Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam phát triển mạnh mẽ và hội nhập sâu rộng, văn hóa doanh nghiệp (VHDN) ngày càng được xem là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động và sự phát triển bền vững của các tổ chức, đặc biệt là trong lĩnh vực ngân hàng. Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam (Vietinbank) – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh (CN TPHCM) là một trong những chi nhánh lớn nhất của hệ thống Vietinbank, đóng vai trò quan trọng trong khu vực miền Nam. Tuy nhiên, kết quả kinh doanh 6 tháng đầu năm 2017 của chi nhánh này chưa đạt kế hoạch với các chỉ tiêu như số dư bình quân tiền vay đạt 91%, số dư tiền gửi bình quân đạt 94%, lợi nhuận kinh doanh đạt 86%. Bên cạnh đó, biến động nhân sự cũng gây khó khăn cho hoạt động chung. Nguyên nhân chính được xác định là do công tác xây dựng và hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp chưa được chú trọng đúng mức.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại Vietinbank – CN TPHCM, xác định những tồn tại và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp phù hợp với tầm nhìn, sứ mệnh và chiến lược phát triển của ngân hàng trong giai đoạn 2014-2017. Phạm vi khảo sát tập trung vào lãnh đạo, cán bộ nhân viên và khách hàng tại chi nhánh trong tháng 7 năm 2017. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản trị, tăng cường sự gắn kết nội bộ và cải thiện hình ảnh thương hiệu Vietinbank trên thị trường cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về văn hóa doanh nghiệp, trong đó nổi bật là:

  • Khái niệm văn hóa doanh nghiệp: Được hiểu là tổng thể các giá trị, quan niệm, tập quán được hình thành và phát triển trong quá trình tồn tại của doanh nghiệp, chi phối hành vi và thái độ của các thành viên (Phan Quốc Việt và Nguyễn Huy Hoàng, 2010).

  • Ba cấp độ văn hóa doanh nghiệp theo Edgar Schein (2010):

    1. Cấp độ hữu hình: Kiến trúc, lễ nghi, ngôn ngữ, biểu tượng, đồng phục.
    2. Cấp độ giá trị được chấp nhận: Tầm nhìn, sứ mệnh, giá trị cốt lõi, mục tiêu chiến lược.
    3. Cấp độ giá trị ngầm định: Quan niệm chung về con người, môi trường, hành vi và sự thật.
  • Mô hình văn hóa doanh nghiệp CHMA của Kim S. Quinn và Robert E. Quinn (2011), phân loại văn hóa thành bốn mô hình lý tưởng: hợp tác (Clan), sáng tạo (Adhocracy), cạnh tranh (Market), và cấp bậc (Hierarchy). Mỗi mô hình có đặc điểm, phong cách lãnh đạo và tiêu chí thành công riêng biệt.

  • Vai trò của văn hóa doanh nghiệp: Tác động đến sự khác biệt cạnh tranh, động lực làm việc, thu hút và giữ chân nhân tài, cũng như ảnh hưởng đến chiến lược và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp dữ liệu thứ cấp từ tài liệu nội bộ Vietinbank – CN TPHCM giai đoạn 2014-2017 và dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn.

  • Phương pháp định tính: Tham khảo ý kiến chuyên gia, lãnh đạo và các trưởng phòng thông qua thảo luận nhóm nhằm xác định nguyên nhân thực trạng và đánh giá các giải pháp hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp.

  • Phương pháp định lượng: Khảo sát bằng bảng câu hỏi với 18 lãnh đạo, 135 cán bộ nhân viên và 133 khách hàng được chọn ngẫu nhiên. Bảng câu hỏi dựa trên thang đo các cấp độ văn hóa doanh nghiệp và mô hình CHMA.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Mẫu khảo sát được phân bổ đều giữa các phòng ban nhằm đảm bảo tính đại diện và đa dạng. Khách hàng khảo sát là những người giao dịch tại chi nhánh trong tháng 7/2017.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng thống kê mô tả, tính trung bình, độ lệch chuẩn để đánh giá mức độ hài lòng và nhận thức về các yếu tố văn hóa doanh nghiệp. Kết quả được so sánh giữa các nhóm đối tượng để rút ra nhận định chính xác.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu và khảo sát thực hiện trong tháng 7 năm 2017, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thiện trong năm 2017-2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cấp độ 1 – Các yếu tố hữu hình:

    • Kiến trúc và cơ sở hạ tầng của Vietinbank – CN TPHCM được đánh giá trung bình 3.78 (khách hàng) và 3.72 (cán bộ nhân viên) trên thang điểm 5, cho thấy sự hài lòng tương đối về môi trường làm việc và giao dịch.
    • Tuy nhiên, lãnh đạo đánh giá thấp hơn với điểm 3.00, phản ánh nhu cầu cải tiến thiết kế để phù hợp hơn với hình ảnh ngân hàng hiện đại.
    • Các nghi lễ, kỷ niệm và sinh hoạt văn hóa được cán bộ nhân viên và lãnh đạo đánh giá cao với điểm trung bình trên 3.7, thể hiện sự quan tâm duy trì truyền thống và gắn kết nội bộ.
  2. Cấp độ 2 – Giá trị được chấp nhận:

