Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc nâng cao chất lượng học tập của sinh viên là một trong những mục tiêu trọng yếu nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo một nghiên cứu gần đây, hơn 50% sinh viên tại các trường đại học không cảm thấy hứng thú với việc học, trong đó gần 70% không tự tin vào năng lực tự nghiên cứu của bản thân. Trước thực trạng này, hình thức dạy học kết hợp (Blended Learning) đã được áp dụng rộng rãi trên thế giới và tại nhiều trường đại học danh tiếng như Harvard, Oxford, với tỷ lệ áp dụng lên đến 40% trong các tổ chức đào tạo chuyên nghiệp. Tại Việt Nam, trường Cao đẳng Thực hành FPT Polytechnic đã triển khai hình thức dạy học kết hợp nhằm nâng cao hiệu quả học tập và phát triển kỹ năng cho sinh viên.

Luận văn thạc sĩ này tập trung nghiên cứu thực trạng hứng thú học tập theo hình thức dạy học kết hợp của sinh viên trường Cao đẳng Thực hành FPT tại thành phố Hồ Chí Minh trong năm 2018. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá mức độ hứng thú học tập, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp nâng cao hứng thú học tập cho sinh viên. Phạm vi nghiên cứu bao gồm sinh viên thuộc ba khối ngành: Công nghệ thông tin, Kinh tế và Du lịch - Nhà hàng - Khách sạn, với tổng số mẫu khảo sát là 277 sinh viên. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải tiến phương pháp giảng dạy, nâng cao chất lượng đào tạo và góp phần đổi mới giáo dục tại các cơ sở đào tạo nghề hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về hứng thú học tập và mô hình dạy học kết hợp (Blended Learning).

  1. Lý thuyết về hứng thú học tập: Hứng thú học tập được định nghĩa là thái độ nhận thức đặc biệt của người học đối với hoạt động học tập, do có ý nghĩa thiết thực và hấp dẫn về mặt tình cảm (Nguyễn Thị Bích Thủy, 2010). Hứng thú học tập biểu hiện qua nhận thức, thái độ và hành vi tích cực trong quá trình học tập, giúp tăng cường sự chú ý, sáng tạo và ý chí tự học. Các đặc điểm tâm lý lứa tuổi sinh viên cũng được xem xét nhằm hiểu rõ hơn về sự phát triển hứng thú trong bối cảnh học tập chuyên ngành.

  2. Mô hình dạy học kết hợp (Blended Learning): Đây là hình thức học tập kết hợp giữa dạy học truyền thống trên lớp và học trực tuyến qua mạng Internet, tận dụng ưu điểm của cả hai phương pháp để tối ưu hóa hiệu quả học tập. Mô hình này linh hoạt về không gian và thời gian, tăng cường tương tác giữa người học và người dạy, đồng thời sử dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ quá trình học tập. Các đặc điểm nổi bật của dạy học kết hợp bao gồm sự thay đổi vai trò người dạy thành người hướng dẫn, tăng cường sự tương tác xã hội và cá nhân hóa quá trình học.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: hứng thú học tập, dạy học kết hợp, thái độ học tập, hành vi học tập, và đặc điểm tâm lý sinh viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát 277 sinh viên trường Cao đẳng Thực hành FPT tại TP. Hồ Chí Minh, bao gồm các khối ngành Công nghệ thông tin, Kinh tế và Du lịch - Nhà hàng - Khách sạn. Ngoài ra, phỏng vấn sâu với giảng viên, sinh viên và ban lãnh đạo nhà trường được thực hiện để bổ sung thông tin định tính.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm giới tính, vùng miền và ngành học. Tỷ lệ nam chiếm 62.99%, nữ chiếm 37.01%, sinh viên đến từ TP. Hồ Chí Minh chiếm khoảng 1/3, còn lại từ các tỉnh thành khác.

  • Phương pháp phân tích: Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS, sử dụng các phương pháp thống kê mô tả và kiểm định tham số để đánh giá mức độ hứng thú học tập và các yếu tố ảnh hưởng. Phân tích so sánh giữa các nhóm sinh viên theo giới tính, ngành học và học kỳ cũng được thực hiện.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm 2018, bắt đầu từ việc thu thập tài liệu lý thuyết, khảo sát thực trạng trong học kỳ đầu tiên, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp trong các học kỳ tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ hứng thú học tập theo hình thức dạy học kết hợp: Kết quả khảo sát cho thấy khoảng 68% sinh viên có mức độ hứng thú học tập từ cao đến rất cao khi tham gia các môn học theo hình thức dạy học kết hợp. Trong đó, sinh viên khối Công nghệ thông tin thể hiện mức độ hứng thú cao hơn so với khối Kinh tế và Du lịch - Nhà hàng - Khách sạn, với tỷ lệ lần lượt là 72% và 65%.

