Nghiên cứu hành động về việc phát triển kỹ năng tư duy phản biện cho học sinh thông qua học tập dự án tại trường trung học ở tỉnh Bắc Giang

• Tác giả: Ngô Thị Thu Trang
• Người hướng dẫn: Dr. Vũ Thị Thanh Nhã
• Trường học: Vietnam National University, Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Teaching Methodology
• Đề tài: Nâng cao kỹ năng tư duy phản biện cho học sinh qua học tập dự án tại Bắc Giang
• Loại tài liệu: minor thesis
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Bắc Giang

• DECLARATION
• ACKNOWLEDGEMENT
• ABSTRACT
• LIST OF ABBRIVIATIONS
• LIST OF TABLES, FIGURES, CHARTS
• TABLE OF CONTENTS
• PART A. INTRODUCTION
• 1.1. Rationale for the study
• 1.2. Aims of the study
• 1.3. Research questions
• 1.4. Significance of the study
• 1.5. Scope of the study
• 1.6. Method of the study
• 1.7. Design of the study
• PART B. DEVELOPMENT
• 2.1. CHAPTER 1: LITERATURE REVIEW
• 2.1.1. Critical thinking skills
• 2.1.2. The importance of teaching critical thinking skills in foreign language education
• 2.1.3. Project-based learning
• 2.1.4. Relations between project-based learning and the development of students‟ critical thinking skills
• 2.1.5. How can project-based learning improve students‟ critical thinking skills?
• 2.1.6. Evaluating the reliability of sources of information
• 2.1.7. Making connection between prior knowledge and topics
• 2.1.8. Collecting, analyzing and evaluating information
• 2.1.9. Creating the final products
• 2.1.10. Evaluating the project - using rubrics and feedback form
• 2.1.11. Context of the study
• 2.1.12. Reasons for using action research
• 2.1.13. Data collection procedures
• 2.1.13.1. Stage 1: Plan - Plan the action
• 2.1.13.2. Stage 2: Act - Putting the plan into action
• 2.1.13.3. Stage 3: Observe – Observing the results of the plan
• 2.1.13.4. Stage 4: Reflect – Reflecting and planning for further action
• 2.1.14. Findings from the observation
• 2.1.15. The first cycle - Project “For a better community”
• 2.1.16. The second cycle - Project “The best invention”
• 2.1.17. Findings from the questionnaires
• 2.1.17.1. Students‟ interest about topics of projects
• 2.1.17.2. Students‟ changes after taking part in the lessons using project-based learning to develop critical thinking skills
• 2.1.17.3. Project-based learning with the development of students‟ English skills
• 2.1.18. Findings from interview
• 2.2. PART C: DISCUSSION AND CONCLUSION
• 2.2.1. Recapitulation of the research
• 2.2.2. Limitations of the study
• 2.2.3. Recommendations of the study
• 2.2.4. Suggestions for further study
• APPENDICES
• APPENDIX 1. LESSON PLAN Project 1: “FOR A BETTER COMMUNITY”
• APPENDIX 2. LESSON PLAN Project 2: “THE BEST INVENTION”
• APPENDIX 3. ACTIVITIES IN PROJECT-BASED LEARNING TO DEVELOP CRITICAL THINKING SKILLS
• APPENDIX 4. PRE-OBSERVATION
• APPENDIX 5. CLASSROOM OBSERVATION
• APPENDIX 6. QUESTIONNAIRES
• APPENDIX 7. TALLY SHEET
• APPENDIX 8. SAMPLE PRODUCT 1
• APPENDIX 9. SAMPLE PRODUCT 2
• APPENDIX 10. FEEDBACK FORM
• APPENDIX 11. INTERVIEW QUESTIONS
• APPENDIX 12. TRANSCRIPT OF STUDENTS’ ANSWERS IN THE INTERVIEW

I. Giới thiệu

Bài viết này tập trung vào việc nâng cao kỹ năng tư duy phản biện cho học sinh thông qua phương pháp học tập dự án tại tỉnh Bắc Giang. Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc phát triển tư duy phản biện là rất quan trọng, đặc biệt là trong việc chuẩn bị cho học sinh đối mặt với những thách thức trong thế kỷ 21. Học sinh cần có khả năng phân tích, đánh giá thông tin và đưa ra quyết định dựa trên lý luận chặt chẽ. Việc áp dụng học tập dự án không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng này mà còn khuyến khích sự sáng tạo và khả năng làm việc nhóm.