    • Tầm nhìn, sứ mệnh và giá trị cốt lõi của Vietinbank được công bố rõ ràng và nhận được sự đồng thuận cao từ cán bộ nhân viên và lãnh đạo.
    • Giá trị cốt lõi như “Hướng đến khách hàng”, “Năng động, sáng tạo, chuyên nghiệp” được thực thi nhưng vẫn cần tăng cường truyền thông nội bộ để nâng cao nhận thức và hành động đồng bộ.
  3. Cấp độ 3 – Giá trị ngầm định và quan niệm chung:

    • Tinh thần sáng tạo và sự hài lòng với quy trình làm việc được đánh giá tích cực, tuy nhiên mức thu nhập và cơ hội phát triển cá nhân còn là điểm hạn chế, ảnh hưởng đến động lực làm việc.
    • Đóng góp của các tổ chức đoàn thể trong xây dựng văn hóa doanh nghiệp được ghi nhận nhưng chưa phát huy hết tiềm năng.
  4. Mô hình văn hóa doanh nghiệp CHMA:

    • Văn hóa hiện tại của Vietinbank – CN TPHCM là sự hòa trộn của bốn mô hình, trong đó mô hình cấp bậc (Hierarchy) và hợp tác (Clan) chiếm tỷ trọng cao nhất, phản ánh môi trường làm việc có tính kỷ luật và sự gắn kết đồng đội.
    • Mô hình sáng tạo (Adhocracy) và cạnh tranh (Market) có điểm thấp hơn, cho thấy cần tăng cường đổi mới sáng tạo và tinh thần cạnh tranh để thích ứng với thị trường năng động.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy Vietinbank – CN TPHCM đã xây dựng được nền tảng văn hóa doanh nghiệp tương đối vững chắc với các yếu tố hữu hình và giá trị được chấp nhận rõ ràng. Tuy nhiên, sự đánh giá thấp của lãnh đạo về kiến trúc và cơ sở hạ tầng cho thấy cần cải tiến không gian làm việc để phù hợp hơn với xu hướng hiện đại, tạo ấn tượng tốt với khách hàng và nâng cao hiệu quả giao dịch.

Mức độ hài lòng về thu nhập và cơ hội phát triển cá nhân còn hạn chế là nguyên nhân chính dẫn đến biến động nhân sự, ảnh hưởng đến sự ổn định và phát triển bền vững của chi nhánh. So sánh với các nghiên cứu trong ngành ngân hàng, việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp cần gắn liền với chính sách đãi ngộ và phát triển nguồn nhân lực để giữ chân nhân tài.

Việc mô hình văn hóa cấp bậc và hợp tác chiếm ưu thế phù hợp với đặc thù ngân hàng là tổ chức có quy trình nghiêm ngặt và cần sự đoàn kết nội bộ. Tuy nhiên, để nâng cao năng lực cạnh tranh, chi nhánh cần thúc đẩy mô hình sáng tạo và cạnh tranh, khuyến khích đổi mới, sáng tạo và tinh thần thi đua trong toàn bộ tổ chức.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ trọng các mô hình văn hóa CHMA, bảng so sánh điểm trung bình các cấp độ văn hóa theo nhóm đối tượng khảo sát, và biểu đồ cột minh họa mức độ hài lòng về các yếu tố hữu hình và giá trị ngầm định.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải thiện môi trường làm việc và kiến trúc chi nhánh

    • Tăng cường đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, thiết kế không gian giao dịch hiện đại, thân thiện, tạo ấn tượng tích cực với khách hàng.
    • Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể: Ban Quản lý chi nhánh phối hợp với phòng Hành chính quản trị.
  2. Tăng cường truyền thông nội bộ về tầm nhìn, sứ mệnh và giá trị cốt lõi

    • Xây dựng các chương trình đào tạo, hội thảo, truyền thông đa phương tiện để nâng cao nhận thức và đồng thuận trong toàn bộ cán bộ nhân viên.
    • Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể: Phòng Tổ chức và Ban Lãnh đạo.
  3. Xây dựng chính sách đãi ngộ và phát triển nhân sự phù hợp

    • Rà soát, điều chỉnh chính sách lương thưởng, tạo cơ hội thăng tiến rõ ràng, khuyến khích sáng tạo và đóng góp cá nhân.
    • Thời gian thực hiện: 9 tháng. Chủ thể: Phòng Tổ chức và Ban Giám đốc.
  4. Thúc đẩy văn hóa sáng tạo và cạnh tranh lành mạnh

