I. Phương pháp dạy học tích cực
Phần này trình bày kỹ thuật dạy học tích cực trong bối cảnh đổi mới phương pháp giáo dục. Kỹ thuật dạy học tích cực không chỉ là thao tác đơn lẻ, mà là đơn vị nhỏ nhất của phương pháp dạy học tích cực, hướng tới hiệu quả hoạt động dạy học. Đối với giáo viên, kỹ thuật dạy học tích cực nâng cao năng lực chuyên môn. Đối với học sinh, nó tạo hứng thú, chủ động, sáng tạo. Nhiều kỹ thuật dạy học tích cực hiện nay hỗ trợ hoạt động nhóm, cá nhân, giúp học sinh tiếp thu kiến thức và phát triển kỹ năng. Một số kỹ thuật dạy học tích cực thường dùng trong môn Ngữ văn bao gồm: kỹ thuật khăn trải bàn, kỹ thuật KWL, kỹ thuật viết tích cực, và nhiều kỹ thuật khác. Việc áp dụng hiệu quả kỹ thuật dạy học tích cực đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và sự hiểu biết sâu sắc về đặc điểm của từng kỹ thuật.
1.1 Ứng dụng Kỹ thuật dạy học tích cực trong Văn học
Khó khăn trong việc giảng dạy văn học Việt Nam nằm ở tính chất khái quát, trừu tượng của nội dung. Học sinh thường thấy khô khan, thiếu hứng thú. Kỹ thuật dạy học tích cực cung cấp giải pháp. Kỹ thuật KWL giúp học sinh chủ động khám phá kiến thức, kỹ thuật khăn trải bàn tạo sự liên kết giữa các kiến thức, kỹ thuật đọc tích cực, kỹ thuật viết tích cực khuyến khích sự tương tác và phản biện. Việc kết hợp các kỹ thuật dạy học tích cực phù hợp giúp làm “mềm” kiến thức, chuyển tải thông tin khái quát thành cụ thể, sinh động. Điều này giúp học sinh dễ dàng tiếp thu và ghi nhớ kiến thức về văn học Việt Nam, từ đó tăng hứng thú học tập. Mục tiêu là hướng dẫn học sinh tự tìm kiếm kiến thức, rèn luyện kỹ năng, năng lực phân tích, tổng hợp, và đánh giá.
1.2 Đánh giá hiệu quả của kỹ thuật dạy học tích cực
Đánh giá hiệu quả của kỹ thuật dạy học tích cực cần xem xét nhiều yếu tố. Tăng hứng thú học sinh là một chỉ số quan trọng. Quan sát sự tham gia tích cực của học sinh trong các hoạt động nhóm, cá nhân. Đánh giá khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Đánh giá năng lực học sinh thông qua bài kiểm tra, bài làm, dự án. Phát triển năng lực học sinh như năng lực tư duy phản biện, sáng tạo, hợp tác nhóm. Dữ liệu thu thập từ quan sát, phỏng vấn, bài kiểm tra cần được phân tích để đánh giá toàn diện hiệu quả của kỹ thuật dạy học tích cực. Kết quả đánh giá giúp điều chỉnh, hoàn thiện phương pháp giảng dạy, đảm bảo hiệu quả tối ưu.
II. Tăng hứng thú học sinh trong Văn học Việt Nam
Tạo hứng thú học tập là mục tiêu quan trọng. Hứng thú là động lực thúc đẩy học sinh tích cực, chủ động. Hứng thú xuất phát từ sự ham thích, hiểu ý nghĩa của kiến thức. Hứng thú trong học tập giúp học sinh say mê, đạt kết quả cao. Đối với văn học Việt Nam, cần tạo sự liên hệ giữa kiến thức với thực tiễn, cuộc sống của học sinh. Sử dụng hình ảnh trực quan, hoạt động nhóm, trò chơi, kết hợp các kỹ thuật dạy học tích cực giúp bài học sinh động, hấp dẫn. Giáo viên cần khơi gợi tình yêu văn học trong học sinh. Xây dựng bài giảng văn học hấp dẫn.
