Nghiên cứu hỗ trợ từ vựng cho trẻ em thông qua hình ảnh

• Tác giả: Dương Thu Trang
• Người hướng dẫn: Prof. Lê Văn Canh
• Trường học: Vietnam National University, Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Teaching Methodology
• Đề tài: Supporting Young Learners’ Vocabulary Through Pictures: An Action Research Approach
• Loại tài liệu: thesis
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hanoi

• DECLARATION
• ACKNOWLEDGEMENTS
• ABSTRACT
• TABLE OF CONTENTS
• 1. CHƯƠNG 1: INTRODUCTION
• 1.1. Rationale of the study
• 1.2. Aims of the study
• 1.3. Method of the study
• 1.4. Significance of the study
• 1.5. Structure of the thesis
• 2. CHƯƠNG 2: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Approaches to vocabulary learning and teaching
• 2.2. The role of images in vocabulary learning
• 2.3. Teaching vocabulary to young learners
• 2.4. Characteristics of young learners
• 2.5. Techniques of teaching vocabulary to young learners
• 2.6. Studies on teaching vocabulary to young learners through pictures
• 2.7. Action research in language teaching
• 2.7.1. Purposes of action research
• 2.7.2. Features of action research
• 2.7.3. Steps in action research
• 2.7.4. Why is action research chosen?
• 2.8. The context of the study
• 2.9. The current situation of teaching and learning English at the center
• 2.10. The teaching program and materials
• 2.11. Design of the procedures
• 2.12. Data collection instruments
• 4. CHƯƠNG 4: DATA ANALYSIS AND DISCUSSION
• 4.1. Analysis on classroom observations
• 4.2. Analysis on test results
• 4.2.1. Analysis on immediate tests
• 4.2.2. Analysis on delayed tests
• 4.3. Discussion of the findings
• 4.4. Limitations and recommendations for further studies

I. Giới thiệu

Nghiên cứu này tập trung vào việc hỗ trợ từ vựng cho trẻ em thông qua hình ảnh giáo dục. Từ vựng đóng vai trò quan trọng trong việc học ngôn ngữ, đặc biệt là đối với trẻ em. Việc sử dụng hình ảnh trong giảng dạy không chỉ giúp trẻ dễ dàng ghi nhớ từ vựng mà còn tạo ra một môi trường học tập thoải mái và thú vị. Theo nghiên cứu, việc sử dụng hình ảnh có thể làm tăng cường khả năng tiếp thu từ vựng của trẻ em, đồng thời nâng cao động lực học tập của các em. Hình ảnh không chỉ giúp trẻ em nhận diện từ mà còn kết nối từ với các khái niệm cụ thể trong cuộc sống hàng ngày.

1.1. Tầm quan trọng của từ vựng

Từ vựng là nền tảng của ngôn ngữ. Theo Chaney (1998), việc học từ vựng không chỉ là việc ghi nhớ từ mà còn là quá trình xây dựng và chia sẻ ý nghĩa. Việc thiếu từ vựng có thể dẫn đến khó khăn trong giao tiếp. Do đó, việc phát triển từ vựng cho trẻ em là rất cần thiết. Nghiên cứu này chỉ ra rằng việc sử dụng hình ảnh trong giảng dạy từ vựng có thể giúp trẻ em dễ dàng ghi nhớ và sử dụng từ vựng trong giao tiếp hàng ngày.

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này áp dụng phương pháp nghiên cứu hành động với sự tham gia của 40 học sinh lớp 2 tại một trung tâm tiếng Anh ở Hà Nội. Học sinh được chia thành hai nhóm: một nhóm học từ vựng qua phương pháp truyền thống và nhóm còn lại học qua hình ảnh hỗ trợ học tập. Dữ liệu được thu thập thông qua quan sát lớp học và các bài kiểm tra. Kết quả cho thấy nhóm học qua hình ảnh có điểm số cao hơn và không khí lớp học cũng thoải mái hơn. Điều này cho thấy rằng việc sử dụng hình ảnh trong giảng dạy không chỉ giúp trẻ em tiếp thu từ vựng tốt hơn mà còn làm tăng sự hứng thú trong việc học.

2.1. Thiết kế nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế để so sánh hiệu quả của hai phương pháp giảng dạy. Nhóm học sinh sử dụng hình ảnh trong việc học từ vựng đã cho thấy sự tiến bộ rõ rệt trong việc ghi nhớ và sử dụng từ. Việc quan sát lớp học cho thấy trẻ em tham gia tích cực hơn khi có hình ảnh hỗ trợ. Điều này khẳng định rằng hình ảnh không chỉ là công cụ giảng dạy mà còn là phương tiện kích thích sự sáng tạo và tư duy của trẻ em.

