Khảo sát sự hiện diện của virus dịch tả heo châu phi trên thịt và sản phẩm từ thịt

• Tác giả: Hứa Đoan Trang
• Người hướng dẫn: PGS. Đỗ Tiến Duy
• Trường học: Trường Đại Học Nông Lâm
• Chuyên ngành: Thú Y
• Đề tài: Khảo Sát Virus Dịch Tả Heo Châu Phi Trên Thịt Và Sản Phẩm Thịt Tại Lò Mổ Và Chợ Tươi Sống
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Giới thiệu chung về bệnh Dịch tả heo Châu Phi
• 1.2. Tác nhân gây bệnh
• 1.3. Sức đề kháng của virus Dịch tả heo Châu Phi
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Thời gian và địa điểm
• 2.2. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp lấy mẫu và bảo quản
• 2.4. Nội dung nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Khảo sát một số đặc điểm dịch tễ bệnh Dịch tả heo Châu Phi trên địa bàn khảo sát năm 2019, 2020 và 2021
• 3.2. Tỷ lệ nhiễm ASF theo quy mô trang trại chăn nuôi
• 3.3. Tỷ lệ nhiễm ASF và tiêu hủy theo nhóm đối tượng
• 3.4. Xác định sự hiện diện của virus ASF trên heo tại các cơ sở giết mổ
• 3.5. Xác định sự hiện diện của virus ASF trên sản phẩm từ heo tại các chợ thực phẩm tươi sống, cơ sở sản xuất, chế biến thực phẩm
• 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH

I. Giới thiệu về virus dịch tả heo châu phi

Virus dịch tả heo châu phi (ASFV) là một trong những tác nhân gây bệnh nghiêm trọng nhất đối với ngành chăn nuôi heo. Bệnh này có khả năng lây lan nhanh chóng và tỷ lệ tử vong lên đến 100%. Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, dịch bệnh đã ảnh hưởng đến hàng triệu con heo tại Việt Nam. Việc kiểm soát dịch bệnh này là một thách thức lớn do virus có thể tồn tại lâu trong môi trường và trong các sản phẩm từ thịt. Nghiên cứu này nhằm khảo sát sự hiện diện của virus ASF trên thịt và sản phẩm thịt tại các lò mổ và chợ tươi sống, từ đó đánh giá nguy cơ lây nhiễm và đề xuất các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

1.1. Tình hình dịch tả heo châu phi tại Việt Nam

Tình hình dịch tả heo châu phi tại Việt Nam đã diễn biến phức tạp từ năm 2019. Theo thống kê, dịch bệnh đã xảy ra tại 63 tỉnh thành, với hàng triệu con heo bị tiêu hủy. Tỷ lệ nhiễm bệnh cao hơn ở các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ so với các trang trại lớn. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ tại các cơ sở giết mổ và chợ tươi sống, nơi có nguy cơ lây nhiễm cao. Việc khảo sát virus ASF tại các địa điểm này sẽ giúp xác định mức độ lây lan và đưa ra các giải pháp phòng ngừa kịp thời.

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện thông qua việc thu thập mẫu thịt heo và sản phẩm từ thịt tại các lò mổ, cơ sở chế biến và chợ tươi sống. Các mẫu này được xét nghiệm bằng phương pháp realtime PCR để phát hiện sự hiện diện của virus ASF. Thời gian khảo sát kéo dài từ năm 2019 đến 2021, nhằm đánh giá sự lưu hành của virus trong các năm khác nhau. Kết quả cho thấy tỷ lệ nhiễm virus ASF trên thịt heo và sản phẩm từ thịt có sự khác biệt rõ rệt giữa các năm và giữa các địa điểm thu thập mẫu.

2.1. Quy trình thu mẫu và xét nghiệm

Quy trình thu mẫu được thực hiện theo các bước nghiêm ngặt để đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả. Mẫu thịt và sản phẩm từ thịt được thu thập từ các lò mổ và chợ tươi sống, sau đó được bảo quản và vận chuyển đến phòng thí nghiệm để xét nghiệm. Phương pháp realtime PCR được sử dụng để phát hiện virus ASF, cho phép xác định nhanh chóng và chính xác sự hiện diện của virus trong các mẫu. Kết quả xét nghiệm sẽ cung cấp thông tin quan trọng về tình hình dịch bệnh và nguy cơ lây nhiễm trong cộng đồng.

