Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập ngày càng sâu rộng, ngành xây dựng tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức lớn, đặc biệt là trong quản lý chi phí và hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh. Theo ước tính, chi phí đầu tư lớn trong các dự án xây dựng, cùng với tình trạng thị trường bất động sản đóng băng, đã khiến nhiều công trình chậm tiến độ và thiếu tính khả thi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình tài chính của doanh nghiệp. Công tác kế toán quản trị chi phí (KTQTCP) được xem là công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp xây dựng kiểm soát và quản lý chi phí hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Luận văn tập trung nghiên cứu hoàn thiện kế toán quản trị chi phí tại Công ty Trách nhiệm hữu hạn Xây dựng - Thương mại Thanh Hóa, một doanh nghiệp hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực thi công các công trình giao thông tại các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An và Phú Yên. Nghiên cứu sử dụng số liệu thứ cấp từ năm 2018 đến 2020, nhằm khảo sát thực trạng, đánh giá các mặt mạnh, hạn chế trong công tác KTQTCP và đề xuất giải pháp hoàn thiện phù hợp với đặc thù ngành xây dựng.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa lý luận về KTQTCP trong doanh nghiệp xây lắp, khảo sát thực trạng tại Công ty TNHH Xây dựng - Thương mại Thanh Hóa, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, hỗ trợ nhà quản trị đưa ra quyết định chính xác, góp phần tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận trong giai đoạn tiếp theo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị chi phí, trong đó:

  • Khái niệm kế toán quản trị chi phí: Theo Luật Kế toán số 88/2015, KTQTCP là quá trình thu nhận, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin chi phí phục vụ quản trị nội bộ doanh nghiệp. KTQTCP không chỉ ghi nhận chi phí đã phát sinh mà còn cung cấp thông tin dự toán, hỗ trợ ra quyết định kinh tế.

  • Vai trò của KTQTCP trong doanh nghiệp xây lắp: KTQTCP giúp kiểm soát chi phí sản xuất, lập dự toán, phân tích biến động chi phí so với kế hoạch, từ đó hỗ trợ nhà quản trị trong việc hoạch định, tổ chức thực hiện, kiểm tra và ra quyết định nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh.

  • Phân loại chi phí: Chi phí được phân loại theo chức năng (chi phí sản xuất, chi phí ngoài sản xuất), theo mối quan hệ với báo cáo tài chính (chi phí công trình, chi phí thời kỳ), theo cách ứng xử với hoạt động (chi phí khả biến, chi phí bất biến, chi phí hỗn hợp) và theo đối tượng chịu chi phí (chi phí trực tiếp, chi phí gián tiếp).

  • Mô hình tổ chức kế toán quản trị chi phí: Ba mô hình chính gồm mô hình kết hợp, mô hình tách biệt và mô hình hỗn hợp, được lựa chọn dựa trên quy mô, đặc điểm tổ chức và khả năng tài chính của doanh nghiệp.

  • Phương pháp xác định chi phí: Phương pháp xác định chi phí theo công việc, hợp đồng xây dựng được áp dụng phổ biến trong ngành xây dựng, giúp tập hợp chi phí chi tiết theo từng công trình, hạng mục.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, sổ sách kế toán, tài liệu pháp lý và các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua quan sát, phỏng vấn và điều tra tại Công ty TNHH Xây dựng - Thương mại Thanh Hóa.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp số liệu về doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh trong giai đoạn 2018-2020. Phương pháp so sánh được áp dụng để đánh giá biến động chi phí và hiệu quả quản lý qua các năm.

  • Phương pháp xử lý số liệu: Dữ liệu phỏng vấn và điều tra được mã hóa, nhập liệu và phân tích bằng phần mềm Excel nhằm đảm bảo tính chính xác và khách quan trong đánh giá thực trạng.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích số liệu trong giai đoạn 2018-2020, đồng thời khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp trong năm 2021, làm cơ sở cho việc hoàn thiện KTQTCP trong các năm tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí: Công ty áp dụng mô hình hỗn hợp, kết hợp giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị chi phí. Tuy nhiên, bộ máy kế toán còn thiếu sự đồng bộ và chưa phát huy tối đa hiệu quả do hạn chế về nhân lực chuyên môn và công nghệ thông tin.