III. Kết quả và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng việc sử dụng hình ảnh trong giảng dạy từ vựng có tác động tích cực đến việc học của trẻ em. Nhóm học sinh học qua hình ảnh có điểm số cao hơn trong các bài kiểm tra ngay lập tức và bài kiểm tra trì hoãn. Điều này cho thấy rằng phát triển từ vựng thông qua hình ảnh không chỉ giúp trẻ em ghi nhớ từ mà còn tạo ra sự kết nối giữa từ vựng và các khái niệm trong cuộc sống. Hình ảnh giúp trẻ em dễ dàng hình dung và liên tưởng đến từ vựng, từ đó nâng cao khả năng sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp.

3.1. Ý nghĩa thực tiễn

Nghiên cứu này có giá trị thực tiễn cao trong việc áp dụng các phương pháp giảng dạy từ vựng cho trẻ em. Việc sử dụng hình ảnh không chỉ làm cho việc học trở nên thú vị hơn mà còn giúp trẻ em phát triển kỹ năng ngôn ngữ một cách tự nhiên. Các giáo viên có thể áp dụng các kỹ thuật giảng dạy này để cải thiện hiệu quả học tập của học sinh. Hơn nữa, nghiên cứu cũng mở ra hướng đi mới cho các nghiên cứu tiếp theo về việc sử dụng hình ảnh trong giảng dạy ngôn ngữ.

Tổng quan nghiên cứu

Việc học từ vựng đóng vai trò then chốt trong quá trình tiếp thu tiếng Anh, đặc biệt với học sinh nhỏ tuổi. Tại một trung tâm Anh ngữ ở Hà Nội, việc giảng dạy từ vựng cho học sinh lớp 2 được chú trọng nhằm nâng cao khả năng sử dụng tiếng Anh. Tuy nhiên, phương pháp truyền thống chủ yếu dựa trên dịch thuật khiến học sinh cảm thấy nhàm chán, khó ghi nhớ từ mới. Nghiên cứu được thực hiện trong vòng 8 tuần với 40 học sinh lớp 2, chia thành hai nhóm: nhóm thực nghiệm học từ vựng qua tranh ảnh và nhóm đối chứng học theo phương pháp dịch thuật truyền thống. Mục tiêu chính là đánh giá hiệu quả của việc sử dụng tranh ảnh trong việc hỗ trợ học sinh tiếp thu từ vựng, đồng thời đề xuất các giải pháp giảng dạy phù hợp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 2 tại trung tâm Anh ngữ ở Hà Nội, sử dụng sách giáo khoa Tiếng Anh 2 do Bộ Giáo dục và Đào tạo phát hành năm 2017. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng dạy học từ vựng, góp phần nâng cao động lực và hiệu quả học tập tiếng Anh cho học sinh tiểu học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về học từ vựng và vai trò của hình ảnh trong việc học từ vựng. Theo Nation (2007), có bốn phương diện trong học từ vựng: tiếp nhận có chủ đích, sản xuất có chủ đích, giảng dạy tập trung vào hình thức và phát triển sự lưu loát. Trong đó, giảng dạy tập trung vào hình thức được xem là phương pháp hiệu quả nhất trong môi trường học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai. Lý thuyết đa phương tiện (Multimodal Theory) nhấn mạnh sự kết hợp giữa từ ngữ và hình ảnh giúp học sinh tiếp thu sâu sắc hơn (Mayer, 2003). Hình ảnh không chỉ giúp minh họa từ vựng mà còn tạo bối cảnh ngữ nghĩa, kích thích trí tưởng tượng và tăng động lực học tập. Các loại tranh ảnh được sử dụng đa dạng, từ tranh đơn giản về đồ vật, con người, địa điểm đến tranh lịch sử, biểu tượng, giúp học sinh dễ dàng liên kết từ mới với hình ảnh cụ thể.

Đặc điểm của học sinh nhỏ tuổi cũng được xem xét kỹ lưỡng, bao gồm các khía cạnh thể chất, xã hội và tâm lý. Trẻ em có khả năng vận động hạn chế, trí nhớ ngắn hạn, thích lặp lại và bắt chước, đồng thời có nhu cầu được tham gia hoạt động nhóm và môi trường học tập vui vẻ, thân thiện. Các kỹ thuật dạy từ vựng phù hợp với trẻ nhỏ như sử dụng tranh ảnh, đồ vật thật, trò chơi, hoạt động thể chất, và các phương pháp kích thích sự tương tác được áp dụng nhằm tăng hiệu quả ghi nhớ và sử dụng từ vựng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động theo mô hình của Kemmis và McTaggart, gồm bốn giai đoạn: lập kế hoạch, thực hiện, quan sát và phản hồi. Đối tượng nghiên cứu là 40 học sinh lớp 2 tại một trung tâm Anh ngữ ở Hà Nội, chia thành hai nhóm bằng nhau: nhóm thực nghiệm học từ vựng qua tranh ảnh và nhóm đối chứng học theo phương pháp dịch thuật truyền thống. Thời gian nghiên cứu kéo dài 12 tuần, trong đó 8 tuần thực hiện giảng dạy và 4 tuần dành cho đánh giá và phân tích dữ liệu.

