I. Tính Cấp Thiết Của Đề Tài
Tính chất đa tộc người đã trở thành điểm nhấn hấp dẫn của văn hóa tộc người Việt Nam và khu vực Đông Nam Á. Ở Việt Nam, bên cạnh dân tộc Kinh, các tộc người thiểu số khác đều mang những sắc thái văn hóa đặc trưng. Những đặc trưng này đã tạo nên một nền văn hóa đa dạng và phong phú trong cấu trúc thống nhất của văn hóa Việt Nam. Các tộc người đều có truyền thống văn hóa lâu đời, đặc biệt là kho tàng văn học dân gian phong phú. Những sáng tạo nghệ thuật này cần được bảo tồn và phát huy giá trị, nhất là trong thời kỳ hội nhập quốc tế. Vấn đề “bản sắc dân tộc” và “thống nhất trong đa dạng” của văn hóa luôn được chú trọng. Để có được sự đa dạng trong cái thống nhất, cần nhận thức rõ về từng tộc người. Mỗi tộc người đều sáng tạo ra văn hóa của mình, chứa đựng sức sống, tiềm năng và bản sắc. Qua văn hóa, tộc người xây dựng chuẩn mực sống và quan hệ cộng đồng. Tộc người Cao Lan, hiện nay sinh sống chủ yếu ở Tuyên Quang, có truyền thống văn hóa lâu đời và kho tàng văn học dân gian phong phú. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào về văn học dân gian Cao Lan từ góc độ văn hóa tộc người. Nhiều vấn đề cần được giải đáp để khám phá mối quan hệ giữa văn hóa và văn học dân gian.
II. Mục Đích và Nhiệm Vụ Nghiên Cứu
Luận án hướng tới việc nghiên cứu văn học dân gian Cao Lan từ văn hóa tộc người, sử dụng văn hóa học như một công cụ để giải thích các hiện tượng văn học. Mục đích là khẳng định mối quan hệ giữa văn học dân gian và văn hóa tộc người trong tính tương tác đa chiều. Nghiên cứu này cũng mong muốn đóng góp về mặt phương pháp luận cho việc nghiên cứu văn học dân gian. Để đạt được mục đích, luận án cần thực hiện các nhiệm vụ như nghiên cứu lý thuyết về văn học dân gian, văn hóa tộc người, và phân tích các hiện tượng văn học từ góc nhìn văn hóa tộc người. Đặc biệt, việc định hình bản sắc văn hóa Cao Lan trong mối quan hệ với các tộc người lân cận là nhiệm vụ trọng tâm. Nghiên cứu này sẽ giúp làm rõ những đặc điểm văn hóa trong đời sống và tâm thức của người Cao Lan.
III. Đối Tượng và Phạm Vi Nghiên Cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là văn học dân gian Cao Lan nhìn từ văn hóa tộc người. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hai loại hình văn học đã được sưu tầm phong phú là truyện cổ và dân ca Cao Lan. Nguồn ngữ liệu khảo sát bao gồm các tác phẩm của các tác giả như Lâm Quý, Phương Bằng, và Ngô Văn Trụ. Ngoài ra, luận án cũng sử dụng nguồn ngữ liệu do tác giả trực tiếp sưu tầm trong quá trình thực địa. Việc khảo sát sẽ được thực hiện tại các tỉnh phía Bắc như Tuyên Quang, Phú Thọ, và Yên Bái, trong đó Tuyên Quang là trọng tâm. Tuyên Quang là nơi có đông người Cao Lan sinh sống và có nhiều tộc người khác nhau, thuận tiện cho việc so sánh và phân tích các đặc điểm văn hóa.
IV. Phương Pháp Luận và Phương Pháp Nghiên Cứu
Luận án sử dụng phương pháp tiếp cận văn hóa học để nghiên cứu văn học dân gian Cao Lan từ văn hóa tộc người. Các yếu tố văn hóa tộc người như kinh tế, xã hội, và tôn giáo đều có liên quan và tác động qua lại với nhau. Phương pháp điền dã dân tộc học được áp dụng để thu thập tư liệu thực địa và phỏng vấn người dân địa phương. Phương pháp so sánh cũng được sử dụng để xác định sự tương đồng và khác biệt giữa văn học dân gian của các tộc người. Nghiên cứu liên ngành sẽ giúp làm rõ các hiện tượng văn học từ nhiều góc độ khác nhau. Các phương pháp thống kê và sơ đồ hóa cũng được áp dụng để hỗ trợ cho việc phân tích và trình bày kết quả nghiên cứu.
V. Đóng Góp Mới Về Khoa Học
Luận án là nghiên cứu đầu tiên về văn học dân gian Cao Lan từ góc nhìn văn hóa tộc người. Nghiên cứu này tạo dựng bức tranh tổng thể về văn học dân gian Cao Lan, đồng thời nhận diện những đặc điểm bản sắc văn hóa trong mối quan hệ với các tộc người lân cận. Cách tiếp cận không gian xã hội là một hướng nghiên cứu mới, giúp làm rõ giả thuyết rằng các phương diện của không gian xã hội cụ thể hóa văn hóa tộc người. Luận án có thể cung cấp một hướng tiếp cận mới cho việc nghiên cứu văn học dân gian từ góc độ văn hóa tộc người, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của tộc người Cao Lan.
