Tổng quan nghiên cứu

Công tác kế toán tại các đơn vị hành chính sự nghiệp (HCSN) đóng vai trò quan trọng trong quản lý ngân sách nhà nước và nguồn lực tài chính công. Tại huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định, với 13 đơn vị hành chính và 4 đơn vị sự nghiệp, công tác kế toán được thực hiện theo Thông tư số 107/2017/TT-BTC, sử dụng phần mềm MISA và hình thức kế toán chứng từ ghi sổ. Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế giai đoạn 2016-2018, công tác kế toán tại các đơn vị này còn nhiều hạn chế, chưa phát huy tối đa chức năng cung cấp thông tin quản lý tài chính hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị HCSN huyện Vĩnh Thạnh, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo sử dụng nguồn kinh phí nhà nước tiết kiệm và hiệu quả. Nghiên cứu tập trung trong phạm vi các đơn vị hành chính sự nghiệp trên địa bàn huyện Vĩnh Thạnh, giai đoạn 2016-2018, với trọng tâm là công tác tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kế toán và báo cáo kế toán.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp số liệu cụ thể về thực trạng công tác kế toán tại địa phương, góp phần hoàn thiện lý luận về tổ chức kế toán trong đơn vị HCSN, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý nhà nước và đơn vị sự nghiệp nâng cao năng lực quản lý tài chính, đáp ứng yêu cầu cải cách tài chính công và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị hành chính sự nghiệp, bao gồm:

  • Lý thuyết tổ chức bộ máy kế toán: Phân tích các mô hình tổ chức kế toán tập trung, phân tán và hỗn hợp, phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động của đơn vị HCSN.
  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Đề cập đến cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP, ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động kế toán trong đơn vị HCSN.
  • Khái niệm về chứng từ kế toán, tài khoản kế toán và báo cáo kế toán: Theo Thông tư số 107/2017/TT-BTC, đảm bảo tính pháp lý, chính xác và kịp thời trong công tác kế toán.
  • Nguyên tắc tổ chức công tác kế toán: Bao gồm nguyên tắc phù hợp, thống nhất, tiết kiệm hiệu quả và bất kiêm nhiệm nhằm tăng cường kiểm soát và minh bạch thông tin tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa quan sát thực tế và phân tích tài liệu:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ 13 đơn vị hành chính và 4 đơn vị sự nghiệp tại huyện Vĩnh Thạnh, giai đoạn 2016-2018; tài liệu pháp luật liên quan; báo cáo tài chính và chứng từ kế toán của các đơn vị.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ các đơn vị hành chính sự nghiệp trên địa bàn huyện nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định tính và định lượng để đánh giá thực trạng tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kế toán và báo cáo kế toán; so sánh với các quy định pháp luật và chuẩn mực kế toán hiện hành.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2020, tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2016-2018, kết hợp quan sát và phỏng vấn cán bộ kế toán, lãnh đạo các đơn vị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán chủ yếu theo mô hình tập trung: Tại các đơn vị HCSN huyện Vĩnh Thạnh, bộ máy kế toán được tổ chức tập trung với các bộ phận kế toán phần hành chuyên trách từng lĩnh vực như kế toán tổng hợp, kế toán thu, kế toán tiền lương và thủ quỹ. Ví dụ, Phòng Giáo dục và Đào tạo có kế toán trưởng, kế toán viên và thủ quỹ riêng biệt, đảm bảo phân công rõ ràng. Mô hình này giúp chỉ đạo tập trung nhưng hạn chế trong việc kiểm tra, giám sát tại các đơn vị cơ sở.

  2. Hệ thống chứng từ kế toán được áp dụng theo Thông tư 107/2017/TT-BTC: Các đơn vị sử dụng khoảng 32-38 mẫu chứng từ trong tổng số 68 mẫu quy định, đảm bảo tính pháp lý và đầy đủ nội dung nghiệp vụ. Tuy nhiên, việc diễn giải nghiệp vụ trên chứng từ còn hạn chế do phần mềm kế toán giới hạn ký tự, gây khó khăn trong kiểm tra và ghi sổ kế toán.

  3. Quy trình luân chuyển chứng từ được thực hiện đầy đủ nhưng còn tồn tại sai sót: Quy trình gồm các bước tiếp nhận, lập, kiểm tra, phân loại và ghi sổ chứng từ được thực hiện nghiêm túc. Tuy nhiên, việc kiểm tra chứng từ chủ yếu tập trung vào giá trị và số lượng, chưa chú trọng kiểm tra tính hợp pháp và hợp lý của chứng từ. Việc chưa mở sổ đăng ký mẫu chữ ký của người có thẩm quyền cũng làm giảm tính minh bạch.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán còn hạn chế: Mặc dù các đơn vị đã sử dụng phần mềm kế toán MISA, nhưng việc nhập liệu và xử lý dữ liệu còn phụ thuộc nhiều vào con người, chưa tận dụng tối đa tính tự động và kiểm soát lỗi của phần mềm. Việc bảo quản chứng từ còn sơ sài, nhiều chứng từ bị hư hỏng hoặc thất lạc do thiếu kho lưu trữ chuyên dụng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ đặc điểm quản lý tài chính và quy mô hoạt động của các đơn vị HCSN tại huyện Vĩnh Thạnh. Mô hình kế toán tập trung phù hợp với đơn vị có phạm vi hoạt động hẹp nhưng gây khó khăn trong kiểm soát tại các đơn vị trực thuộc. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả tương đồng với thực trạng tại một số địa phương khác, nơi công tác kiểm tra chứng từ và ứng dụng CNTT chưa được chú trọng đúng mức.

