Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, giáo dục nghề nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế. Tại Việt Nam, các trường cao đẳng nghề công lập đang từng bước thực hiện cơ chế tự chủ tài chính nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng đào tạo. Trường Cao đẳng nghề Nghi Sơn, thành lập năm 2015 tại tỉnh Thanh Hóa, là một trong những đơn vị điển hình trong việc triển khai cơ chế này. Giai đoạn nghiên cứu từ năm 2018 đến 2021 cho thấy số lượng học sinh, sinh viên của trường tăng từ 777 lên 1762, phản ánh sự phát triển ổn định và nhu cầu đào tạo ngày càng cao.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Trường Cao đẳng nghề Nghi Sơn, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, đảm bảo cân đối thu - chi và phát triển bền vững. Phạm vi nghiên cứu bao gồm phân tích thực trạng quản lý tài chính, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phù hợp trong bối cảnh chính sách pháp luật hiện hành. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các trường cao đẳng nghề công lập khác trong quá trình chuyển đổi cơ chế quản lý tài chính, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp và phát triển nguồn nhân lực cho địa phương và quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính và cơ chế tự chủ trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ: Tập trung vào quyền tự chủ trong việc huy động, phân bổ và sử dụng nguồn tài chính, bao gồm tự chủ về thu, tự chủ về chi và quản lý các quỹ tài chính nội bộ. Mô hình này dựa trên các quy định tại Nghị định số 43/2006/NĐ-CP và Nghị định số 60/2021/NĐ-CP của Chính phủ.

  2. Mô hình đánh giá mức độ tự chủ tài chính: Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập thành các nhóm dựa trên tỷ lệ tự đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư, từ nhóm 1 (tự chủ cao nhất) đến nhóm 4 (phụ thuộc ngân sách nhà nước). Mô hình này giúp xác định mức độ tự chủ và đề xuất các chính sách phù hợp.

Các khái niệm chính bao gồm: trường cao đẳng nghề công lập, quản lý tài chính, cơ chế tự chủ tài chính, nguồn thu sự nghiệp, chi thường xuyên giao tự chủ, và các quỹ tài chính nội bộ. Ngoài ra, luận văn phân tích các nhân tố chủ quan (năng lực quản lý, quy mô, đội ngũ giảng viên) và khách quan (chính sách nhà nước, xã hội hóa giáo dục, thị trường lao động) ảnh hưởng đến quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập và xử lý tài liệu thứ cấp, bao gồm các văn bản pháp luật, báo cáo tài chính, tài liệu chuyên khảo và số liệu thống kê của Trường Cao đẳng nghề Nghi Sơn giai đoạn 2018-2021. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ dữ liệu tài chính và nhân sự của trường trong giai đoạn này.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm Excel, tập trung vào việc tổng hợp, so sánh dự toán và thực hiện thu - chi tài chính, đánh giá mức độ tự chủ tài chính và xác định các hạn chế trong quản lý tài chính. Phương pháp phân tích định lượng kết hợp với phân tích định tính nhằm làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2021, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, đánh giá nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng quy mô học sinh, sinh viên: Số lượng học sinh, sinh viên tăng từ 777 năm 2018 lên 1762 năm 2021, tương đương mức tăng khoảng 126%. Điều này tạo áp lực lớn lên công tác quản lý tài chính và đòi hỏi sự chủ động trong huy động nguồn lực.

  2. Nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước: Trong giai đoạn 2018-2021, nguồn thu từ ngân sách nhà nước chiếm trên 90% tổng nguồn thu của trường. Dự toán thu NSNN tăng từ năm 2018 đến 2020, nhưng giảm khoảng 5.324 nghìn đồng năm 2021 so với năm trước, phản ánh xu hướng giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách.

  3. Nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp và dịch vụ tăng nhưng còn hạn chế: Thu từ học phí, lệ phí và các dịch vụ khác tăng theo số lượng học sinh, sinh viên nhưng chiếm tỷ trọng nhỏ so với tổng thu. Năm 2020, dự toán thu sự nghiệp và dịch vụ đạt mức cao nhất do số lượng học sinh đông nhất.

  4. Cơ cấu tổ chức và năng lực quản lý tài chính: Trường có đội ngũ cán bộ, giáo viên 90 người, trong đó 67,7% có trình độ đại học và 28,8% thạc sĩ, chỉ có 1 tiến sĩ. Ban giám hiệu và phòng Tài vụ có vai trò quan trọng trong quản lý tài chính, tuy nhiên năng lực quản lý tài chính còn hạn chế ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Thảo luận kết quả

Việc tăng trưởng số lượng học sinh, sinh viên tạo điều kiện mở rộng nguồn thu nhưng cũng đặt ra thách thức lớn trong quản lý tài chính, đặc biệt khi nguồn thu chủ yếu vẫn phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Sự giảm dần nguồn thu NSNN năm 2021 cho thấy trường đang chủ động thực hiện lộ trình tự chủ tài chính, tuy nhiên nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp và dịch vụ chưa đủ mạnh để bù đắp chi phí hoạt động.