    • Thiết lập các chương trình khuyến khích đổi mới sáng tạo, thi đua nội bộ, tạo môi trường làm việc năng động, linh hoạt.
    • Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể: Ban Lãnh đạo và các phòng ban liên quan.
  5. Phát huy vai trò các tổ chức đoàn thể trong xây dựng văn hóa doanh nghiệp

    • Tăng cường hoạt động giao lưu, hỗ trợ, tạo sân chơi lành mạnh, nâng cao tinh thần đoàn kết và gắn bó.
    • Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể: Ban Chấp hành Công đoàn và các tổ chức đoàn thể.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý ngân hàng

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng văn hóa doanh nghiệp, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp, nâng cao hiệu quả quản trị và cạnh tranh.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch cải tiến văn hóa nội bộ, nâng cao năng suất lao động.
  2. Chuyên viên nhân sự và đào tạo

    • Lợi ích: Nắm bắt các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa doanh nghiệp, thiết kế chương trình đào tạo và chính sách đãi ngộ hiệu quả.
    • Use case: Phát triển chương trình đào tạo nội bộ, cải thiện chính sách thu hút và giữ chân nhân tài.
  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, ngân hàng

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp khảo sát và phân tích văn hóa doanh nghiệp trong ngành ngân hàng.
    • Use case: Tham khảo tài liệu cho luận văn, đề tài nghiên cứu liên quan đến văn hóa tổ chức.
  4. Các tổ chức tài chính và ngân hàng khác

    • Lợi ích: Học hỏi kinh nghiệm xây dựng và hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp, áp dụng mô hình phù hợp với đặc thù tổ chức mình.
    • Use case: Đánh giá và cải tiến văn hóa doanh nghiệp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa doanh nghiệp ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng?
    Văn hóa doanh nghiệp tạo nên môi trường làm việc tích cực, thúc đẩy sự gắn kết và động lực của nhân viên, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ và hiệu quả kinh doanh. Ví dụ, Vietinbank – CN TPHCM đã nhận thấy sự liên quan giữa văn hóa và kết quả kinh doanh chưa đạt kỳ vọng.

  2. Làm thế nào để đo lường văn hóa doanh nghiệp trong ngân hàng?
    Có thể sử dụng công cụ CHMA dựa trên mô hình của Kim S. Quinn để đánh giá các mô hình văn hóa hợp tác, sáng tạo, cạnh tranh và cấp bậc. Kết hợp khảo sát ý kiến lãnh đạo, nhân viên và khách hàng để có cái nhìn toàn diện.

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến biến động nhân sự tại Vietinbank – CN TPHCM là gì?
    Một trong những nguyên nhân là chính sách đãi ngộ chưa phù hợp và cơ hội phát triển cá nhân còn hạn chế, khiến nhân viên thiếu động lực gắn bó lâu dài với tổ chức.

  4. Các giải pháp nào giúp thúc đẩy văn hóa sáng tạo trong ngân hàng?
    Thiết lập môi trường làm việc linh hoạt, khuyến khích đổi mới, tổ chức các chương trình thi đua sáng tạo, và tạo điều kiện cho nhân viên thử nghiệm ý tưởng mới mà không sợ rủi ro.

  5. Vai trò của lãnh đạo trong xây dựng văn hóa doanh nghiệp là gì?
    Lãnh đạo là người định hướng, tạo lập và duy trì các giá trị văn hóa, đồng thời là tấm gương trong hành vi và thái độ, ảnh hưởng trực tiếp đến sự chấp nhận và thực thi văn hóa trong toàn tổ chức.

Kết luận

  • Văn hóa doanh nghiệp tại Vietinbank – CN TPHCM đã được xây dựng với nền tảng vững chắc nhưng còn tồn tại những hạn chế về môi trường làm việc, chính sách đãi ngộ và phát huy sáng tạo.
  • Ba cấp độ văn hóa (hữu hình, giá trị được chấp nhận, giá trị ngầm định) đều có ảnh hưởng quan trọng đến hiệu quả hoạt động và sự phát triển bền vững của chi nhánh.
  • Mô hình văn hóa chủ đạo là cấp bậc và hợp tác, cần tăng cường mô hình sáng tạo và cạnh tranh để thích ứng với môi trường kinh doanh năng động.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào cải thiện cơ sở vật chất, truyền thông nội bộ, chính sách nhân sự và phát huy vai trò tổ chức đoàn thể.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp tại Vietinbank – CN TPHCM, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo và các phòng ban liên quan cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh để đảm bảo hiệu quả thực thi. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ tư vấn, quý độc giả và các tổ chức có thể liên hệ trực tiếp với Vietinbank – CN TPHCM hoặc tác giả nghiên cứu.