Tổng quan nghiên cứu

Theo báo cáo của ngành giáo dục, cộng đồng sử dụng tiếng Anh trên toàn cầu đã lên đến gần 2 tỷ người, với hơn 10 tỷ trang web sử dụng tiếng Anh làm phương tiện truyền thông và học tập. Tại Việt Nam, việc giảng dạy tiếng Anh đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế và gia nhập WTO từ năm 2006. Tuy nhiên, thực trạng học tập tiếng Anh của sinh viên còn nhiều hạn chế, như khảo sát tại hai trường đại học thành viên Đại học Đà Nẵng cho thấy 67% sinh viên không có thói quen giao tiếp bằng tiếng Anh, và chỉ 40% sinh viên có thái độ tích cực với việc học tiếng Anh.

Nghiên cứu này tập trung vào ảnh hưởng của phương pháp giảng dạy tiếng Anh đến động lực học tập của sinh viên năm thứ nhất khối ngành kinh tế tại Đại học Văn Lang, thực hiện trong học kỳ 2 năm học 2009-2010 tại cơ sở 2 của trường. Mục tiêu chính là khảo sát mối quan hệ giữa phương pháp giảng dạy của giáo viên và động lực học tiếng Anh của sinh viên, từ đó góp phần cải tiến chất lượng giảng dạy và học tập tiếng Anh tại trường. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp thông tin cho giáo viên và nhà quản lý giáo dục nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo ngoại ngữ, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu sâu hơn về động lực học tập trong lĩnh vực này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình ARCS về thiết kế động lực của Keller (1984), một mô hình được áp dụng rộng rãi trên thế giới nhằm tăng cường động lực học tập thông qua bốn yếu tố chính: Gây sự chú ý (Attention), Tạo sự liên hệ (Relevance), Tăng sự tự tin (Confidence) và Đem lại sự hài lòng (Satisfaction). Mô hình này cho phép giáo viên thiết kế các chiến lược giảng dạy nhằm kích thích và duy trì động lực học tập của người học.

Bên cạnh đó, nghiên cứu còn tham khảo các lý thuyết về động lực học tập như thuyết Học tập hành vi, thuyết Nhu cầu của Maslow, thuyết Quy kết (Attribution Theory) và thuyết Kỳ vọng (Expectancy Theory). Các lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của giáo viên trong việc tạo môi trường học tập tích cực, cung cấp phản hồi kịp thời và khơi dậy sự hứng thú, từ đó thúc đẩy động lực học tập của sinh viên.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Phương pháp giảng dạy: Các hoạt động trong và ngoài lớp học mà giáo viên sử dụng để truyền đạt kiến thức và kỹ năng tiếng Anh, bao gồm tổ chức hoạt động, sử dụng phương tiện, đánh giá kỹ năng và cung cấp phản hồi.
  • Động lực học tiếng Anh: Quá trình thúc đẩy sinh viên thực hiện, duy trì hành vi và thái độ học tập tiếng Anh liên tục, được đánh giá qua các biểu hiện hành vi và thái độ trong và ngoài lớp học.
  • Hành vi và thái độ học tập: Bao gồm việc tham gia tích cực trong lớp, chuẩn bị bài trước, nghiên cứu thêm tài liệu, tham gia câu lạc bộ tiếng Anh, và thái độ yêu thích môn học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với mẫu gồm 350 sinh viên năm nhất khối ngành kinh tế tại Đại học Văn Lang, được chọn bằng phương pháp phân tầng ngẫu nhiên dựa trên trình độ và nhóm giảng viên. Tổng số sinh viên năm nhất học tiếng Anh trong học kỳ 2 năm học 2009-2010 là khoảng 1.542, trong đó 1.329 sinh viên do 6 giảng viên nữ giảng dạy được khảo sát.

Hai nhóm giảng viên được phân loại dựa trên khảo sát sơ khởi về phương pháp giảng dạy:

  • Nhóm GV1 (phương pháp thụ động): Ít tổ chức hoạt động, chủ yếu thuyết trình, đánh giá ít kỹ năng, cung cấp phản hồi hạn chế.
  • Nhóm GV2 (phương pháp tích cực): Tổ chức nhiều hoạt động sôi nổi, đánh giá đa dạng kỹ năng, sử dụng tiếng Anh nhiều, cung cấp phản hồi thường xuyên.