  2. Nhóm nhận thức về hình thức dạy học kết hợp: Hơn 75% sinh viên nhận thức rõ tầm quan trọng và ý nghĩa thiết thực của hình thức dạy học kết hợp đối với chuyên ngành và công việc tương lai. Khoảng 80% sinh viên cho biết hình thức này giúp họ tiếp cận kiến thức một cách linh hoạt và hiệu quả hơn.

  3. Thái độ và hành vi học tập: Khoảng 70% sinh viên thể hiện thái độ tích cực, yêu thích các môn học được tổ chức theo hình thức dạy học kết hợp. Hơn 65% sinh viên tích cực tham gia thảo luận, làm bài tập và các hoạt động thực hành trên lớp cũng như trực tuyến. Tỷ lệ sinh viên chủ động tìm kiếm tài liệu tham khảo ngoài giờ học đạt khoảng 60%.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến hứng thú học tập: Các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến hứng thú học tập gồm: phương pháp học chủ động (chiếm 78%), hoạt động thực hành trên lớp (72%), sự hỗ trợ và tương tác của giảng viên (68%), và môi trường học tập linh hoạt (65%). So sánh giữa các nhóm cho thấy sinh viên nữ có xu hướng đánh giá cao sự hỗ trợ của giảng viên hơn sinh viên nam.

Thảo luận kết quả

Mức độ hứng thú học tập cao của sinh viên khi áp dụng hình thức dạy học kết hợp phản ánh sự phù hợp của mô hình này với đặc điểm tâm lý và nhu cầu học tập của sinh viên hiện đại. Việc kết hợp giữa học trực tiếp và học trực tuyến tạo điều kiện cho sinh viên chủ động tiếp cận kiến thức, tăng cường tương tác và phát triển kỹ năng thực hành. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu quốc tế về hiệu quả của Blended Learning trong việc nâng cao động lực và kết quả học tập.

Sự khác biệt về mức độ hứng thú giữa các khối ngành có thể do tính chất chuyên ngành và phương pháp giảng dạy khác nhau. Khối Công nghệ thông tin với đặc thù kỹ thuật số và ứng dụng công nghệ cao có lợi thế trong việc khai thác các công cụ học trực tuyến, từ đó tăng cường hứng thú học tập. Trong khi đó, khối Kinh tế và Du lịch - Nhà hàng - Khách sạn cần thêm các hoạt động thực tế và tương tác để nâng cao hiệu quả.

Yếu tố giảng viên đóng vai trò quan trọng trong việc tạo động lực và duy trì hứng thú học tập. Sự hỗ trợ kịp thời, phương pháp giảng dạy linh hoạt và khả năng kết hợp hiệu quả giữa dạy trực tiếp và trực tuyến giúp sinh viên cảm thấy được quan tâm và khích lệ. Các biểu đồ so sánh mức độ hứng thú theo giới tính và ngành học có thể minh họa rõ nét sự khác biệt này, hỗ trợ cho việc điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và hỗ trợ giảng viên về phương pháp dạy học kết hợp: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin, thiết kế bài giảng trực tuyến và kỹ thuật tương tác để nâng cao chất lượng giảng dạy. Mục tiêu đạt 90% giảng viên được đào tạo trong vòng 12 tháng.

  2. Phát triển hệ thống học liệu đa phương tiện và tài nguyên học tập trực tuyến: Xây dựng và cập nhật thường xuyên các bài giảng, video, bài tập tương tác trên nền tảng LMS nhằm đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của sinh viên. Mục tiêu hoàn thiện ít nhất 80% học liệu cho các môn học trọng điểm trong 18 tháng.

  3. Tăng cường hoạt động thực hành và thảo luận nhóm trên lớp và trực tuyến: Thiết kế các bài tập nhóm, dự án thực tế kết hợp giữa học trực tiếp và trực tuyến để kích thích sự chủ động và sáng tạo của sinh viên. Mục tiêu nâng tỷ lệ sinh viên tham gia hoạt động nhóm lên 75% trong 1 năm học.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi liên tục: Áp dụng các bài kiểm tra trực tuyến, khảo sát ý kiến sinh viên định kỳ để theo dõi tiến độ học tập và điều chỉnh phương pháp giảng dạy kịp thời. Mục tiêu đạt tỷ lệ phản hồi tích cực từ sinh viên trên 80% trong các kỳ học.

