Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm thực hiện thành công Nghị quyết 26-NQ/TW ngày 05/08/2008 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Giai đoạn 2016-2020, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM được triển khai rộng khắp trên cả nước, trong đó huy động nguồn lực cộng đồng được xác định là yếu tố quyết định thành công. Tại huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình, một địa phương miền núi với 27 xã, đến cuối năm 2017 mới có 6 xã đạt chuẩn NTM, đời sống vật chất của người dân còn nhiều khó khăn. Nhu cầu vốn xây dựng NTM tại mỗi xã có thể lên đến hàng chục đến hàng trăm tỷ đồng, trong khi ngân sách nhà nước không thể đáp ứng toàn bộ. Do đó, việc huy động nguồn lực từ cộng đồng dân cư là rất cấp thiết.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM tại huyện Kim Bôi giai đoạn 2016-2018, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp tăng cường huy động nguồn lực này trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 4 nhóm nguồn lực cộng đồng gồm tiền mặt, tài sản, sức lao động và sự tham gia ý kiến của người dân tại 3 xã điểm nghiên cứu thuộc huyện Kim Bôi. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực cộng đồng, góp phần thúc đẩy xây dựng NTM thành công tại địa phương và mở rộng ra toàn tỉnh Hòa Bình.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về phát triển nông thôn, huy động nguồn lực cộng đồng và quản lý kinh tế địa phương. Một số khái niệm chính bao gồm:

  • Nông thôn mới (NTM): Theo Nghị quyết số 26-NQ/TW và Quyết định số 1600/QĐ-TTg, NTM là vùng nông thôn có kết cấu hạ tầng hiện đại, sản xuất phát triển bền vững, đời sống vật chất và tinh thần được nâng cao, bản sắc văn hóa được giữ gìn và xã hội ổn định.

  • Nguồn lực cộng đồng: Bao gồm các đóng góp của người dân về tiền mặt, tài sản, sức lao động và sự tham gia ý kiến trong các hoạt động xây dựng NTM. Nguồn lực này không chỉ là vật chất mà còn là trí tuệ, tinh thần và sự đồng thuận xã hội.

  • Vai trò của nguồn lực cộng đồng: Là yếu tố quyết định sự thành công của chương trình xây dựng NTM, giúp giảm áp lực ngân sách nhà nước, tăng tính chủ động và bền vững trong phát triển nông thôn.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến huy động nguồn lực cộng đồng: Bao gồm điều kiện kinh tế hộ gia đình, môi trường cộng đồng, tính cộng đồng và tổ chức cộng đồng, cũng như cơ chế chính sách và nhận thức của người dân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Số liệu thống kê kinh tế - xã hội huyện Kim Bôi giai đoạn 2016-2018, các văn bản pháp luật, chính sách liên quan đến xây dựng NTM và huy động nguồn lực cộng đồng.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn sâu cán bộ huyện, xã, thôn; phỏng vấn bán cấu trúc với các hộ nông dân tại 3 xã điểm nghiên cứu (Nam Thượng, Trung Bì, Bắc Sơn).

  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả, so sánh, phân tổ thống kê để đánh giá thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng; phân tích các yếu tố ảnh hưởng dựa trên dữ liệu thu thập được.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lựa chọn 3 xã đại diện cho các vùng địa lý và điều kiện kinh tế xã hội khác nhau trong huyện Kim Bôi; số lượng hộ dân và cán bộ được phỏng vấn đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

  • Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 5/2018 đến tháng 1/2019, với số liệu thứ cấp thu thập trong 3 năm 2016-2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng:
    Huyện Kim Bôi đã huy động được nguồn lực cộng đồng khá lớn trong xây dựng NTM, trong đó vốn tiền mặt chiếm gần 10% tổng nguồn vốn đầu tư. Hầu hết các hộ dân đều tham gia đóng góp tiền mặt, tài sản và sức lao động. Đóng góp công lao động tạo nên phong trào mạnh mẽ, thúc đẩy sự tham gia rộng rãi của người dân. Ví dụ, trong giai đoạn 2016-2018, mức đóng góp bình quân của mỗi hộ cho xây dựng các công trình hạ tầng đạt khoảng 5 triệu đồng/năm.