Dữ liệu được thu thập qua bảng hỏi khảo sát ý kiến sinh viên gồm 21 câu hỏi sử dụng thang đo Likert 7 giá trị, tập trung vào hành vi và thái độ học tập trong và ngoài lớp. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 11.5 với kiểm định t-test (2-tailed) ở mức độ tin cậy 95% để so sánh sự khác biệt động lực học tập giữa hai nhóm sinh viên được giảng dạy bằng hai phương pháp khác nhau.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của phương pháp giảng dạy đến hành vi học tập tại lớp: Sinh viên được giảng dạy theo phương pháp tích cực (nhóm GV2) có mức độ tham gia các hoạt động học tập tại lớp cao hơn đáng kể so với nhóm GV1. Ví dụ, tỷ lệ sinh viên tham gia thảo luận nhóm, phát biểu ý kiến và tranh luận bài học tại lớp ở nhóm GV2 cao hơn khoảng 25-30% so với nhóm GV1.

  2. Ảnh hưởng đến hành vi học tập ngoài lớp: Sinh viên nhóm GV2 cũng tích cực hơn trong việc chuẩn bị bài trước, làm bài tập về nhà, nghiên cứu tài liệu tham khảo và tham gia câu lạc bộ tiếng Anh. Tỷ lệ sinh viên thường xuyên ôn bài và đầu tư thời gian học tiếng Anh ngoài lớp ở nhóm GV2 cao hơn nhóm GV1 khoảng 20%.

  3. Ảnh hưởng đến thái độ học tập: Sinh viên được giảng dạy theo phương pháp tích cực thể hiện thái độ yêu thích môn học, thích đến lớp và nuối tiếc khi mất giờ học cao hơn nhóm còn lại, với mức chênh lệch khoảng 15-18%.

  4. Sự khác biệt tổng thể về động lực học tiếng Anh: Kiểm định t-test cho thấy sự khác biệt về động lực học tập giữa hai nhóm sinh viên là có ý nghĩa thống kê (p < 0.05), khẳng định phương pháp giảng dạy tích cực có ảnh hưởng tích cực đến động lực học tiếng Anh.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với mô hình ARCS của Keller, khi phương pháp giảng dạy tích cực tạo ra sự chú ý, liên hệ, tự tin và hài lòng cho sinh viên, từ đó nâng cao động lực học tập. Việc tổ chức nhiều hoạt động sôi nổi, sử dụng đa dạng phương tiện và cung cấp phản hồi thường xuyên giúp sinh viên cảm thấy hứng thú và tự tin hơn trong học tập.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này đồng thuận với quan điểm của Slavin (2008) và Keller (1984) về vai trò quan trọng của giáo viên trong việc tạo động lực học tập. Đồng thời, nghiên cứu cũng phản ánh đặc điểm sinh viên Việt Nam như nhút nhát, thụ động, không thích cộng tác, được khắc phục phần nào nhờ phương pháp giảng dạy tích cực, tương tự đề xuất của Nguyễn Thị Thúy Hồng (2009).

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ tham gia các hoạt động học tập và thái độ học tập giữa hai nhóm sinh viên, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt về động lực học tập do phương pháp giảng dạy tạo ra.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực: Giáo viên cần tổ chức nhiều hoạt động sôi nổi, đa dạng hình thức giảng dạy và sử dụng công nghệ thông tin để thu hút sự chú ý và tạo hứng thú cho sinh viên. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ sinh viên tham gia thảo luận và hoạt động nhóm lên ít nhất 30% trong vòng 1 năm.

  2. Cung cấp phản hồi thường xuyên và đa chiều: Giáo viên nên tăng cường phản hồi kịp thời, rõ ràng về bài tập và thái độ học tập của sinh viên nhằm nâng cao sự tự tin và hài lòng trong học tập. Mục tiêu đạt mức phản hồi hàng tuần cho tất cả sinh viên trong học kỳ tiếp theo.

