầu vào. Thời gian: liên tục, có thể giao bài tập đọc về nhà. Chủ thể: giáo viên hướng dẫn, học viên chủ động thực hiện.
Tăng cường hoạt động sau đọc: Đưa vào các bài tập tóm tắt, thảo luận nhóm, viết chủ đề liên quan để củng cố và phát triển kỹ năng đọc hiểu sâu sắc hơn. Thời gian: áp dụng trong mỗi bài học đọc. Chủ thể: giáo viên thiết kế bài tập, học viên tham gia tích cực.
Nâng cao vốn từ và kiến thức nền: Tổ chức các buổi học bổ trợ từ vựng theo chủ đề, kết hợp với kiến thức thực tế liên quan đến công việc của học viên tại MARD để tăng tính ứng dụng. Thời gian: xen kẽ trong chương trình học. Chủ thể: giáo viên và học viên phối hợp.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh tại các trung tâm đào tạo chuyên ngành: Có thể áp dụng các kỹ thuật và chiến lược được đề xuất để nâng cao hiệu quả giảng dạy kỹ năng đọc cho học viên không chuyên.
Học viên không chuyên tiếng Anh trình độ trung cấp: Nhận thức rõ các khó khăn phổ biến và áp dụng các thủ thuật đọc hiệu quả nhằm cải thiện kỹ năng đọc phục vụ công việc và giao tiếp.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành phương pháp giảng dạy tiếng Anh: Tài liệu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về kỹ thuật đọc, phương pháp khảo sát và phân tích dữ liệu trong môi trường đào tạo tiếng Anh chuyên ngành.
Các cơ quan, tổ chức có nhu cầu đào tạo tiếng Anh cho cán bộ công chức: Tham khảo để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp, nâng cao năng lực ngoại ngữ cho đội ngũ nhân sự.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao kỹ năng đọc lại quan trọng đối với học viên không chuyên tiếng Anh?
Đọc giúp học viên tiếp cận thông tin, nâng cao vốn từ và kiến thức nền, hỗ trợ các kỹ năng khác như nghe, nói, viết. Đặc biệt với cán bộ công chức, đọc hiểu tài liệu chuyên ngành là yêu cầu thiết yếu trong công việc.Những khó khăn phổ biến khi học viên học kỹ năng đọc là gì?
Chủ yếu là vốn từ hạn chế (35%), thiếu chiến lược đọc phù hợp (33%), kiến thức nền chưa đủ (20%) và động lực thấp. Những yếu tố này làm giảm hiệu quả đọc và gây chán nản.Làm thế nào để cải thiện vốn từ vựng cho học viên?
Khuyến khích học viên đọc rộng, sử dụng trò chơi từ vựng, danh sách từ theo chủ đề và học từ trong ngữ cảnh thay vì tra từ điển quá nhiều, giúp ghi nhớ lâu dài và tăng tốc độ đọc.Các kỹ thuật tiền đọc nào hiệu quả để tăng động lực học viên?
Sử dụng trò chơi, hình ảnh, động não, câu hỏi dự đoán giúp kích thích sự tò mò, chuẩn bị kiến thức nền và tạo không khí học tập tích cực.Tại sao hoạt động sau đọc lại quan trọng?
Hoạt động sau đọc như tóm tắt, thảo luận giúp củng cố kiến thức, phát triển kỹ năng tổng hợp và phản biện, đồng thời tăng sự tương tác và hứng thú học tập.
Kết luận
- Nghiên cứu xác định rõ các khó khăn chính của học viên không chuyên tiếng Anh trình độ B tại Trung tâm Ngoại ngữ MARD, bao gồm vốn từ hạn chế, thiếu chiến lược đọc và kiến thức nền yếu.
- Thái độ tích cực của học viên và giáo viên đối với kỹ năng đọc tạo tiền đề thuận lợi cho việc áp dụng các kỹ thuật nâng cao.
- Các kỹ thuật tiền đọc, xử lý từ vựng, phát triển thói quen đọc rộng và hoạt động sau đọc được đề xuất nhằm cải thiện hiệu quả học tập.
- Nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn cho giáo viên, học viên và nhà quản lý trong việc nâng cao kỹ năng đọc tiếng Anh.
- Các bước tiếp theo bao gồm áp dụng các kỹ thuật đề xuất trong giảng dạy, theo dõi hiệu quả và mở rộng nghiên cứu với phương pháp đa dạng hơn để tăng tính khách quan.
Hành động ngay: Giáo viên và học viên tại Trung tâm Ngoại ngữ MARD nên phối hợp triển khai các kỹ thuật đọc hiệu quả, đồng thời duy trì thói quen đọc rộng để nâng cao năng lực tiếng Anh phục vụ công việc và phát triển bản thân.