  2. Các hình thức huy động nguồn lực:
    Có 3 hình thức chủ yếu: góp tiền, góp sức lao động và góp tài sản (đất đai, vật liệu xây dựng). Ngoài ra, người dân còn tham gia đóng góp ý kiến trong các cuộc họp thôn, xã để quyết định và giám sát các hoạt động xây dựng NTM.

  3. Nhận thức và thái độ của cộng đồng:
    Có sự chuyển biến tích cực trong nhận thức của người dân và cán bộ về vai trò của xây dựng NTM. Người dân không còn tâm lý ỷ lại, trông chờ hỗ trợ từ nhà nước mà chủ động tham gia đóng góp, mong muốn được vay vốn ưu đãi để phát triển sản xuất. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận người dân và cán bộ có tâm lý thụ động, chưa tích cực tham gia.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến huy động nguồn lực:

    • Điều kiện kinh tế hộ gia đình ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng đóng góp.
    • Tính cộng đồng và tổ chức cộng đồng có vai trò quan trọng trong việc vận động và quản lý nguồn lực.
    • Cơ chế chính sách chưa đầy đủ, thiếu các văn bản quy định cụ thể về sự tham gia của người dân.
    • Công tác tuyên truyền, vận động chưa đồng đều, ảnh hưởng đến mức độ tham gia của cộng đồng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huy động nguồn lực cộng đồng tại huyện Kim Bôi đã đạt được những thành tựu đáng kể, góp phần nâng cao hiệu quả xây dựng NTM. Số liệu thống kê cho thấy nguồn vốn huy động từ cộng đồng chiếm khoảng 10% tổng vốn đầu tư, tương đương hàng chục tỷ đồng trong giai đoạn 2016-2018. So với các địa phương khác trong tỉnh và cả nước, mức huy động này phản ánh sự nỗ lực và ý thức trách nhiệm của người dân.

Tuy nhiên, sự tham gia của cộng đồng vẫn còn hạn chế do nhiều nguyên nhân, trong đó có tâm lý trông chờ hỗ trợ từ nhà nước và thiếu các chính sách khuyến khích cụ thể. So sánh với kinh nghiệm quốc tế như phong trào Làng mới ở Hàn Quốc, nơi phát huy tinh thần tự lực, tự cường và thi đua giữa các làng, Kim Bôi cần tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và xây dựng cơ chế chính sách phù hợp để phát huy tối đa nguồn lực cộng đồng.

Việc huy động nguồn lực không chỉ dừng lại ở đóng góp vật chất mà còn bao gồm sự tham gia ý kiến, giám sát của người dân, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn. Dữ liệu khảo sát cho thấy người dân tích cực tham gia các cuộc họp thôn, xã để đóng góp ý kiến và giám sát các công trình xây dựng, tạo nên sự đồng thuận xã hội và trách nhiệm chung.

Biểu đồ thể hiện tỷ lệ đóng góp tiền mặt, sức lao động và tài sản của các hộ dân qua các năm 2016-2018 sẽ minh họa rõ nét sự gia tăng mức độ tham gia của cộng đồng. Bảng so sánh mức đóng góp bình quân của các nhóm hộ theo điều kiện kinh tế cũng cho thấy sự khác biệt rõ ràng, từ đó làm cơ sở đề xuất các chính sách hỗ trợ phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực cán bộ cơ sở:
    Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng vận động, quản lý và giám sát nguồn lực cộng đồng cho cán bộ xã, thôn. Mục tiêu trong 12 tháng tới là 100% cán bộ xã, thôn được đào tạo bài bản, nâng cao hiệu quả huy động và quản lý nguồn lực.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động:
    Sử dụng đa dạng các hình thức truyền thông (truyền thanh, họp dân, mạng xã hội) để nâng cao nhận thức của người dân về vai trò và trách nhiệm trong xây dựng NTM. Mục tiêu đạt 90% hộ dân hiểu rõ và tích cực tham gia đóng góp trong vòng 6 tháng.

  3. Xây dựng và hoàn thiện cơ chế chính sách:
    Ban hành các văn bản quy định cụ thể về mức đóng góp, hình thức huy động và quyền lợi, trách nhiệm của người dân trong xây dựng NTM. Thời gian thực hiện trong 1 năm, phối hợp với các cơ quan chức năng cấp tỉnh và huyện.

