Luận Án Tiến Sĩ Về Nâng Cấp Chuỗi Giá Trị Cây Dược Liệu Tại Vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long - Trường Hợp Cây Sen

• Trường học: Trường Đại Học Cần Thơ
• Chuyên ngành: Kinh Tế Nông Nghiệp
• Đề tài: Nâng Cấp Chuỗi Giá Trị Cây Dược Liệu Tại Vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long: Trường Hợp Cây Sen
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Cần Thơ

• TÓM TẮT
• ABSTRACT
• LỜI CẢM TẠ
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
• 1.1. Sự cần thiết nghiên cứu
• 1.1.1. Tính cấp thiết về mặt lý thuyết
• 1.1.2. Tính cấp thiết về mặt thực tiễn
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2.1. Mục tiêu chung
• 1.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng nghiên cứu
• 1.5. Phạm vi nghiên cứu
• 1.5.1. Phạm vi nội dung
• 1.5.2. Phạm vi không gian
• 1.5.3. Phạm vi thời gian
• 1.6. Đóng góp của luận án
• 1.6.1. Những đóng góp về mặt lý luận
• 1.6.2. Những đóng góp về mặt thực tiễn
• 1.7. TÓM TẮT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. Tổng quan về chuỗi
• 2.1.1. Lý luận về chuỗi giá trị
• 2.1.2. Cách tiếp cận trong phân tích chuỗi giá trị
• 2.1.3. Mối liên kết giữa các tác nhân tham gia trong CGT
• 2.1.4. Các chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị nông sản
• 2.2. Tổng quan về mô hình cấu trúc – vận hành – kết quả thị trường (SCP)
• 2.2.1. Mô hình cấu trúc – vận hành – kết quả thị trường
• 2.2.2. Ứng dụng mô hình SCP vào phân tích chuỗi giá trị
• 2.2.3. Tổng quan về dược liệu
• 2.3. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu
• 2.3.1. Khái quát vùng ĐBSCL
• 2.4. Tổng quan về ngành hàng sen
• 2.4.1. Đặc điểm hình thái cây sen
• 2.4.2. Yêu cầu sinh thái cây sen
• 2.4.3. Giá trị cây sen
• 2.5. Tình hình sản xuất và tiêu thụ sen trên thế giới
• 2.6. Tình hình sản xuất và tiêu thụ sen ở Việt Nam
• 2.6.1. Tình hình sản xuất cây sen Việt Nam
• 2.6.2. Thị trường tiêu thụ các sản phẩm từ cây sen
• 2.7. Tình hình sản xuất và tiêu thụ sen khu vực ĐBSCL
• 2.7.1. Tổng quan tình hình sản xuất sen khu vực ĐBSCL
• 2.7.2. Tổng quan thị trường tiêu thụ các sản phẩm sen khu vực ĐBSCL
• 2.8. TÓM TẮT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất và phương pháp nghiên cứu
• 3.1.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất
• 3.1.2. Quy trình nghiên cứu
• 3.2. Phương pháp thu thập số liệu
• 3.2.1. Số liệu thứ cấp
• 3.2.2. Số liệu sơ cấp
• 3.3. Phương pháp phân tích số liệu
• 3.3.1. Các công cụ cơ bản trong phân tích CGT
• 3.3.2. Phân tích Cấu trúc – Thực hiện – Kết quả thị trường (SCP)
• 3.4. TÓM TẮT CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Phân tích CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.1.1. Sơ đồ CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.1.2. Nông hộ trồng sen