III. Kết quả khảo sát

Kết quả khảo sát cho thấy sự hiện diện của virus ASF tại các lò mổ và chợ tươi sống với tỷ lệ nhiễm khác nhau. Tỷ lệ nhiễm virus ASF trên mẫu thịt heo là 12,22%, trong khi tỷ lệ trên sản phẩm từ thịt chỉ là 2,22%. Điều này cho thấy nguy cơ lây nhiễm cao hơn từ thịt tươi sống so với các sản phẩm chế biến. Sự lưu hành của virus ASF tại các cơ sở giết mổ và chợ tươi sống là một thách thức lớn trong việc kiểm soát dịch bệnh và bảo đảm an toàn thực phẩm.

3.1. Phân tích tỷ lệ nhiễm virus

Phân tích tỷ lệ nhiễm virus ASF cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa các nhóm đối tượng heo. Tỷ lệ nhiễm cao nhất được ghi nhận ở heo nái và heo thịt, trong khi tỷ lệ nhiễm ở heo con và heo cai sữa thấp hơn. Điều này có thể liên quan đến sự tiếp xúc của các nhóm heo này với môi trường và nguồn lây nhiễm khác nhau. Kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giám sát và kiểm soát dịch bệnh tại các cơ sở chăn nuôi và giết mổ để ngăn chặn sự lây lan của virus ASF.

IV. Kết luận và khuyến nghị

Nghiên cứu đã chỉ ra sự hiện diện của virus dịch tả heo châu phi tại các lò mổ và chợ tươi sống, cho thấy nguy cơ lây nhiễm cao trong cộng đồng. Để kiểm soát dịch bệnh hiệu quả, cần có các biện pháp phòng ngừa chặt chẽ tại các cơ sở giết mổ và chợ tươi sống. Đồng thời, việc nâng cao nhận thức của người chăn nuôi và người tiêu dùng về nguy cơ lây nhiễm virus ASF là rất cần thiết. Các cơ quan chức năng cần tăng cường giám sát và kiểm tra định kỳ để phát hiện sớm và xử lý kịp thời các trường hợp nhiễm bệnh.

4.1. Đề xuất biện pháp phòng ngừa

Đề xuất các biện pháp phòng ngừa bao gồm việc kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển heo và sản phẩm từ heo, thực hiện các biện pháp vệ sinh tại các cơ sở giết mổ và chợ tươi sống. Cần có sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và người chăn nuôi để đảm bảo an toàn thực phẩm và ngăn chặn sự lây lan của virus ASF. Việc nghiên cứu và phát triển vaccine phòng bệnh cũng cần được đẩy mạnh để bảo vệ đàn heo và đảm bảo an ninh thực phẩm quốc gia.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh Dịch tả heo Châu Phi (ASF) là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất đối với ngành chăn nuôi heo toàn cầu, với tỷ lệ tử vong có thể lên đến 100%. Tại Việt Nam, ASF đã bùng phát mạnh mẽ từ năm 2019, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng và an ninh lương thực quốc gia. Tỉnh Long An, một trong những vùng trọng điểm chăn nuôi heo, đã ghi nhận sự xuất hiện của ASF từ tháng 6 năm 2019 với tỷ lệ mắc bệnh lên đến 39% và tỷ lệ chết 36%. Nghiên cứu này nhằm khảo sát sự hiện diện của virus ASF (ASFV) trên thịt heo và các sản phẩm từ thịt tại các lò mổ, cơ sở chế biến và chợ tươi sống trên địa bàn tỉnh Long An trong giai đoạn 2019-2021. Mục tiêu cụ thể là đánh giá mức độ lưu hành của virus ASFV trong chuỗi cung ứng thịt heo, từ đó góp phần xây dựng các biện pháp kiểm soát dịch bệnh hiệu quả. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 27 cơ sở giết mổ, 30 chợ và 30 cơ sở chế biến thực phẩm trên toàn tỉnh. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp số liệu chính xác về mức độ lưu hành virus ASFV, hỗ trợ công tác giám sát và phòng chống dịch bệnh, đồng thời giảm thiểu thiệt hại kinh tế cho ngành chăn nuôi heo địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết dịch tễ học về bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là mô hình bốn vòng dịch tễ của ASF gồm: vòng sylvatic (heo rừng và ve mềm), vòng truyền lây heo-ve, vòng truyền lây heo nhà và sản phẩm từ heo, và vòng truyền lây sinh thái (heo rừng, heo nhà, sản phẩm và môi trường). Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng kiến thức về sinh học phân tử, đặc biệt là kỹ thuật Realtime PCR để phát hiện và định lượng virus ASFV trong mẫu thịt và sản phẩm từ thịt. Các khái niệm chính bao gồm: virus ASFV, tỷ lệ lưu hành virus, phương pháp xét nghiệm Realtime PCR, và các yếu tố nguy cơ lây lan bệnh như quy mô chăn nuôi, điều kiện bảo quản mẫu, và chuỗi cung ứng thịt heo.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản tỉnh Long An, bao gồm hồ sơ dịch tễ, số liệu về heo mắc bệnh và tiêu hủy trong giai đoạn 2019-2021. Tổng cộng 478 mẫu được thu thập gồm mẫu thịt heo, hạch dưới hàm tại 27 cơ sở giết mổ, mẫu thịt và sản phẩm từ thịt tại 30 chợ và 30 cơ sở chế biến. Mẫu được lấy theo phương pháp ngẫu nhiên, bảo quản ở nhiệt độ 2-8°C và vận chuyển về phòng thí nghiệm Chi cục Thú y vùng VI để xét nghiệm bằng kỹ thuật Realtime PCR với bộ kit chuyên dụng. Cỡ mẫu được tính toán dựa trên tỷ lệ ước lượng virus ASFV là 10%, độ tin cậy 95%, sai số 5%, đảm bảo tính đại diện và độ chính xác cao. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Microsoft Excel 2010 và phần mềm Jasp 0 với các phép thử thống kê F và t để so sánh tỷ lệ lưu hành virus theo năm, địa điểm và loại mẫu. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 6/2019 đến tháng 3/2022, bao gồm thu thập mẫu, xét nghiệm và phân tích dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ mắc bệnh và tiêu hủy heo tại Long An: Tỷ lệ mắc ASF trên đàn heo đạt 39% với tỷ lệ chết 36% trong năm 2019. Tỷ lệ nhiễm bệnh cao hơn đáng kể ở các hộ chăn nuôi quy mô nhỏ lẻ (60,35%-62,74%) so với quy mô vừa và lớn (25,16%) (p<0,001). Tỷ lệ tiêu hủy heo nhiễm ASF theo nhóm tuổi dao động từ 14,45% ở heo con đến 79% ở heo nái.