So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục nghề nghiệp, kết quả này phù hợp với xu hướng chung của các trường cao đẳng nghề công lập tại Việt Nam, khi mà việc đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính là yêu cầu cấp thiết. Việc tổ chức bộ máy quản lý tài chính chưa hoàn thiện và năng lực cán bộ còn hạn chế là nguyên nhân chính dẫn đến hiệu quả quản lý tài chính chưa cao.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng học sinh, sinh viên qua các năm, bảng so sánh dự toán và thực hiện thu NSNN, cũng như tỷ trọng các nguồn thu theo từng năm để minh họa rõ hơn xu hướng tự chủ tài chính của trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường năng lực quản lý tài chính: Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý tài chính và kế toán nhằm nâng cao kỹ năng lập kế hoạch, dự toán và kiểm soát chi tiêu. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Ban giám hiệu phối hợp với các cơ quan đào tạo chuyên ngành tổ chức.

  2. Đa dạng hóa nguồn thu: Chủ động khai thác các nguồn thu ngoài ngân sách như liên kết đào tạo, dịch vụ đào tạo ngắn hạn, cho thuê cơ sở vật chất, phát triển các dịch vụ hỗ trợ học sinh sinh viên. Mục tiêu tăng tỷ trọng thu ngoài ngân sách lên ít nhất 20% trong 3 năm tới.

  3. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ: Rà soát, điều chỉnh quy chế chi tiêu nội bộ phù hợp với thực tế hoạt động, đảm bảo tính minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong sử dụng nguồn lực tài chính. Thực hiện trong vòng 6 tháng, do phòng Tài vụ chủ trì phối hợp với các phòng ban liên quan.

  4. Đổi mới phương pháp lập kế hoạch tài chính: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính, xây dựng hệ thống dự báo tài chính dựa trên dữ liệu thực tế và xu hướng phát triển của trường. Thời gian triển khai 1 năm, do Ban giám hiệu và phòng Tài vụ phối hợp thực hiện.

  5. Kiến nghị với các cơ quan quản lý nhà nước: Đề xuất UBND tỉnh Thanh Hóa và các Bộ liên quan hỗ trợ chính sách tài chính, tạo điều kiện thuận lợi cho trường trong việc tự chủ tài chính, đặc biệt là về cơ chế phân bổ ngân sách và hỗ trợ phát triển cơ sở vật chất.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu các trường cao đẳng nghề công lập: Nhận diện các vấn đề quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả tài chính và phát triển bền vững.

  2. Cán bộ quản lý tài chính và kế toán trong giáo dục nghề nghiệp: Nắm bắt các quy định pháp luật, phương pháp lập kế hoạch và quản lý thu - chi tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập.

  3. Các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và tài chính: Tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát việc thực hiện cơ chế tự chủ tài chính tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Quản lý giáo dục: Tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý tài chính trong giáo dục nghề nghiệp, hỗ trợ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cơ chế tự chủ tài chính là gì?
    Cơ chế tự chủ tài chính cho phép các đơn vị sự nghiệp công lập tự quyết định việc huy động, phân bổ và sử dụng nguồn tài chính trong phạm vi quy định pháp luật, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và giảm sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước.

  2. Nguồn thu chính của Trường Cao đẳng nghề Nghi Sơn là gì?
    Nguồn thu chính của trường là ngân sách nhà nước, chiếm trên 90% tổng thu, bên cạnh đó còn có thu từ học phí, lệ phí và các dịch vụ đào tạo, tuy nhiên tỷ trọng này còn hạn chế.

  3. Những khó khăn trong quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại trường là gì?
    Khó khăn bao gồm năng lực quản lý tài chính còn hạn chế, nguồn thu ngoài ngân sách chưa đa dạng, quy chế chi tiêu nội bộ chưa hoàn thiện và áp lực tăng trưởng số lượng học sinh, sinh viên.

  4. Làm thế nào để đa dạng hóa nguồn thu cho trường cao đẳng nghề?
    Trường có thể phát triển các dịch vụ đào tạo ngắn hạn, liên kết đào tạo, cho thuê cơ sở vật chất, tổ chức các hoạt động dịch vụ hỗ trợ học sinh sinh viên và khai thác các nguồn tài trợ hợp pháp.

  5. Tại sao việc hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ lại quan trọng?
    Quy chế chi tiêu nội bộ giúp đảm bảo tính minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong sử dụng nguồn lực tài chính, đồng thời tạo cơ sở pháp lý cho việc quản lý và kiểm soát chi tiêu trong trường.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp luật về quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại các trường cao đẳng nghề công lập.
  • Phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng nghề Nghi Sơn giai đoạn 2018-2021 cho thấy sự tăng trưởng về quy mô và nguồn thu, nhưng vẫn phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước.
  • Đã xác định các nhân tố chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao năng lực quản lý, đa dạng hóa nguồn thu, hoàn thiện quy chế chi tiêu và đổi mới phương pháp lập kế hoạch tài chính.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo cán bộ, áp dụng công nghệ quản lý tài chính và kiến nghị chính sách hỗ trợ từ các cơ quan quản lý nhà nước.

Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực quản lý tài chính và xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới nhằm thúc đẩy quá trình tự chủ tài chính tại Trường Cao đẳng nghề Nghi Sơn. Các nhà quản lý giáo dục và cán bộ tài chính được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.