  2. Phân loại và xác định chi phí: Công ty đã thực hiện phân loại chi phí theo các tiêu thức phù hợp với đặc thù ngành xây dựng, bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công và chi phí sản xuất chung. Tỷ trọng chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chiếm khoảng 45%, nhân công trực tiếp chiếm 30%, phần còn lại là chi phí máy thi công và chi phí chung.

  3. Công tác lập dự toán chi phí: Dự toán chi phí được xây dựng dựa trên định mức do Bộ Xây dựng và các cơ quan chức năng ban hành, kết hợp với kinh nghiệm thực tế tại công ty. Tuy nhiên, dự toán còn thiếu tính linh hoạt và chưa phản ánh đầy đủ biến động thị trường nguyên vật liệu và nhân công, dẫn đến sai lệch trung bình khoảng 10-15% so với chi phí thực tế.

  4. Báo cáo và phân tích chi phí: Hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí chưa được chuẩn hóa và chưa cung cấp đầy đủ thông tin phục vụ cho việc ra quyết định kịp thời. Việc phân tích chi phí còn mang tính thủ công, thiếu các công cụ hỗ trợ phân tích chuyên sâu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc chưa đầu tư đầy đủ cho công tác đào tạo nhân sự kế toán quản trị chi phí, cũng như chưa áp dụng hiệu quả các phần mềm quản lý hiện đại. So với một số nghiên cứu trong ngành xây dựng, tỷ lệ sai lệch dự toán chi phí của công ty cao hơn mức trung bình ngành khoảng 5%, cho thấy cần cải thiện quy trình lập dự toán và kiểm soát chi phí.

Việc phân loại chi phí và xác định chi phí theo công trình đã giúp công ty kiểm soát tốt hơn các khoản chi phí trực tiếp, tuy nhiên chi phí gián tiếp và chi phí sản xuất chung chưa được phân bổ hợp lý, ảnh hưởng đến tính chính xác của giá thành sản phẩm. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ chi phí theo từng khoản mục và bảng so sánh dự toán với chi phí thực tế qua các năm để minh họa rõ nét hơn.

Hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí cần được hoàn thiện để cung cấp thông tin kịp thời, chính xác, hỗ trợ nhà quản trị trong việc ra quyết định chiến lược và vận hành hiệu quả. Việc áp dụng các công cụ phân tích chi phí hiện đại sẽ giúp nâng cao năng lực dự báo và kiểm soát chi phí, từ đó tăng cường khả năng cạnh tranh của công ty trên thị trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí: Đào tạo và tuyển dụng nhân sự có chuyên môn sâu về kế toán quản trị chi phí, đồng thời áp dụng mô hình tổ chức phù hợp với quy mô và đặc thù hoạt động của công ty. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Ban Giám đốc và Phòng Tổ chức Hành chính chủ trì.

  2. Cải tiến công tác phân loại và xác định chi phí: Xây dựng hệ thống phân loại chi phí chi tiết, rõ ràng hơn, đặc biệt là chi phí gián tiếp và chi phí sản xuất chung, nhằm nâng cao độ chính xác trong tính giá thành. Thực hiện trong 6 tháng, do Phòng Tài chính phối hợp với các phòng ban liên quan.

  3. Nâng cao chất lượng lập dự toán chi phí: Áp dụng phương pháp dự toán linh hoạt, cập nhật thường xuyên biến động thị trường nguyên vật liệu và nhân công, kết hợp với phân tích dữ liệu thực tế để điều chỉnh dự toán sát với thực tế hơn. Thời gian triển khai 9 tháng, do Phòng Kế hoạch kỹ thuật và Phòng Tài chính thực hiện.