  4. Khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp và các tổ chức xã hội:
    Tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp, các tổ chức từ thiện tham gia đầu tư, hỗ trợ nguồn lực cho xây dựng NTM. Xây dựng cơ chế phối hợp và ưu đãi trong vòng 2 năm tới nhằm đa dạng hóa nguồn lực.

  5. Phát huy vai trò giám sát cộng đồng:
    Thành lập và đào tạo Ban giám sát đầu tư cộng đồng tại các xã, thôn để đảm bảo minh bạch, hiệu quả sử dụng nguồn lực. Mục tiêu trong 1 năm có ít nhất 80% xã, thôn có Ban giám sát hoạt động hiệu quả.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp:
    Giúp hiểu rõ thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM, từ đó xây dựng chính sách phù hợp và chỉ đạo hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn:
    Cung cấp cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn để phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc luận văn, đề tài khoa học.

  3. Lãnh đạo và cán bộ các xã, thôn tại huyện Kim Bôi và các địa phương tương tự:
    Áp dụng các giải pháp thực tiễn, nâng cao năng lực vận động và quản lý nguồn lực cộng đồng, thúc đẩy xây dựng NTM hiệu quả.

  4. Các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp và nhà tài trợ:
    Hiểu rõ vai trò và tiềm năng nguồn lực cộng đồng, từ đó phối hợp, hỗ trợ và đầu tư đúng hướng, phát huy hiệu quả nguồn lực xã hội trong phát triển nông thôn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM gồm những gì?
    Bao gồm tiền mặt, tài sản (đất đai, vật liệu), sức lao động và sự tham gia ý kiến của người dân trong các hoạt động xây dựng NTM. Ngoài ra còn có trí tuệ, tinh thần và sự đồng thuận xã hội.

  2. Tại sao huy động nguồn lực cộng đồng lại quan trọng?
    Vì ngân sách nhà nước không đủ đáp ứng toàn bộ nhu cầu xây dựng NTM, huy động nguồn lực cộng đồng giúp tăng tính chủ động, bền vững và hiệu quả trong phát triển nông thôn.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến việc huy động nguồn lực cộng đồng?
    Bao gồm điều kiện kinh tế hộ gia đình, nhận thức và thái độ của người dân, tính cộng đồng, tổ chức cộng đồng, cơ chế chính sách và công tác tuyên truyền vận động.

  4. Làm thế nào để nâng cao sự tham gia của người dân?
    Cần nâng cao năng lực cán bộ cơ sở, tăng cường tuyên truyền vận động, xây dựng cơ chế chính sách rõ ràng, tạo điều kiện cho người dân tham gia ý kiến và giám sát.

  5. Có thể áp dụng kinh nghiệm quốc tế nào cho Kim Bôi?
    Phong trào Làng mới của Hàn Quốc là mô hình tiêu biểu, nhấn mạnh tinh thần tự lực, tự cường, thi đua giữa các làng và sự tham gia chủ động của người dân trong xây dựng NTM.

Kết luận

  • Huy động nguồn lực cộng đồng tại huyện Kim Bôi đã đạt được kết quả tích cực, với nguồn vốn tiền mặt chiếm gần 10% tổng vốn đầu tư xây dựng NTM giai đoạn 2016-2018.
  • Người dân tham gia đa dạng hình thức đóng góp gồm tiền, tài sản, sức lao động và ý kiến, tạo nên phong trào xây dựng NTM sôi nổi.
  • Nhận thức của cộng đồng về vai trò xây dựng NTM có sự chuyển biến tích cực, tuy vẫn còn tồn tại tâm lý ỷ lại, trông chờ hỗ trợ từ nhà nước.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm điều kiện kinh tế hộ, tính cộng đồng, tổ chức cộng đồng và cơ chế chính sách chưa hoàn thiện.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện cơ chế chính sách, khuyến khích doanh nghiệp tham gia và phát huy vai trò giám sát cộng đồng.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM.

Call to action: Các cấp chính quyền, tổ chức và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ, phát huy tối đa nguồn lực nội tại để xây dựng nông thôn mới bền vững, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương và nâng cao đời sống người dân.