Dữ liệu được thu thập qua quan sát lớp học (đánh giá sự quan tâm và tương tác của học sinh) và kết quả các bài kiểm tra từ vựng gồm 6 bài kiểm tra ngay sau bài học (immediate tests) và 2 bài kiểm tra trì hoãn (delayed tests) sau mỗi 3 bài học. Cỡ mẫu gồm 40 học sinh được chọn theo phương pháp thuận tiện, phù hợp với mục tiêu nghiên cứu. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, tính điểm trung bình để so sánh hiệu quả giữa hai nhóm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ quan tâm và tham gia của học sinh: Qua 8 tuần, nhóm học qua tranh ảnh có tỷ lệ học sinh tham gia tích cực vào các hoạt động học tập cao hơn đáng kể so với nhóm đối chứng. Ví dụ, trong tuần đầu tiên, nhóm thực nghiệm có 16/20 học sinh tích cực tham gia, trong khi nhóm đối chứng chỉ có 9/20. Tỷ lệ này duy trì và tăng dần qua các tuần, với mức trung bình khoảng 15-18 học sinh tham gia tích cực mỗi tuần ở nhóm thực nghiệm, so với 10-13 học sinh ở nhóm đối chứng.

2. Tương tác trong lớp học: Nhóm thực nghiệm có tỷ lệ tương tác giữa giáo viên và học sinh đạt 72%, tương tác giữa học sinh với nhau đạt 79%, cao hơn nhiều so với nhóm đối chứng lần lượt là 35% và 28%. Điều này cho thấy việc sử dụng tranh ảnh tạo ra môi trường học tập năng động, khuyến khích sự giao tiếp và hợp tác giữa các học sinh.

3. Kết quả kiểm tra từ vựng: Điểm trung bình các bài kiểm tra ngay sau bài học của nhóm thực nghiệm dao động từ 6.5 đến 7.8, trong khi nhóm đối chứng chỉ đạt từ 5.9 đến 6.4. Điểm trung bình các bài kiểm tra trì hoãn của nhóm thực nghiệm lần lượt là 7.65 và 8.15, cao hơn nhóm đối chứng với 6.75 và 7.3. Khoảng cách điểm giữa hai nhóm duy trì ổn định, chứng tỏ hiệu quả lâu dài của phương pháp sử dụng tranh ảnh.

4. Động lực học tập: Quan sát cho thấy học sinh nhóm thực nghiệm cảm thấy hứng thú, tự tin hơn khi học từ vựng qua tranh ảnh, trong khi nhóm đối chứng thường cảm thấy nhàm chán, ít chủ động tham gia.

Thảo luận kết quả

Việc sử dụng tranh ảnh trong dạy từ vựng giúp học sinh dễ dàng liên kết từ mới với hình ảnh cụ thể, kích thích trí tưởng tượng và tăng khả năng ghi nhớ lâu dài. So với phương pháp dịch thuật truyền thống, tranh ảnh tạo ra môi trường học tập sinh động, hấp dẫn, giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp và tương tác xã hội. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về hiệu quả của phương pháp đa phương tiện trong giảng dạy ngôn ngữ.

Biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng về mức độ quan tâm và tương tác của học sinh nhóm thực nghiệm qua các tuần cho thấy tính bền vững của phương pháp. Bảng điểm kiểm tra minh họa rõ ràng sự khác biệt về hiệu quả học tập giữa hai nhóm, củng cố luận điểm tranh ảnh là công cụ hỗ trợ đắc lực trong việc học từ vựng cho trẻ nhỏ.

Tuy nhiên, một số từ vựng mang tính trừu tượng hoặc động từ chỉ hành động khó thể hiện qua tranh ảnh, đòi hỏi giáo viên kết hợp thêm các phương pháp như cử chỉ, hành động minh họa để tăng hiệu quả. Ngoài ra, sự khác biệt về khả năng tập trung và phát âm của học sinh cũng ảnh hưởng đến kết quả học tập, cần có sự điều chỉnh phù hợp trong quá trình giảng dạy.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng rộng rãi tranh ảnh trong dạy từ vựng: Giáo viên nên tích cực sử dụng tranh ảnh minh họa phù hợp với chủ đề bài học để tăng sự hứng thú và khả năng ghi nhớ từ vựng của học sinh. Thời gian áp dụng có thể bắt đầu ngay từ đầu năm học và duy trì liên tục.

