Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng trong giáo dục và giao tiếp. Tại Việt Nam, dự án Ngoại ngữ Quốc gia 2020 (điều chỉnh đến 2025) đặt mục tiêu nâng cao năng lực sử dụng tiếng Anh cho học sinh phổ thông. Tại Trường THPT Đô Lương 3, tỉnh Nghệ An, việc áp dụng phương pháp học theo dự án (Project-Based Learning - PBL) với hoạt động nhóm (teamwork) trong chương trình tiếng Anh lớp 10 mới được triển khai nhằm tăng cường kỹ năng giao tiếp và hợp tác cho học sinh. Nghiên cứu được thực hiện trên 90 học sinh lớp 10D1 và 10T1 cùng 8 giáo viên tiếng Anh nhằm khảo sát nhận thức, thái độ và khó khăn trong việc áp dụng teamwork trong PBL.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào: (1) đánh giá nhận thức của giáo viên và học sinh về teamwork trong PBL; (2) xác định các khó khăn học sinh gặp phải khi thực hiện dự án theo nhóm; (3) đề xuất giải pháp tối ưu để phát huy năng lực cá nhân trong teamwork. Nghiên cứu có phạm vi thực hiện trong năm học 2021-2022 tại Trường THPT Đô Lương 3, với đối tượng chính là học sinh lớp 10 và giáo viên tiếng Anh. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả dạy học tiếng Anh theo phương pháp PBL, đồng thời hỗ trợ giáo viên và nhà quản lý giáo dục trong việc cải tiến phương pháp giảng dạy, tăng cường kỹ năng hợp tác và phát triển năng lực cá nhân cho học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết về teamwork và lý thuyết về Project-Based Learning (PBL). Teamwork được định nghĩa là sự phối hợp hành động của nhóm người nhằm đạt mục tiêu chung, với các đặc điểm như sự phụ thuộc lẫn nhau, giao tiếp mở và phân công vai trò rõ ràng. Các loại hình teamwork bao gồm nhóm sản xuất, nhóm dự án, nhóm quản lý, nhóm thể thao, nhóm giải quyết vấn đề, và nhóm ảo, trong đó nhóm dự án được áp dụng phổ biến trong giáo dục ngoại ngữ.

PBL là phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm, cho phép học sinh tự tìm hiểu, giải quyết vấn đề thực tiễn thông qua các dự án kéo dài. Các đặc điểm nổi bật của PBL gồm: kết nối với thực tiễn, câu hỏi thách thức, quá trình điều tra kéo dài, tính xác thực, sự lựa chọn của học sinh, phản hồi và đánh giá công khai sản phẩm. PBL giúp phát triển kỹ năng tư duy phản biện, hợp tác, tự quản lý và giao tiếp.

Khái niệm Team Project-Based Learning (TPBL) kết hợp giữa teamwork và PBL nhằm tăng cường tương tác xã hội, phát triển kỹ năng hợp tác, tư duy sáng tạo và trách nhiệm cá nhân trong quá trình học tập ngoại ngữ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed methods) kết hợp định lượng và định tính. Cỡ mẫu gồm 90 học sinh lớp 10D1 và 10T1, độ tuổi từ 15-16, đã học tiếng Anh từ 4 đến 9 năm, và 8 giáo viên tiếng Anh có kinh nghiệm giảng dạy trên 10 năm tại Trường THPT Đô Lương 3. Phương pháp chọn mẫu là chọn lớp học theo tiêu chí lớp chuyên tiếng Anh và giáo viên đang áp dụng PBL.

Nguồn dữ liệu thu thập gồm: bảng hỏi (questionnaires) dành cho học sinh và giáo viên, phỏng vấn sâu (in-depth interviews) với 2 giáo viên và 2 học sinh, quan sát lớp học (classroom observation) không tham gia. Bảng hỏi gồm các câu hỏi đóng và mở nhằm khảo sát nhận thức, thái độ, khó khăn và giải pháp liên quan đến teamwork trong PBL. Phỏng vấn nhằm làm rõ thêm các quan điểm và kinh nghiệm thực tế. Quan sát lớp học giúp xác thực dữ liệu thu thập từ bảng hỏi và phỏng vấn.