1.1. Tầm quan trọng của tư duy phản biện

Tư duy phản biện là một kỹ năng thiết yếu trong giáo dục, giúp học sinh phát triển khả năng phân tích và đánh giá thông tin. Theo nghiên cứu của Trilling & Fadel (2009), tư duy phản biện là một trong những kỹ năng quan trọng nhất cho sự thành công trong học tập và nghề nghiệp. Học sinh cần được trang bị những kỹ năng này để có thể giải quyết các vấn đề phức tạp trong cuộc sống hàng ngày. Việc phát triển tư duy phản biện không chỉ giúp học sinh trong học tập mà còn trong việc ra quyết định và giải quyết vấn đề trong tương lai.

II. Phương pháp học tập dự án

Phương pháp học tập dự án là một cách tiếp cận giáo dục hiệu quả, giúp học sinh tham gia vào các hoạt động thực tiễn và phát triển kỹ năng mềm. Theo Thomas (2000), học tập dự án tổ chức việc học xung quanh các dự án, cho phép học sinh tự chọn, lập kế hoạch, điều tra và sản xuất sản phẩm hoặc trình bày để giải quyết một câu hỏi thực tế. Phương pháp này không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp mà còn khuyến khích sự hợp tác và sáng tạo trong quá trình học tập.

2.1. Lợi ích của học tập dự án

Học tập dự án mang lại nhiều lợi ích cho học sinh, bao gồm việc phát triển kỹ năng tư duy phản biện và khả năng làm việc nhóm. Các hoạt động trong dự án giúp học sinh thực hành phân tích và đánh giá thông tin, từ đó nâng cao khả năng tư duy độc lập. Hơn nữa, việc làm việc trong nhóm giúp học sinh học hỏi từ nhau và phát triển kỹ năng giao tiếp. Theo nghiên cứu, học sinh tham gia vào học tập dự án thường có thái độ tích cực hơn đối với việc học và cảm thấy tự tin hơn trong việc trình bày ý tưởng của mình.

III. Kết quả nghiên cứu

Nghiên cứu cho thấy rằng việc áp dụng học tập dự án đã có tác động tích cực đến việc phát triển kỹ năng tư duy phản biện của học sinh. Qua các hoạt động như đánh giá độ tin cậy của nguồn thông tin và phân tích các vấn đề thực tế, học sinh đã cải thiện đáng kể khả năng tư duy phản biện của mình. Hầu hết học sinh đều hài lòng với phương pháp học tập này và nhận thấy rằng nó giúp họ nâng cao không chỉ kỹ năng tiếng Anh mà còn cả kỹ năng tư duy.

3.1. Phân tích dữ liệu

Dữ liệu thu thập từ các quan sát lớp học và bảng hỏi cho thấy rằng học sinh đã có sự thay đổi tích cực trong cách tiếp cận vấn đề. Học sinh không chỉ học cách đặt câu hỏi mà còn biết cách kết nối kiến thức trước đó với các chủ đề mới. Việc sử dụng các tiêu chí đánh giá và phản hồi cũng giúp học sinh nhận thức rõ hơn về quá trình học tập của mình, từ đó phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo.

IV. Kết luận

Việc nâng cao kỹ năng tư duy phản biện cho học sinh qua học tập dự án tại Bắc Giang đã chứng minh được tính khả thi và hiệu quả. Phương pháp này không chỉ giúp học sinh phát triển tư duy phản biện mà còn trang bị cho họ những kỹ năng cần thiết để thành công trong tương lai. Các giáo viên cần tiếp tục áp dụng và phát triển phương pháp này trong giảng dạy để tạo ra một môi trường học tập tích cực và hiệu quả.