  3. Đào tạo và bồi dưỡng giáo viên về kỹ năng giảng dạy tích cực: Nhà trường cần tổ chức các khóa tập huấn về mô hình ARCS và các kỹ thuật giảng dạy lấy người học làm trung tâm cho giáo viên tiếng Anh. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, nhằm nâng cao năng lực giảng dạy và đổi mới phương pháp.

  4. Khuyến khích sinh viên tham gia các hoạt động ngoại khóa tiếng Anh: Tăng cường tổ chức câu lạc bộ, trò chơi, thuyết trình và các hoạt động giao tiếp tiếng Anh ngoài lớp học để duy trì động lực học tập. Mục tiêu tăng số lượng sinh viên tham gia các hoạt động này lên 40% trong năm học tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh tại các trường đại học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để lựa chọn và áp dụng phương pháp giảng dạy phù hợp nhằm nâng cao động lực học tập của sinh viên.

  2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ đào tạo: Thông tin từ nghiên cứu giúp xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và bồi dưỡng giáo viên, đồng thời cải tiến môi trường học tập ngoại ngữ trong các cơ sở giáo dục đại học.

  3. Sinh viên ngành sư phạm và nghiên cứu giáo dục: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc hiểu rõ mối quan hệ giữa phương pháp giảng dạy và động lực học tập, từ đó phát triển các đề tài nghiên cứu sâu hơn.

  4. Các tổ chức và cá nhân quan tâm đến đào tạo ngoại ngữ: Nghiên cứu cung cấp góc nhìn thực tiễn về động lực học tiếng Anh trong bối cảnh Việt Nam, hỗ trợ thiết kế các chương trình đào tạo hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương pháp giảng dạy tích cực là gì?
    Phương pháp giảng dạy tích cực là cách tổ chức nhiều hoạt động sôi nổi, đa dạng kỹ năng, sử dụng công nghệ và cung cấp phản hồi thường xuyên nhằm kích thích sự tham gia và hứng thú của sinh viên trong học tập.

  2. Động lực học tiếng Anh được đo lường như thế nào trong nghiên cứu?
    Động lực được đánh giá qua các biểu hiện hành vi và thái độ học tập như tham gia lớp học, chuẩn bị bài, nghiên cứu thêm tài liệu, tham gia câu lạc bộ và thái độ yêu thích môn học, sử dụng thang đo Likert trong bảng hỏi.

  3. Tại sao động lực học tập lại quan trọng đối với sinh viên?
    Động lực học tập giúp sinh viên duy trì sự tập trung, nỗ lực và tham gia tích cực vào quá trình học, từ đó nâng cao hiệu quả học tập và kỹ năng tiếng Anh.

  4. Làm thế nào giáo viên có thể tăng động lực học tập cho sinh viên?
    Giáo viên có thể sử dụng các chiến lược như tạo sự chú ý, liên hệ nội dung với mục tiêu của sinh viên, giúp sinh viên tự tin vào khả năng của mình và tạo sự hài lòng qua phản hồi tích cực và hoạt động thực tiễn.

  5. Nghiên cứu có thể áp dụng cho các ngành học khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung vào khối ngành kinh tế, các kết quả và đề xuất về phương pháp giảng dạy tích cực và động lực học tập có thể được điều chỉnh và áp dụng cho nhiều ngành học khác trong môi trường đại học.

Kết luận

  • Phương pháp giảng dạy tích cực có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến động lực học tiếng Anh của sinh viên năm nhất khối ngành kinh tế tại Đại học Văn Lang.
  • Sinh viên được giảng dạy bằng phương pháp tích cực thể hiện hành vi học tập tích cực hơn trong và ngoài lớp, cùng thái độ yêu thích môn học cao hơn.
  • Mô hình ARCS của Keller là cơ sở lý thuyết phù hợp để thiết kế các chiến lược giảng dạy nhằm tăng cường động lực học tập.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải tiến phương pháp giảng dạy và nâng cao động lực học tập trong môi trường đại học.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo giáo viên, áp dụng phương pháp tích cực rộng rãi và đánh giá hiệu quả qua các kỳ học tiếp theo.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và giáo viên tiếng Anh tại các trường đại học nên xem xét áp dụng các chiến lược giảng dạy tích cực dựa trên mô hình ARCS để nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.