Quá trình nghiên cứu diễn ra trong năm học 2021-2022, bắt đầu từ thiết kế công cụ thu thập dữ liệu, thử nghiệm, thu thập dữ liệu, phân tích và báo cáo kết quả. Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng thống kê mô tả, tỷ lệ phần trăm; phân tích định tính dựa trên mã hóa nội dung và so sánh chủ đề.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về PBL và teamwork: 87.6% giáo viên và 93.4% học sinh đồng ý rằng PBL là cần thiết và quan trọng trong dạy học tiếng Anh. 88.9% học sinh và 62.5% giáo viên đánh giá teamwork là hình thức phù hợp và hiệu quả nhất trong các tiết học dự án. 77.7% học sinh mong muốn tiếp tục tham gia hoạt động nhóm trong các dự án tương lai.

  2. Hiệu quả thực tế của teamwork: 40% học sinh và 50% giáo viên đánh giá hiệu quả teamwork trong lớp học là rất tốt, tuy nhiên gần 20% cho rằng hiệu quả chưa cao, phản ánh tồn tại khó khăn trong tổ chức và thực hiện teamwork. Khoảng 65% cho rằng teamwork phát huy được năng lực cá nhân, nhưng vẫn có 20% nhận định chưa tốt.

  3. Khó khăn trong thực hiện dự án: 77.7% học sinh cho biết thiếu thời gian là khó khăn lớn nhất; 72.2% phản ánh điều kiện cơ sở vật chất chưa đáp ứng; 64.4% gặp khó khăn với chủ đề dự án không quen thuộc; 51.1% khó khăn trong tìm kiếm tài liệu; 24.4% cho rằng tiêu chí đánh giá chưa phù hợp. Về teamwork, 95.6% học sinh và 75% giáo viên đồng ý rằng sự chênh lệch năng lực giữa các thành viên gây khó khăn; 100% giáo viên và 80% học sinh cho rằng phân bố địa bàn nơi ở không hợp lý ảnh hưởng đến việc họp nhóm; 75.6% học sinh cho rằng trách nhiệm của nhóm trưởng chưa được phát huy đầy đủ.

  4. Giải pháp đề xuất: 100% học sinh và giáo viên đồng thuận việc giáo viên cần nêu rõ yêu cầu về từ vựng, ngữ pháp và tiêu chí đánh giá trước khi thực hiện dự án. 80% học sinh mong muốn được chọn nhóm và có thêm thời gian làm dự án, trong khi chỉ 25% giáo viên đồng ý. 52.2% học sinh muốn giáo viên cung cấp tài liệu liên quan; 33.3% mong muốn có mẫu dự án tham khảo. 100% giáo viên cho rằng việc yêu cầu tất cả thành viên tham gia trình bày dự án là cách hiệu quả để phát huy năng lực cá nhân.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự đồng thuận cao về tầm quan trọng của PBL và teamwork trong dạy học tiếng Anh, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về lợi ích của PBL trong việc tăng cường động lực và kỹ năng hợp tác. Tuy nhiên, hiệu quả thực tế còn hạn chế do nhiều khó khăn khách quan và chủ quan như thời gian, cơ sở vật chất, sự phân bố nhóm và năng lực không đồng đều. Điều này tương đồng với các nghiên cứu chỉ ra thách thức trong việc tổ chức teamwork hiệu quả, đặc biệt khi lớp học đông và năng lực học sinh đa dạng.

Việc giáo viên chưa hoàn toàn đồng thuận về việc cho học sinh chọn nhóm hay kéo dài thời gian làm dự án phản ánh sự cân nhắc giữa quản lý lớp học và nhu cầu học sinh. Các giải pháp như hướng dẫn rõ ràng, đánh giá minh bạch và yêu cầu trình bày nhóm được xem là then chốt để nâng cao hiệu quả teamwork và phát huy năng lực cá nhân. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng thuận của học sinh và giáo viên về các khó khăn và giải pháp, cũng như bảng so sánh mức độ hiệu quả teamwork theo đánh giá của từng nhóm đối tượng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hướng dẫn và đánh giá rõ ràng: Giáo viên cần xây dựng tiêu chí đánh giá minh bạch, cụ thể về từ vựng, ngữ pháp và kỹ năng trình bày cho từng dự án, giúp học sinh hiểu rõ yêu cầu và phát huy năng lực cá nhân. Thời gian thực hiện dự án nên được cân nhắc linh hoạt, tối thiểu 3-4 tuần để đảm bảo chất lượng sản phẩm.