• 4.1.2.1. Sơ đồ chuỗi giá trị
• 4.1.2.2. Chi phí, GTGT, thu nhập và hiệu quả kinh tế của nông hộ
• 4.1.3. Thương lái
• 4.1.3.1. Sơ đồ chuỗi giá trị
• 4.1.3.2. Chi phí, GTGT, thu nhập và hiệu quả kinh tế của thương lái
• 4.1.4. Cơ sở thu gom – sơ chế
• 4.1.4.1. Sơ đồ chuỗi giá trị
• 4.1.4.2. Chi phí, GTGT, thu nhập và hiệu quả kinh tế của cơ sở thu gom – sơ chế
• 4.1.5. DNCB sữa sen
• 4.1.5.1. Sơ đồ chuỗi giá trị
• 4.1.5.2. Chi phí, GTGT, thu nhập và hiệu quả kinh tế của DNCB sữa sen
• 4.1.6. DNCB hạt sen sấy
• 4.1.6.1. Sơ đồ chuỗi giá trị
• 4.1.6.2. Chi phí, GTGT, thu nhập và hiệu quả kinh tế của DNCB hạt sen sấy
• 4.1.7. DNCB rượu sen
• 4.1.7.1. Sơ đồ chuỗi giá trị
• 4.1.7.2. Chi phí, GTGT, thu nhập và hiệu quả kinh tế của DNCB rượu sen
• 4.1.8. DNCB trà tim sen
• 4.1.8.1. Sơ đồ chuỗi giá trị
• 4.1.8.2. Chi phí, GTGT, thu nhập và hiệu quả kinh tế của DNCB trà tim sen
• 4.1.9. Tiểu thương bán buôn
• 4.1.9.1. Sơ đồ chuỗi giá trị
• 4.1.9.2. Chi phí, GTGT, thu nhập và hiệu quả kinh tế của tiểu thương bán buôn
• 4.1.10. Phân tích tổng hợp kinh tế chuỗi giá trị gương sen lụa vùng ĐBSC
• 4.2. Phân tích cấu trúc - vận hành - kết quả thị trường CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.2.1. Cấu trúc thị trường CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.2.2. Thực hiện thị trường CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.2.3. Kết quả thực hiện thị trường CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.3. Phân tích rủi ro CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.4. Phân tích chính sách CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.5. Giải pháp nâng cấp CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.5.1. Phân tích ma trận SWOT CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.5.1.1. Phân tích Điểm mạnh
• 4.5.1.2. Phân tích Điểm yếu
• 4.5.1.3. Phân tích Cơ hội
• 4.5.1.4. Phân tích Thách thức
• 4.5.2. Chiến lược và giải pháp nâng cấp CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.5.2.1. Chiến lược nâng cấp CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.5.2.2. Các giải pháp nâng cấp CGT sản phẩm gương sen lụa vùng ĐBSCL
• 4.6. TÓM TẮT CHƯƠNG 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 5.1. Kiến nghị đối với cơ chế, chính sách
• 5.2. Kiến nghị đối với các cơ quan chức năng
• 5.3. Kiến nghị hướng nghiên cứu tiếp theo
• 5.3.1. Hạn chế của đề tài
• 5.4. TÓM TẮT CHƯƠNG 5
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT
• PHIẾU B1: PHIẾU KHẢO SÁT NÔNG HỘ TRỒNG SEN
• PHIẾU B2: PHIẾU KHẢO SÁT THƯƠNG LÁI THU MUA SEN NGUYÊN LIỆU
• PHIẾU B3: PHIẾU KHẢO SÁT CƠ SỞ SƠ CHẾ/CHẾ BIẾN
• PHIẾU B5: PHIẾU KHẢO SÁT CÁC TÁC NHÂN HỖ TRỢ
• KẾT QUẢ HỒI QUY ĐA BIẾN CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LỢI NHUẬN
• NGUỒN GỐC CỦA CÂY SEN