2. Kết hợp đa dạng phương pháp giảng dạy: Ngoài tranh ảnh, cần kết hợp các kỹ thuật như trò chơi, hoạt động nhóm, cử chỉ minh họa để hỗ trợ học sinh tiếp thu từ vựng đặc biệt là các từ trừu tượng hoặc động từ hành động. Giáo viên cần được đào tạo để linh hoạt áp dụng các phương pháp này.

3. Tăng cường tương tác trong lớp học: Thiết kế các hoạt động tương tác giữa giáo viên và học sinh, cũng như giữa các học sinh với nhau nhằm phát triển kỹ năng giao tiếp và tạo môi trường học tập tích cực. Các hoạt động này nên được tổ chức định kỳ hàng tuần.

4. Theo dõi và đánh giá thường xuyên: Thực hiện các bài kiểm tra ngay sau bài học và kiểm tra trì hoãn để đánh giá hiệu quả học tập, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp. Thời gian đánh giá nên cách nhau 3-4 tuần để đảm bảo theo dõi tiến bộ học sinh.

5. Hỗ trợ phát âm và phát triển kỹ năng ngôn ngữ: Giáo viên cần chú trọng hướng dẫn phát âm chính xác, sử dụng các bài tập lặp lại, bắt chước và phản hồi kịp thời để giúp học sinh cải thiện kỹ năng nói. Các hoạt động này nên được lồng ghép trong các tiết học từ vựng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiểu học và trung tâm Anh ngữ: Có thể áp dụng các phương pháp dạy từ vựng qua tranh ảnh để nâng cao hiệu quả giảng dạy, tăng động lực học tập cho học sinh nhỏ tuổi.

2. Nhà quản lý giáo dục và chuyên gia đào tạo giáo viên: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chương trình đào tạo, hướng dẫn giáo viên áp dụng phương pháp đa phương tiện trong giảng dạy tiếng Anh.

3. Nghiên cứu sinh và học viên cao học chuyên ngành giảng dạy tiếng Anh: Tham khảo phương pháp nghiên cứu hành động và các kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ hơn về phương pháp học từ vựng hiệu quả, từ đó hỗ trợ con em trong việc học tiếng Anh tại nhà bằng cách sử dụng tranh ảnh và các hoạt động tương tác.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tranh ảnh lại giúp học từ vựng hiệu quả hơn phương pháp truyền thống?
   Tranh ảnh kích thích trí tưởng tượng và tạo liên kết trực quan giữa từ và hình ảnh, giúp học sinh dễ nhớ và hiểu nghĩa từ hơn so với việc chỉ dịch thuật hoặc học thuộc lòng.

2. Phương pháp nghiên cứu hành động có ưu điểm gì trong nghiên cứu giáo dục?
   Phương pháp này cho phép giáo viên trực tiếp áp dụng và điều chỉnh phương pháp giảng dạy trong thực tế lớp học, đồng thời thu thập dữ liệu để đánh giá hiệu quả và cải tiến liên tục.

3. Làm thế nào để chọn tranh ảnh phù hợp cho từng bài học?
   Tranh ảnh nên liên quan trực tiếp đến chủ đề và từ vựng cần học, đơn giản, rõ ràng và sinh động để học sinh dễ dàng nhận biết và liên tưởng.

4. Có thể áp dụng phương pháp này cho các cấp học khác không?
   Có thể, tuy nhiên cần điều chỉnh mức độ phức tạp của tranh ảnh và hoạt động phù hợp với độ tuổi và trình độ của học sinh.

5. Làm sao để khắc phục khó khăn khi học từ vựng trừu tượng qua tranh ảnh?
   Giáo viên nên kết hợp tranh ảnh với các phương pháp khác như cử chỉ, ví dụ minh họa, giải thích bằng ngôn ngữ đơn giản hoặc sử dụng các hoạt động tương tác để giúp học sinh hiểu và ghi nhớ.

Kết luận

• Sử dụng tranh ảnh trong dạy từ vựng giúp tăng đáng kể sự quan tâm, tương tác và kết quả học tập của học sinh lớp 2.
• Phương pháp này tạo môi trường học tập sinh động, kích thích trí tưởng tượng và động lực học tập của trẻ.
• Kết quả kiểm tra ngay sau bài học và kiểm tra trì hoãn đều cho thấy nhóm học qua tranh ảnh đạt điểm cao hơn nhóm học truyền thống.
• Giáo viên cần kết hợp linh hoạt tranh ảnh với các kỹ thuật giảng dạy khác để tối ưu hóa hiệu quả học tập.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển phương pháp giảng dạy từ vựng phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhu cầu của học sinh nhỏ tuổi.

Hành động tiếp theo: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng và thử nghiệm phương pháp này trong thực tế giảng dạy, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để hoàn thiện kỹ thuật dạy học từ vựng hiệu quả hơn.