4.1. Đề xuất cho nghiên cứu tiếp theo

Nghiên cứu này mở ra hướng đi mới cho việc áp dụng học tập dự án trong giáo dục. Cần có thêm nhiều nghiên cứu để khám phá sâu hơn về các phương pháp và kỹ thuật có thể áp dụng để phát triển kỹ năng tư duy phản biện cho học sinh. Việc mở rộng nghiên cứu sang các trường học khác và các cấp học khác nhau sẽ giúp xác định tính hiệu quả và khả năng áp dụng của phương pháp này trong bối cảnh giáo dục Việt Nam.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, kỹ năng tư duy phê phán được xem là một trong những năng lực cốt lõi cần thiết cho học sinh nhằm đáp ứng yêu cầu của thế kỷ 21. Tại Việt Nam, đặc biệt là các trường trung học phổ thông ở vùng núi như tỉnh Bắc Giang, việc phát triển kỹ năng này còn nhiều hạn chế do phương pháp giảng dạy truyền thống tập trung vào ghi nhớ và thi cử. Nghiên cứu này được thực hiện tại lớp 11A1, Trường Trung học phổ thông Lang Giang 1, nhằm khảo sát tác động của phương pháp dạy học dự án (Project-Based Learning - PBL) trong việc phát triển kỹ năng tư duy phê phán cho học sinh. Qua hai chu kỳ thực nghiệm kéo dài 10 tuần, với sự tham gia của 40 học sinh, nghiên cứu tập trung vào các hoạt động như đánh giá độ tin cậy của nguồn thông tin, đặt câu hỏi phản biện, kết nối kiến thức cũ với chủ đề mới, thu thập và phân tích thông tin, tạo sản phẩm cuối cùng và đánh giá dự án bằng bảng tiêu chí. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao kỹ năng tư duy phê phán mà còn cải thiện kỹ năng tiếng Anh của học sinh, đồng thời cung cấp cơ sở thực tiễn cho giáo viên trong việc áp dụng PBL tại các trường phổ thông ở Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết về kỹ năng tư duy phê phán và mô hình dạy học dự án. Kỹ năng tư duy phê phán được định nghĩa theo Moon (2007) là khả năng xử lý thông tin một cách sáng tạo và logic, phân tích, thách thức và đưa ra kết luận có thể bảo vệ được. Bloom’s Taxonomy (1956) và phiên bản sửa đổi của Anderson và Krathwohl (2000) được sử dụng để phân loại các cấp độ tư duy từ thấp đến cao, bao gồm: ghi nhớ, hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp và đánh giá. Dạy học dự án được hiểu là phương pháp học tập lấy học sinh làm trung tâm, trong đó học sinh thực hiện các dự án kéo dài, có tính thực tiễn cao, giúp phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy phản biện. Mô hình PBL gồm bốn giai đoạn: dự đoán, thiết kế hoạt động, thực hiện và đánh giá, trong đó giáo viên đóng vai trò người hướng dẫn, học sinh chủ động tham gia và hợp tác nhóm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động với hai chu kỳ thực nghiệm kéo dài 5 tuần mỗi chu kỳ. Đối tượng nghiên cứu là 40 học sinh lớp 11A1 tại Trường THPT Lang Giang 1, tỉnh Bắc Giang. Phương pháp chọn mẫu là chọn lớp học do tác giả đang giảng dạy, nhằm thuận tiện cho việc quan sát và can thiệp. Dữ liệu được thu thập qua ba công cụ chính: quan sát lớp học, bảng câu hỏi khảo sát và phỏng vấn bán cấu trúc với 3 học sinh. Quan sát được thực hiện theo phương pháp lấy mẫu sự kiện, tập trung vào các hoạt động phát triển kỹ năng tư duy phê phán. Dữ liệu quan sát được phân tích định lượng, bảng câu hỏi và phỏng vấn được phân tích mô tả thống kê và phân tích định tính. Quá trình nghiên cứu tuân thủ các bước: lập kế hoạch, thực hiện, quan sát và phản hồi nhằm điều chỉnh phương pháp dạy học phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đánh giá độ tin cậy của nguồn thông tin: Ban đầu, học sinh chưa biết cách phân biệt nguồn tin đáng tin cậy. Sau khi được hướng dẫn, 87% học sinh cải thiện khả năng đánh giá nguồn thông tin, biết phân loại và kiểm tra chéo thông tin từ nhiều nguồn khác nhau.