  2. Tổ chức nhóm hợp lý: Cần phân nhóm dựa trên năng lực, địa bàn cư trú và sở thích học sinh để tăng tính tương tác và giảm khó khăn trong việc họp nhóm. Giáo viên nên tạo điều kiện cho học sinh được lựa chọn nhóm trong phạm vi có thể, nhằm tăng động lực và sự chủ động.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất: Nhà trường và ban quản lý giáo dục cần trang bị đầy đủ thiết bị hỗ trợ như máy tính, máy chiếu, loa, tài liệu tham khảo để phục vụ hoạt động dự án. Có thể thiết lập phòng học chuyên biệt cho PBL với bàn ghế linh hoạt, tạo môi trường thuận lợi cho teamwork.

  4. Đào tạo và hỗ trợ giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo về phương pháp PBL và kỹ năng tổ chức teamwork hiệu quả, giúp giáo viên đổi mới vai trò từ truyền đạt sang hướng dẫn, hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng mềm và kiến thức.

  5. Phát triển kỹ năng học sinh: Khuyến khích học sinh rèn luyện kỹ năng giao tiếp, quản lý xung đột, lắng nghe và trách nhiệm cá nhân trong nhóm thông qua các hoạt động ngoại khóa và bài tập nhóm thường xuyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh phổ thông: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về áp dụng teamwork trong PBL, giúp giáo viên thiết kế bài giảng hiệu quả, nâng cao kỹ năng tổ chức nhóm và đánh giá học sinh.

  2. Nhà quản lý giáo dục: Các cán bộ quản lý có thể tham khảo để điều chỉnh chính sách, trang bị cơ sở vật chất và tổ chức đào tạo nhằm hỗ trợ triển khai PBL và teamwork trong trường học.

  3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành sư phạm và ngoại ngữ: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, cũng như các vấn đề thực tiễn trong dạy học ngoại ngữ theo dự án.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu về hiệu quả, khó khăn và giải pháp trong áp dụng teamwork và PBL, mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về phát triển kỹ năng mềm và phương pháp giảng dạy tích cực.

Câu hỏi thường gặp

  1. PBL là gì và tại sao nên áp dụng trong dạy học tiếng Anh?
    PBL là phương pháp học tập dựa trên dự án, giúp học sinh tự tìm hiểu và giải quyết vấn đề thực tế. Phương pháp này tăng cường kỹ năng tư duy phản biện, hợp tác và giao tiếp, phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại.

  2. Teamwork khác gì với group-work trong dạy học?
    Teamwork nhấn mạnh sự phối hợp chặt chẽ, phân công vai trò rõ ràng và trách nhiệm cá nhân trong nhóm, trong khi group-work chỉ là làm việc nhóm mà không nhất thiết có sự liên kết và mục tiêu chung rõ ràng.

  3. Khó khăn lớn nhất khi áp dụng teamwork trong PBL là gì?
    Khó khăn chính là sự chênh lệch năng lực giữa các thành viên, phân bố địa bàn không hợp lý, thiếu thời gian và cơ sở vật chất, cũng như trách nhiệm chưa rõ ràng của nhóm trưởng.

  4. Làm thế nào để phát huy năng lực cá nhân trong teamwork?
    Cần có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng, giáo viên hướng dẫn cụ thể về nội dung và kỹ năng, yêu cầu tất cả thành viên tham gia trình bày, đồng thời có tiêu chí đánh giá minh bạch và phản hồi kịp thời.

  5. Giáo viên nên làm gì để hỗ trợ học sinh trong PBL?
    Giáo viên cần đóng vai trò là người hướng dẫn, tư vấn, cung cấp tài liệu, tổ chức nhóm hợp lý, theo dõi tiến độ và đánh giá công bằng, đồng thời tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự sáng tạo và hợp tác.

Kết luận

  • Hầu hết giáo viên và học sinh tại Trường THPT Đô Lương 3 nhận thức rõ tầm quan trọng của PBL và teamwork trong dạy học tiếng Anh.
  • Teamwork được đánh giá là phương pháp hiệu quả nhất để thực hiện các dự án, góp phần nâng cao kỹ năng hợp tác và phát huy năng lực cá nhân.
  • Các khó khăn chủ yếu gồm thiếu thời gian, cơ sở vật chất chưa đầy đủ, sự chênh lệch năng lực và phân bố nhóm chưa hợp lý.
  • Giải pháp trọng tâm là hướng dẫn rõ ràng, đánh giá minh bạch, tổ chức nhóm phù hợp và tăng cường hỗ trợ từ giáo viên và nhà trường.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển phương pháp dạy học tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ngoại ngữ trong bối cảnh đổi mới chương trình.

Hành động tiếp theo: Giáo viên và nhà quản lý nên áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả PBL và teamwork trong giáo dục tiếng Anh.