2. Sự hiện diện của virus ASFV tại các cơ sở giết mổ: Trong tổng số 104 mẫu thịt và hạch thu thập tại 27 cơ sở giết mổ, tỷ lệ mẫu dương tính với ASFV là 2,88%. Virus chủ yếu được phát hiện trên mẫu thịt với tỷ lệ 12,22% (11/90) so với mẫu sản phẩm từ thịt là 2,22% (4/180).

3. Virus ASFV trong sản phẩm từ thịt tại chợ và cơ sở chế biến: Tỷ lệ lưu hành virus tại các chợ tươi sống là 7,22%, trong khi tại các cơ sở chế biến là 3,33%. Điều này cho thấy virus ASFV vẫn tồn tại trong chuỗi cung ứng thịt heo, đặc biệt là tại các điểm bán lẻ.

4. Xu hướng dịch tễ: Nghiên cứu cho thấy dịch ASF tại Long An đang chuyển từ giai đoạn "epidemic" sang "endemic", với sự lưu hành virus kéo dài trong môi trường và chuỗi cung ứng thịt heo.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tỷ lệ nhiễm cao ở các hộ nhỏ lẻ có thể do điều kiện an toàn sinh học kém, thiếu kiểm soát trong vận chuyển và giết mổ heo. Tỷ lệ dương tính cao hơn ở mẫu thịt so với sản phẩm chế biến phản ánh khả năng virus tồn tại lâu trong thịt tươi chưa qua xử lý nhiệt. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, tỷ lệ lưu hành virus tại các điểm giết mổ và chợ tương đối thấp nhưng vẫn là thách thức lớn trong kiểm soát dịch bệnh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ dương tính theo loại mẫu và địa điểm, cũng như bản đồ GIS phân bố các điểm có mẫu dương tính để minh họa vùng nguy cơ cao. Kết quả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm soát chặt chẽ chuỗi cung ứng thịt heo và nâng cao nhận thức người dân về phòng chống ASF.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường kiểm soát an toàn sinh học tại các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ: Thực hiện các biện pháp vệ sinh, khử trùng định kỳ ít nhất 2 lần/tuần, kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển heo và sản phẩm từ heo nhằm giảm tỷ lệ nhiễm virus ASFV trong giai đoạn 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thuỷ sản tỉnh Long An phối hợp với chính quyền địa phương.

2. Nâng cao năng lực giám sát và xét nghiệm tại các cơ sở giết mổ, chợ và cơ sở chế biến: Áp dụng kỹ thuật Realtime PCR thường xuyên để phát hiện sớm virus ASFV, giảm thiểu nguy cơ lây lan trong chuỗi cung ứng thịt heo. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể: Phòng thí nghiệm Chi cục Thú y vùng VI và các đơn vị liên quan.

3. Tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức cộng đồng: Tổ chức các chương trình tập huấn về phòng chống ASF cho người chăn nuôi, tiểu thương và nhân viên cơ sở giết mổ, chế biến trong năm 2024. Chủ thể: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các tổ chức xã hội.

4. Xây dựng và thực thi quy định nghiêm ngặt về xử lý sản phẩm thịt: Áp dụng các biện pháp xử lý nhiệt và bảo quản đúng quy chuẩn nhằm tiêu diệt virus trong sản phẩm thịt trước khi đưa ra thị trường. Thời gian: triển khai ngay trong năm 2024. Chủ thể: Cơ sở chế biến, các cơ quan quản lý thị trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về thú y và nông nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch giám sát và phòng chống ASF hiệu quả, đặc biệt tại các vùng trọng điểm như Long An.

2. Người chăn nuôi heo, đặc biệt hộ nhỏ lẻ: Nắm bắt thông tin về nguy cơ lây nhiễm và biện pháp phòng tránh ASF, từ đó áp dụng các biện pháp an toàn sinh học phù hợp nhằm bảo vệ đàn heo.

3. Các cơ sở giết mổ, chế biến và kinh doanh thịt heo: Áp dụng kỹ thuật xét nghiệm và quy trình xử lý sản phẩm để đảm bảo an toàn thực phẩm, giảm thiểu nguy cơ phát tán virus ASF trong chuỗi cung ứng.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Thú y, Khoa học Nông nghiệp: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, dữ liệu dịch tễ và kỹ thuật xét nghiệm Realtime PCR để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về ASF và các bệnh truyền nhiễm khác.

Câu hỏi thường gặp

1. Virus ASF có thể tồn tại trong sản phẩm thịt bao lâu?
   Virus ASF có thể tồn tại từ vài tuần đến vài tháng trong thịt đông lạnh hoặc thịt chưa nấu chín, thậm chí lên đến 1000 ngày trong thịt đông lạnh. Do đó, việc xử lý nhiệt đúng cách là rất quan trọng để tiêu diệt virus.

2. Tại sao tỷ lệ nhiễm ASF cao hơn ở các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ?
   Nguyên nhân chính là do các hộ nhỏ lẻ thường thiếu các biện pháp an toàn sinh học, kiểm soát vận chuyển và vệ sinh kém, tạo điều kiện thuận lợi cho virus lây lan.

3. Phương pháp Realtime PCR có ưu điểm gì trong phát hiện virus ASF?
   Realtime PCR cho phép phát hiện và định lượng virus ASFV nhanh chóng, chính xác và nhạy cảm, giúp giám sát dịch bệnh hiệu quả trong thời gian thực.

4. Virus ASF có thể lây truyền qua con người không?
   ASF không phải là bệnh truyền nhiễm giữa người và động vật, do đó không ảnh hưởng đến sức khỏe con người, nhưng con người có thể là vector gián tiếp truyền virus qua quần áo, giày dép.

5. Làm thế nào để kiểm soát sự lưu hành virus ASF tại các chợ và cơ sở chế biến?
   Cần thực hiện vệ sinh, khử trùng định kỳ, kiểm tra mẫu bằng kỹ thuật Realtime PCR, đồng thời áp dụng quy trình xử lý nhiệt và bảo quản sản phẩm đúng quy chuẩn để giảm thiểu nguy cơ lây lan virus.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định sự lưu hành của virus ASFV trên thịt heo và sản phẩm từ thịt tại các lò mổ, chợ và cơ sở chế biến ở Long An với tỷ lệ dương tính dao động từ 2,88% đến 7,22%.
• Tỷ lệ nhiễm ASF cao hơn rõ rệt ở các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ so với quy mô lớn, phản ánh sự khác biệt về an toàn sinh học.
• Dịch ASF tại Long An đang chuyển từ giai đoạn bùng phát cấp tính sang lưu hành kéo dài, tạo thách thức trong kiểm soát dịch bệnh.
• Kỹ thuật Realtime PCR được chứng minh là công cụ hiệu quả trong giám sát và phát hiện virus ASFV trong chuỗi cung ứng thịt heo.
• Các bước tiếp theo cần tập trung vào tăng cường kiểm soát an toàn sinh học, nâng cao năng lực giám sát và tuyên truyền phòng chống ASF trong cộng đồng chăn nuôi.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ đàn heo và ngành chăn nuôi của bạn!