2. Đặt câu hỏi phản biện: Qua hai chu kỳ, học sinh tăng cường khả năng đặt câu hỏi mở, tập trung vào các câu hỏi phân tích, tổng hợp và đánh giá theo Bloom’s Taxonomy. 90% học sinh cho biết họ tích cực tham gia đặt câu hỏi và thảo luận phản biện trong lớp.

3. Kết nối kiến thức cũ với chủ đề mới: Học sinh chủ động liên hệ các kiến thức đã học với chủ đề dự án, tạo thành mạng lưới kiến thức giúp hiểu sâu hơn. Hoạt động này giúp 92% học sinh phát triển khả năng tư duy phản biện và nhận thức về mối liên hệ giữa các kiến thức.

4. Thu thập, phân tích và đánh giá thông tin: Học sinh tích cực tìm kiếm, phân loại và đánh giá thông tin từ nhiều nguồn như sách, báo, internet. 90% học sinh cải thiện kỹ năng phân tích và lựa chọn thông tin phù hợp cho dự án.

5. Tạo sản phẩm cuối cùng và đánh giá dự án: Các nhóm học sinh đã hoàn thành sản phẩm như bài thuyết trình, poster, talk show với nội dung sáng tạo và có tính thực tiễn cao. Việc sử dụng bảng tiêu chí đánh giá và phản hồi từ bạn học giúp học sinh nâng cao kỹ năng tự đánh giá và tiếp nhận phản hồi xây dựng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy PBL là phương pháp hiệu quả trong việc phát triển kỹ năng tư duy phê phán cho học sinh trung học phổ thông vùng núi. Việc học sinh được tham gia vào các hoạt động thực tiễn, có tính tương tác cao giúp họ chủ động hơn trong việc tiếp nhận và xử lý thông tin. So với phương pháp truyền thống, PBL tạo điều kiện cho học sinh phát triển kỹ năng đặt câu hỏi mở, phân tích và đánh giá thông tin một cách sâu sắc hơn. Các số liệu thống kê từ bảng câu hỏi và phỏng vấn cũng phản ánh thái độ tích cực của học sinh đối với phương pháp này, đồng thời cải thiện kỹ năng tiếng Anh thông qua các hoạt động thuyết trình và viết báo cáo. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về hiệu quả của PBL trong giáo dục kỹ năng thế kỷ 21. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ phần trăm học sinh cải thiện từng kỹ năng tư duy phê phán sẽ minh họa rõ nét hơn sự tiến bộ qua từng chu kỳ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo giáo viên về PBL: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về thiết kế và triển khai dự án nhằm nâng cao năng lực sư phạm, đặc biệt là kỹ năng hướng dẫn phát triển tư duy phê phán. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường phổ thông.

2. Xây dựng tài liệu hướng dẫn PBL phù hợp với đặc điểm học sinh vùng núi: Phát triển bộ tài liệu giảng dạy và đánh giá dự án có nội dung gần gũi với thực tế địa phương, giúp học sinh dễ tiếp cận và phát huy kỹ năng. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Nhà xuất bản giáo dục, các trường đại học sư phạm.

3. Tăng cường cơ sở vật chất và thiết bị hỗ trợ học tập: Trang bị phòng học đa phương tiện, máy tính kết nối internet để học sinh thuận lợi trong việc thu thập và xử lý thông tin phục vụ dự án. Thời gian: 1-2 năm; Chủ thể: Nhà trường, chính quyền địa phương.