Việc áp dụng Thông tư 107/2017/TT-BTC và Nghị định 16/2015/NĐ-CP đã tạo khung pháp lý vững chắc cho công tác kế toán, nhưng thực tế triển khai còn nhiều bất cập do hạn chế về nguồn lực, trình độ nhân sự và cơ sở vật chất. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ sử dụng các loại chứng từ và mô hình tổ chức bộ máy kế toán tại các đơn vị sẽ giúp minh họa rõ hơn về sự phân bố và mức độ áp dụng các quy định hiện hành.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo tính chính xác, kịp thời và minh bạch trong cung cấp thông tin tài chính cho các cấp quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ kế toán hành chính sự nghiệp, cập nhật các quy định mới và kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán hiện đại. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ nhân viên kế toán đạt chuẩn nghiệp vụ lên trên 90% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính phối hợp với các trường đại học, trung tâm đào tạo.

  2. Hoàn thiện mô hình tổ chức bộ máy kế toán theo hướng hỗn hợp: Áp dụng mô hình kết hợp giữa tập trung và phân tán, phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động của từng đơn vị, nhằm tăng cường kiểm soát và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Thời gian triển khai trong 18 tháng, chủ thể thực hiện: Lãnh đạo các đơn vị HCSN và phòng tài chính huyện.

  3. Nâng cấp và tối ưu hóa ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán: Đầu tư phần mềm kế toán có khả năng tự động hóa cao, tích hợp kiểm soát lỗi và bảo mật thông tin, đồng thời xây dựng hệ thống lưu trữ chứng từ điện tử. Mục tiêu hoàn thành trong 24 tháng, chủ thể thực hiện: Phòng CNTT huyện phối hợp với các đơn vị HCSN.

  4. Xây dựng quy trình kiểm tra, giám sát chứng từ kế toán chặt chẽ và minh bạch: Thiết lập sổ đăng ký mẫu chữ ký, quy định rõ trách nhiệm kiểm tra chứng từ, tăng cường kiểm tra tính hợp pháp và hợp lý của chứng từ kế toán. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, chủ thể thực hiện: Kế toán trưởng các đơn vị và cơ quan quản lý cấp trên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kế toán và quản lý tài chính tại các đơn vị hành chính sự nghiệp: Giúp hiểu rõ về tổ chức bộ máy kế toán, quy trình chứng từ và báo cáo tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả công tác kế toán và quản lý tài chính.

  2. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Cung cấp cơ sở để xây dựng và hoàn thiện mô hình tổ chức kế toán phù hợp với đặc điểm hoạt động và quy mô đơn vị, hỗ trợ ra quyết định quản lý tài chính chính xác.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và kế toán: Hỗ trợ đánh giá thực trạng công tác kế toán tại địa phương, từ đó đề xuất chính sách, hướng dẫn và kiểm tra việc thực hiện chế độ kế toán hành chính sự nghiệp.

  4. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành kế toán, tài chính công: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập về kế toán hành chính sự nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh cải cách tài chính công và hội nhập quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức bộ máy kế toán tập trung lại phổ biến tại các đơn vị HCSN huyện Vĩnh Thạnh?
    Mô hình tập trung giúp chỉ đạo thống nhất, dễ dàng quản lý và ứng dụng công nghệ thông tin. Tuy nhiên, nó phù hợp với đơn vị có phạm vi hoạt động hẹp và có kỹ thuật xử lý thông tin hiện đại.

  2. Hệ thống chứng từ kế toán có vai trò gì trong công tác kế toán hành chính sự nghiệp?
    Chứng từ kế toán là căn cứ pháp lý để ghi chép, kiểm tra và tổng hợp các nghiệp vụ kinh tế tài chính, đảm bảo tính chính xác, minh bạch và tuân thủ quy định pháp luật.

  3. Những hạn chế chính trong công tác kiểm tra chứng từ kế toán tại các đơn vị HCSN là gì?
    Chủ yếu tập trung kiểm tra giá trị, số lượng mà chưa chú trọng kiểm tra tính hợp pháp, hợp lý; chưa có sổ đăng ký mẫu chữ ký đầy đủ, gây khó khăn trong kiểm soát và minh bạch.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán tại các đơn vị HCSN hiện nay ra sao?
    Đã sử dụng phần mềm kế toán MISA nhưng còn phụ thuộc nhiều vào nhập liệu thủ công, chưa tận dụng tối đa tính năng tự động hóa và kiểm soát lỗi, đồng thời công tác bảo quản chứng từ còn nhiều hạn chế.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại các đơn vị HCSN?
    Bao gồm đào tạo nâng cao trình độ nhân sự, hoàn thiện mô hình tổ chức bộ máy kế toán, nâng cấp phần mềm kế toán và xây dựng quy trình kiểm tra chứng từ chặt chẽ, minh bạch.

Kết luận

  • Công tác kế toán tại các đơn vị hành chính sự nghiệp huyện Vĩnh Thạnh chủ yếu tổ chức theo mô hình tập trung, sử dụng phần mềm MISA và tuân thủ Thông tư 107/2017/TT-BTC.
  • Hệ thống chứng từ kế toán được áp dụng đầy đủ nhưng còn hạn chế về diễn giải nghiệp vụ và kiểm tra tính hợp pháp của chứng từ.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán còn nhiều bất cập, đặc biệt trong nhập liệu và bảo quản chứng từ.
  • Cần hoàn thiện mô hình tổ chức bộ máy kế toán theo hướng hỗn hợp, tăng cường đào tạo nhân sự và nâng cấp công nghệ thông tin.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, xây dựng quy trình kiểm tra mới và đầu tư hệ thống phần mềm kế toán hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại các đơn vị HCSN.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý và đơn vị hành chính sự nghiệp cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng công tác kế toán, góp phần quản lý tài chính công minh bạch, hiệu quả và bền vững.