2.1 Khắc phục khó khăn trong dạy học văn học
Khó khăn trong giảng dạy văn học Việt Nam bao gồm: tính trừu tượng của kiến thức, học sinh thiếu hứng thú, giáo viên chưa sử dụng kỹ thuật dạy học tích cực hiệu quả. Giải pháp: thiết kế bài học sinh động, kết hợp nhiều hình thức dạy học, tạo không khí học tập thoải mái, tôn trọng ý kiến của học sinh, khuyến khích sự tương tác, đánh giá đa dạng. Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học văn học đòi hỏi sự nỗ lực của cả giáo viên và học sinh. Phát triển năng lực học sinh trong việc đọc hiểu, phân tích tác phẩm. Rèn luyện kỹ năng phân tích tác phẩm văn học.
2.2 Xây dựng bài học hấp dẫn
Một bài giảng văn học hấp dẫn cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Kết hợp nhiều phương pháp dạy học, kỹ thuật dạy học tích cực. Sử dụng hình ảnh, âm thanh, video, tạo không khí lớp học sinh động, tương tác giữa giáo viên và học sinh. Bài giảng cần có sự liên kết với thực tế, gần gũi với cuộc sống học sinh. Khuyến khích học sinh tham gia tích cực, thảo luận, trình bày ý kiến. Đánh giá năng lực học sinh một cách đa dạng, khích lệ học sinh học tập. Mục tiêu là giúp học sinh yêu thích, hiểu sâu sắc văn học Việt Nam.
III. Thực trạng và giải pháp
Hiện nay, việc ứng dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy văn học Việt Nam còn hạn chế. Nhiều giáo viên chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng. Việc áp dụng còn mang tính hình thức. Thiếu sự chuẩn bị kỹ lưỡng, phối hợp các kỹ thuật dạy học tích cực chưa hiệu quả. Giải pháp: tăng cường tập huấn, cung cấp tài liệu, chia sẻ kinh nghiệm giảng dạy. Tạo điều kiện cho giáo viên nghiên cứu, áp dụng các kỹ thuật dạy học tích cực phù hợp. Đánh giá hiệu quả thường xuyên, điều chỉnh kịp thời. Xây dựng môi trường học tập tích cực, khuyến khích học sinh tự học, tìm tòi, khám phá.
3.1 Thực trạng dạy học Văn học Việt Nam hiện nay
Thực trạng dạy học văn học Việt Nam ở nhiều trường THPT còn nhiều hạn chế. Phương pháp dạy học truyền thống vẫn phổ biến. Giáo viên thường thuyết trình một chiều. Học sinh thụ động, thiếu hứng thú. Kiến thức văn học Văn học Việt Nam khó tiếp cận, trừu tượng. Học sinh khó hiểu, khó nhớ. Giải pháp: thay đổi phương pháp dạy học, tích hợp kỹ thuật dạy học tích cực, tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích học sinh chủ động, tích cực tham gia. Đánh giá năng lực học sinh đa chiều. Cải thiện chất lượng dạy và học văn học.
3.2 Đề xuất giải pháp cụ thể
Giải pháp cụ thể bao gồm: tổ chức tập huấn cho giáo viên về kỹ thuật dạy học tích cực, cung cấp tài liệu tham khảo, xây dựng ngân hàng câu hỏi, bài tập, đề án. Tạo điều kiện cho giáo viên chia sẻ kinh nghiệm, tham quan, học hỏi. Đánh giá hiệu quả thường xuyên, điều chỉnh kịp thời. Tạo môi trường học tập tích cực trong trường học. Hỗ trợ học sinh tự học, khám phá. Mục tiêu là nâng cao chất lượng giảng dạy văn học Việt Nam, tăng hứng thú học tập cho học sinh.