4. Khuyến khích hợp tác giữa nhà trường và cộng đồng: Tạo điều kiện cho học sinh tham gia các dự án gắn liền với thực tiễn cộng đồng nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội và kỹ năng giải quyết vấn đề. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Nhà trường, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên trung học phổ thông: Nghiên cứu cung cấp phương pháp và hoạt động cụ thể giúp giáo viên áp dụng PBL để phát triển kỹ năng tư duy phê phán cho học sinh, nâng cao hiệu quả giảng dạy tiếng Anh.

2. Nhà quản lý giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách đào tạo giáo viên, phát triển chương trình giảng dạy phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại, đặc biệt tại các vùng khó khăn.

3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành sư phạm tiếng Anh: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu hành động và ứng dụng PBL trong thực tiễn giảng dạy, hỗ trợ phát triển đề tài nghiên cứu liên quan.

4. Các tổ chức phát triển giáo dục: Cơ sở để thiết kế các chương trình hỗ trợ nâng cao năng lực giảng dạy và học tập, đặc biệt tập trung vào kỹ năng thế kỷ 21 cho học sinh vùng núi, vùng sâu vùng xa.

Câu hỏi thường gặp

1. PBL có phù hợp với học sinh vùng núi không?
   Có, nghiên cứu tại tỉnh Bắc Giang cho thấy PBL giúp học sinh vùng núi phát triển kỹ năng tư duy phê phán và tiếng Anh hiệu quả nhờ các hoạt động thực tiễn, tương tác nhóm và liên kết với thực tế địa phương.

2. Làm thế nào để đánh giá kỹ năng tư duy phê phán trong PBL?
   Có thể sử dụng bảng tiêu chí (rubrics) đánh giá các kỹ năng như đặt câu hỏi, phân tích, tổng hợp thông tin, cùng với phản hồi từ giáo viên, bạn học và tự đánh giá của học sinh.

3. Giáo viên cần chuẩn bị gì khi áp dụng PBL?
   Giáo viên cần hiểu rõ các bước của PBL, thiết kế dự án phù hợp với mục tiêu phát triển tư duy phê phán, chuẩn bị tài liệu hướng dẫn, và kỹ năng hỗ trợ, khuyến khích học sinh tham gia tích cực.

4. PBL ảnh hưởng thế nào đến kỹ năng tiếng Anh của học sinh?
   PBL giúp học sinh cải thiện kỹ năng nghe, nói, đọc, viết thông qua các hoạt động thuyết trình, viết báo cáo, thảo luận nhóm, từ đó nâng cao khả năng sử dụng tiếng Anh trong bối cảnh thực tế.

5. Có khó khăn gì khi triển khai PBL trong trường phổ thông?
   Khó khăn thường gặp là học sinh chưa quen với phương pháp học chủ động, giáo viên thiếu kinh nghiệm, hạn chế về cơ sở vật chất và thời gian giảng dạy. Tuy nhiên, qua quá trình hướng dẫn và điều chỉnh, các khó khăn này có thể được khắc phục.

Kết luận

• Nghiên cứu chứng minh PBL là phương pháp hiệu quả trong việc phát triển kỹ năng tư duy phê phán cho học sinh trung học phổ thông vùng núi.
• Các hoạt động như đánh giá nguồn tin, đặt câu hỏi phản biện, kết nối kiến thức và tạo sản phẩm giúp học sinh nâng cao khả năng tư duy và kỹ năng tiếng Anh.
• Học sinh thể hiện thái độ tích cực và sự hài lòng với phương pháp dạy học dự án.
• Giáo viên cần được đào tạo bài bản và có tài liệu hướng dẫn phù hợp để triển khai PBL hiệu quả.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu, phát triển tài liệu và hỗ trợ cơ sở vật chất nhằm nhân rộng mô hình tại các trường phổ thông khác.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà giáo dục và quản lý hãy cân nhắc áp dụng PBL trong chương trình giảng dạy để nâng cao năng lực tư duy phê phán cho học sinh, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho tương lai.