  5. Khuyến khích sinh viên phát triển kỹ năng tự học và nghiên cứu độc lập: Tổ chức các buổi hướng dẫn kỹ năng học tập, quản lý thời gian và sử dụng công nghệ hỗ trợ học tập nhằm nâng cao năng lực tự học. Mục tiêu 70% sinh viên tham gia các hoạt động này trong năm học tiếp theo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải tiến phương pháp giảng dạy, thiết kế chương trình đào tạo theo hướng hiện đại, tăng cường hiệu quả dạy học kết hợp.

  2. Sinh viên các trường cao đẳng, đại học: Giúp sinh viên hiểu rõ hơn về vai trò của hứng thú học tập và cách tận dụng hình thức dạy học kết hợp để nâng cao hiệu quả học tập và phát triển kỹ năng nghề nghiệp.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và tâm lý học: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm về mối quan hệ giữa hứng thú học tập và phương pháp dạy học kết hợp, góp phần phát triển lý thuyết và ứng dụng trong lĩnh vực giáo dục đại học.

  4. Các tổ chức đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Tham khảo để xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp với xu hướng công nghệ và nhu cầu thực tiễn, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng thị trường lao động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hình thức dạy học kết hợp là gì và có ưu điểm gì?
    Dạy học kết hợp là sự phối hợp giữa học trực tiếp trên lớp và học trực tuyến qua mạng, tận dụng ưu điểm của cả hai hình thức. Ưu điểm gồm linh hoạt về thời gian, tăng tương tác, cá nhân hóa học tập và nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức.

  2. Hứng thú học tập ảnh hưởng thế nào đến kết quả học tập của sinh viên?
    Hứng thú học tập giúp sinh viên tập trung, chủ động tìm hiểu, sáng tạo và kiên trì trong học tập, từ đó nâng cao chất lượng và hiệu quả học tập. Sinh viên có hứng thú thường đạt kết quả tốt hơn và có thái độ tích cực hơn.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hứng thú học tập theo hình thức dạy học kết hợp?
    Các yếu tố chính gồm phương pháp học chủ động, hoạt động thực hành trên lớp, sự hỗ trợ của giảng viên và môi trường học tập linh hoạt. Những yếu tố này tạo điều kiện thuận lợi để sinh viên phát triển hứng thú và động lực học tập.

  4. Làm thế nào để giảng viên nâng cao hứng thú học tập của sinh viên?
    Giảng viên cần áp dụng phương pháp giảng dạy linh hoạt, kết hợp hiệu quả giữa dạy trực tiếp và trực tuyến, tạo môi trường tương tác tích cực, hỗ trợ kịp thời và thiết kế các hoạt động thực hành hấp dẫn.

  5. Sinh viên có thể làm gì để tăng cường hứng thú học tập trong hình thức dạy học kết hợp?
    Sinh viên nên chủ động tham gia các hoạt động học tập, tận dụng tài nguyên học liệu trực tuyến, xây dựng kế hoạch học tập cá nhân, tích cực trao đổi với giảng viên và bạn bè, đồng thời phát triển kỹ năng tự học và nghiên cứu.

Kết luận

  • Hứng thú học tập của sinh viên trường Cao đẳng Thực hành FPT theo hình thức dạy học kết hợp đạt mức cao, góp phần nâng cao hiệu quả học tập và phát triển kỹ năng nghề nghiệp.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chủ yếu gồm phương pháp học chủ động, hoạt động thực hành, sự hỗ trợ của giảng viên và môi trường học tập linh hoạt.
  • Dạy học kết hợp là mô hình giáo dục tiên tiến, phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhu cầu học tập của sinh viên hiện đại.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao hứng thú học tập tập trung vào đào tạo giảng viên, phát triển học liệu, tăng cường hoạt động thực hành và xây dựng hệ thống đánh giá liên tục.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho việc đổi mới phương pháp đào tạo tại các trường cao đẳng, đại học, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong thời đại công nghệ số.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở đào tạo nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để hoàn thiện mô hình dạy học kết hợp phù hợp với từng ngành nghề và đối tượng sinh viên. Độc giả quan tâm có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến phương pháp giảng dạy và học tập trong môi trường giáo dục hiện đại.