I. Giới thiệu chung về nghiên cứu

Đề tài "Nâng cấp chuỗi giá trị cây dược liệu tại vùng đồng bằng sông Cửu Long: trường hợp cây sen" được thực hiện nhằm cung cấp cái nhìn tổng quan về thực trạng sản xuất, chế biến và tiêu thụ cây sen tại Đồng bằng sông Cửu Long. Nghiên cứu phân tích các tác nhân tham gia trong chuỗi giá trị, từ nông hộ trồng sen đến các cơ sở chế biến và tiêu thụ. Qua đó, xác định các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của chuỗi giá trị cây sen, nhằm đề xuất các chiến lược nâng cấp phù hợp để phát triển bền vững sản phẩm gương sen lụa. Nghiên cứu đã thực hiện phỏng vấn 176 quan sát từ các tác nhân trong chuỗi giá trị, sử dụng các phương pháp phân tích như SWOT và phân tích rủi ro để đạt được các mục tiêu nghiên cứu.

II. Phân tích chuỗi giá trị cây sen

Chuỗi giá trị sản phẩm gương sen lụa tại Đồng bằng sông Cửu Long bao gồm 6 tác nhân chính: nông hộ trồng sen, thương lái, cơ sở thu gom - sơ chế, cơ sở chế biến, nhà bán buôn và bán lẻ. Phân tích cho thấy nông dân có thể bán gương sen lụa với giá cao hơn khi không qua trung gian. Lợi nhuận của nông dân chiếm 28,84% trong chuỗi, nhưng sản lượng thấp làm giảm lợi nhuận trung bình. Ngược lại, các doanh nghiệp chế biến lại chiếm lợi nhuận cao hơn. Sự khác biệt trong giá trị của cây sen không chỉ nằm ở khía cạnh kinh tế mà còn có ý nghĩa văn hóa và môi trường. Những yếu tố như thiếu vốn, nguồn cung ứng không ổn định và cạnh tranh cao là những rào cản lớn trong ngành.

2.1. Cấu trúc và vận hành của chuỗi

Cấu trúc chuỗi giá trị cây sen lụa được hình thành từ nhiều kênh thị trường khác nhau. Nông dân bán trực tiếp cho cơ sở chế biến có lợi thế về giá, trong khi thương lái giữ vai trò trung gian. Phân tích cho thấy rằng giá bán sản phẩm chế biến chủ yếu do người bán quyết định, trong khi giá nguyên liệu lại phụ thuộc vào người mua. Điều này cho thấy sự không cân bằng trong quyền lực thương lượng giữa các tác nhân trong chuỗi.

2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận

Các yếu tố chính ảnh hưởng đến lợi nhuận của nông dân bao gồm số nguồn thông tin tiếp cận, giá bán và khả năng tìm kiếm người mua. Việc thiếu thông tin thị trường và giá cả có thể dẫn đến quyết định không tối ưu trong việc bán sản phẩm. Nghiên cứu chỉ ra rằng, sự hình thành giá bán sản phẩm chế biến chủ yếu phụ thuộc vào quyết định của người bán, điều này tạo ra áp lực lên nông dân trong việc tìm kiếm giá tốt cho sản phẩm của mình.

III. Chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị

Để nâng cấp chuỗi giá trị sản phẩm gương sen lụa, nghiên cứu đề xuất năm chiến lược chính: (i) Phát triển ổn định vùng sen nguyên liệu đảm bảo năng suất và chất lượng; (ii) Đa dạng hóa sản phẩm chế biến sâu có giá trị gia tăng cao; (iii) Xây dựng chuỗi giá trị theo hướng thúc đẩy liên kết ngang và dọc giữa các tác nhân; (iv) Nâng cấp công nghệ trong trồng trọt, sơ chế và chế biến; và (v) Thúc đẩy xây dựng thương hiệu, nghiên cứu thị trường và xúc tiến thương mại. Những chiến lược này không chỉ giúp nâng cao giá trị sản phẩm mà còn góp phần phát triển bền vững ngành hàng dược liệu tại khu vực.

3.1. Phát triển vùng nguyên liệu

Việc phát triển vùng nguyên liệu cây sen là rất quan trọng để đảm bảo chất lượng và năng suất. Cần có các chính sách hỗ trợ nông dân trong việc cải thiện kỹ thuật canh tác và cung cấp giống cây trồng chất lượng cao. Đồng thời, việc áp dụng các biện pháp canh tác bền vững sẽ giúp bảo vệ môi trường và nâng cao hiệu quả kinh tế cho nông dân.

3.2. Thúc đẩy liên kết trong chuỗi

Thúc đẩy liên kết giữa các tác nhân trong chuỗi giá trị là cần thiết để tăng cường khả năng cạnh tranh. Việc xây dựng các mô hình hợp tác giữa nông dân, thương lái và cơ sở chế biến sẽ giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất và tiêu thụ, từ đó nâng cao lợi nhuận cho tất cả các bên. Các chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật cần được triển khai để tăng cường khả năng hợp tác giữa các tác nhân trong chuỗi.