HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA NGƯỜI BÀO CHỮA LÀ TRỢ GIÚP VIÊN PHÁP LÝ TRONG VỤ ÁN HÌNH SỰ (Trên cơ sở thực tiễn tại địa bàn tỉnh Hải Dương)

Việc thành lập tổ chức TGPL miễn phí xuất phát từ chủ trương xóa đói giảm nghèo, đền ơn đáp nghĩa của Đảng và Nhà nước. Trong nền kinh tế thị trường, sự phân hóa giàu nghèo dẫn đến bất bình đẳng trong việc tiếp cận dịch vụ pháp lý. Người nghèo thường không có điều kiện kinh tế để thuê luật sư. TGPL của Nhà nước tạo cơ chế cần thiết để người nghèo tiếp cận dịch vụ pháp lý. Thuật ngữ 'trợ giúp' được hiểu là giúp đỡ, hỗ trợ. Kết hợp với 'pháp lý', 'Trợ giúp pháp lý' ám chỉ sự hỗ trợ về các vấn đề liên quan đến pháp luật. Điều này tạo ra sự công bằng và minh bạch trong quá trình tố tụng. Định nghĩa TGPL được quy định tại Điều 3, Luật TGPL năm 2006 và Điều 2, Luật TGPL năm 2017.

Trong Luật TGPL năm 2017, TGPL được xác định là một dịch vụ pháp lý miễn phí, giúp đỡ về mặt pháp lý cho những đối tượng khó khăn như người thuộc hộ nghèo, các đối tượng chính sách, các đối tượng yếu thế. Khái niệm này không chỉ tập trung vào việc cung cấp thông tin về pháp luật mà còn đề cập đến việc hỗ trợ thực tiễn trong quá trình giải quyết các vấn đề pháp lý. Điều này phản ánh bản chất nhân đạo và ý nghĩa xã hội sâu sắc. Đồng thời, định nghĩa này cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của Nhà nước trong việc cung cấp và đảm bảo hoạt động của các tổ chức TGPL, từ đó tạo ra một xã hội công bằng và phát triển. Như vậy, TGVPL đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo quyền con người, quyền công dân trong tiếp cận công lý.

Mặc dù đã có những quy định cụ thể về hoạt động của TGVPL trong các văn bản pháp luật, song vẫn còn tồn tại một số bất cập. Cụ thể, quy định về đối tượng được TGPL trong vụ án hình sự chưa bao quát hết theo các giai đoạn tố tụng, chưa đảm bảo tính hợp lý giữa Luật TGPL với BLTTHS. Điều này dẫn đến việc một số đối tượng cần được hỗ trợ pháp lý lại không thuộc diện được TGPL, gây khó khăn cho việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của họ. Cần có sự điều chỉnh và bổ sung để khắc phục những hạn chế này.

Công tác phối hợp của TGVPL với các cơ quan tiến hành tố tụng trong hoạt động tố tụng mặc dù có quy định nhưng còn thiếu cơ chế kiểm tra, giám sát. Điều này dẫn đến việc TGVPL không tham gia được ngay từ đầu trong quá trình tố tụng, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả của hoạt động bào chữa. Việc thu thập tài liệu, chứng cứ, nghiên cứu hồ sơ tài liệu tại các cơ quan tiến hành tố tụng cũng gặp nhiều khó khăn, làm hạn chế khả năng bảo vệ quyền lợi của người được TGPL.

Mục đích của đề án là làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, pháp lý, thực trạng pháp luật quy định hoạt động bào chữa của TGVPL trong vụ án hình sự cho các đối tượng thuộc diện TGPL từ thực tiễn địa bàn tỉnh Hải Dương. Đề án nêu ra những quy định của pháp luật về hoạt động bào chữa của TGVPL trong vụ án hình sự. Đồng thời, nghiên cứu, đánh giá kết quả đạt được trong thực tiễn áp dụng các quy định về việc tham gia bào chữa của TGVPL trong vụ án hình sự trên địa bàn tỉnh Hải Dương.

Đề án phân tích, làm rõ những tồn tại, hạn chế trong việc áp dụng và nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế. Đề xuất những định hướng và giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật hiện hành về hoạt động tham gia bào chữa của TGVPL, tăng cường số lượng, nâng cao chất lượng tham gia bào chữa trong vụ án hình sự của TGVPL. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là cơ sở lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về hoạt động bào chữa của TGVPL trong vụ án hình sự.

Về thời gian, đề án nghiên cứu thực tiễn hoạt động tham gia bào chữa của TGVPL trong vụ án hình sự trên địa bàn tỉnh Hải Dương trong 06 năm (2018-2023). Đề án dựa trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng Mác-xít. Đồng thời sử dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật.

Đề án sử dụng các phương pháp cụ thể và đặc thù như phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp so sánh, đối chiếu, phương pháp quy nạp, phương pháp diễn dịch để tổng hợp các tri thức khoa học và làm sáng tỏ các vấn đề được nghiên cứu trong đề án. Đề tài có tính mới thể hiện ở việc đây là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách hệ thống, chuyên sâu trên cả hai khía cạnh lý luận và thực tiễn về hoạt động bào chữa của TGVPL trong vụ án hình sự từ thực tiễn tại địa bàn tỉnh Hải Dương.

Việc hoàn thiện pháp luật về TGPL có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi của người dân, đặc biệt là những người có hoàn cảnh khó khăn. Khi pháp luật được hoàn thiện, các quy định sẽ trở nên rõ ràng, minh bạch hơn, giúp cho việc thực thi được hiệu quả hơn. Điều này cũng góp phần nâng cao ý thức pháp luật của người dân và xây dựng một xã hội công bằng, văn minh.

Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu và đánh giá hiệu quả của các giải pháp đã được đề xuất trong đề án. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội và các cá nhân để thực hiện các giải pháp này một cách hiệu quả. Ngoài ra, cần khuyến khích các nghiên cứu tiếp theo về hoạt động TGPL để có thêm nhiều thông tin và kinh nghiệm để cải thiện hoạt động này.