  4. Hoàn thiện hệ thống báo cáo và phân tích chi phí: Xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí chuẩn hóa, áp dụng phần mềm quản lý hiện đại để tự động hóa việc thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu chi phí. Thời gian thực hiện 12 tháng, do Ban Giám đốc phối hợp với Phòng Tài chính và Phòng Công nghệ thông tin.

  5. Tăng cường kiểm soát nội bộ và ứng dụng công nghệ thông tin: Đầu tư phần mềm kế toán quản trị chi phí chuyên biệt, đồng thời thiết lập quy trình kiểm soát nội bộ chặt chẽ nhằm giảm thiểu sai sót và gian lận trong quản lý chi phí. Thực hiện trong 18 tháng, do Ban Kiểm soát và Phòng Tài chính phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp xây dựng: Luận văn cung cấp kiến thức và giải pháp thực tiễn giúp nhà quản trị nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, từ đó cải thiện lợi nhuận và năng lực cạnh tranh.

  2. Chuyên viên kế toán quản trị chi phí: Tài liệu chi tiết về phân loại chi phí, lập dự toán và phân tích chi phí giúp chuyên viên kế toán nâng cao kỹ năng chuyên môn và áp dụng hiệu quả trong công tác kế toán quản trị.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn kế toán quản trị chi phí trong ngành xây dựng, hỗ trợ nghiên cứu và giảng dạy.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tư vấn: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, hướng dẫn và tư vấn cho các doanh nghiệp xây dựng trong việc hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị chi phí khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị chi phí tập trung cung cấp thông tin nội bộ phục vụ quản lý và ra quyết định, trong khi kế toán tài chính chủ yếu phục vụ báo cáo bên ngoài. Ví dụ, KTQTCP giúp nhà quản trị lập dự toán và kiểm soát chi phí trong khi kế toán tài chính báo cáo kết quả kinh doanh cho cơ quan thuế.

  2. Tại sao doanh nghiệp xây dựng cần lập dự toán chi phí?
    Dự toán chi phí giúp doanh nghiệp lập kế hoạch tài chính, kiểm soát chi phí và định giá thầu chính xác, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Trong thực tế, dự toán còn giúp phát hiện sớm các rủi ro chi phí vượt mức.

  3. Phân loại chi phí theo mối quan hệ với đối tượng chịu chi phí có ý nghĩa gì?
    Phân loại này giúp xác định chi phí trực tiếp và gián tiếp, từ đó phân bổ chi phí chính xác cho từng công trình hoặc hạng mục, đảm bảo tính đúng đắn trong tính giá thành sản phẩm.

  4. Làm thế nào để cải thiện hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí?
    Doanh nghiệp nên chuẩn hóa mẫu báo cáo, áp dụng phần mềm quản lý hiện đại và đào tạo nhân sự phân tích dữ liệu để cung cấp thông tin kịp thời, chính xác phục vụ ra quyết định.

  5. Những khó khăn thường gặp khi áp dụng KTQTCP trong doanh nghiệp xây dựng là gì?
    Khó khăn bao gồm thiếu nhân lực chuyên môn, công nghệ thông tin chưa được ứng dụng hiệu quả, chi phí gián tiếp khó phân bổ và biến động thị trường làm dự toán không chính xác. Giải pháp là đào tạo, đầu tư công nghệ và hoàn thiện quy trình quản lý.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận về kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây dựng, làm cơ sở lý thuyết vững chắc cho nghiên cứu thực tiễn.
  • Thực trạng KTQTCP tại Công ty TNHH Xây dựng - Thương mại Thanh Hóa còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong công tác lập dự toán, phân loại chi phí và hệ thống báo cáo.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện bộ máy kế toán, nâng cao chất lượng dự toán, cải tiến phân loại và xác định chi phí, đồng thời hoàn thiện hệ thống báo cáo và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, tăng cường năng lực cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập kinh tế.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi áp dụng cho các doanh nghiệp xây dựng khác.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản trị chi phí và phát triển bền vững doanh nghiệp xây dựng của bạn!