Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hệ thống an sinh xã hội ngày càng được chú trọng, công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là cơ quan Bảo hiểm xã hội (BHXH), giữ vai trò then chốt trong việc đảm bảo tính minh bạch, chính xác và kịp thời của thông tin tài chính. Tại huyện An Lão, tỉnh Bình Định, BHXH quản lý hơn 100 đơn vị với gần 30.000 người tham gia bảo hiểm y tế (BHYT), tỷ lệ bao phủ BHYT đạt 99,99%, cùng hàng nghìn người tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, tự nguyện và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN). Giai đoạn 2017-2019, tổng thu BHXH, BHYT, BHTN tăng từ 43.513 triệu đồng lên 56.693 triệu đồng, trong khi chi giảm nhẹ từ 31.801 triệu đồng xuống còn 30.230 triệu đồng, cho thấy sự gia tăng quy mô và phức tạp trong hoạt động tài chính của BHXH huyện.

Tuy nhiên, công tác kế toán tại BHXH huyện An Lão còn tồn tại nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính và cung cấp thông tin cho lãnh đạo. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng công tác kế toán tại BHXH huyện An Lão trong các năm 2018-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng thông tin kế toán, đáp ứng yêu cầu quản lý và điều hành. Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại BHXH huyện An Lão, sử dụng số liệu thực tế và khảo sát 34 nhân viên kế toán trong hệ thống BHXH tỉnh Bình Định, đảm bảo độ tin cậy cao.

Việc hoàn thiện công tác kế toán không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính mà còn hỗ trợ công tác giám sát, phòng chống sai sót, thất thoát tài sản, đồng thời đáp ứng các quy định pháp luật mới như Thông tư 107/2017/TT-BTC và Thông tư 102/2018/TT-BTC. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp BHXH huyện An Lão nâng cao năng lực kế toán, phục vụ tốt hơn cho công tác an sinh xã hội tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của việc lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách trong đơn vị sự nghiệp, theo quy định tại Thông tư 145/2017/TT-BTC và Nghị định 141/2016/NĐ-CP.
  • Nguyên tắc kế toán hành chính sự nghiệp: Áp dụng các nguyên tắc kế toán tài chính, bao gồm nguyên tắc dồn tích và nguyên tắc cơ sở tiền, theo Thông tư 107/2017/TT-BTC và Thông tư 102/2018/TT-BTC.
  • Mô hình công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp đặc thù: Tập trung vào các phần hành kế toán như chứng từ, tài khoản, sổ kế toán, báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách, đặc biệt trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: đơn vị sự nghiệp công lập, cơ chế quản lý tài chính, dự toán ngân sách, chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Phương pháp định tính: Tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật, chế độ kế toán hiện hành, tài liệu chuyên ngành và kinh nghiệm thực tế tại BHXH huyện An Lão. Phỏng vấn và khảo sát các nhân viên kế toán nhằm thu thập ý kiến, đánh giá về thực trạng công tác kế toán.
  • Phương pháp định lượng: Khảo sát 34 nhân viên kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định và các huyện trực thuộc, sử dụng bảng câu hỏi với thang đo Likert 5 điểm để đánh giá các khía cạnh quản lý tài chính và kế toán. Dữ liệu được xử lý bằng kỹ thuật thống kê mô tả để phân tích các ưu điểm và tồn tại.

Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu thu chi BHXH, BHYT, BHTN giai đoạn 2017-2019, báo cáo tài chính năm 2019 của BHXH huyện An Lão, cùng các chứng từ, sổ sách kế toán và kết quả khảo sát nhân viên kế toán. Thời gian nghiên cứu tập trung vào các năm 2018-2019, tại BHXH huyện An Lão, tỉnh Bình Định.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Lập dự toán thu, chi ngân sách: Việc lập dự toán tại BHXH huyện An Lão được thực hiện theo đúng quy định với mức độ đồng thuận trung bình 2.88/5. Dự toán dựa trên số liệu thực tế năm trước, điều chỉnh theo tỷ lệ tăng trưởng và các yếu tố khách quan. Tuy nhiên, còn tồn tại hạn chế trong việc dự báo chính xác các khoản chi, đặc biệt chi BHYT và chi quản lý.

  2. Chấp hành và quyết toán dự toán: Công tác chấp hành dự toán thu, chi được đánh giá cao với điểm trung bình 4.5/5, cho thấy BHXH huyện thực hiện nghiêm túc các quy định về quản lý tài chính. Tuy nhiên, việc quyết toán thu, chi có điểm trung bình thấp hơn (3.39/5), phản ánh một số khó khăn trong khâu tổng hợp và báo cáo quyết toán.

  3. Công tác chứng từ kế toán: Được đánh giá tốt với điểm trung bình 4.5/5 về tính đúng quy định và kịp thời bổ sung biểu mẫu mới. Tuy nhiên, việc phân loại và sắp xếp chứng từ còn chưa khoa học (2.93/5), ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và kiểm tra.

  4. Công tác tài khoản, sổ kế toán: Việc phản ánh các nghiệp vụ kinh tế vào tài khoản, sổ sách được thực hiện cơ bản đúng quy định (4.5/5). Tuy nhiên, việc phân loại nguồn kinh phí và hạch toán chi phí còn chưa rõ ràng, điểm trung bình chỉ đạt 2.86-2.88/5.

  5. Báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách: BHXH huyện lập đầy đủ báo cáo theo quy định (4.5/5), nhưng thời gian lập báo cáo và thuyết minh còn chậm và chưa rõ ràng (2.79-2.86/5), gây khó khăn cho việc cung cấp thông tin kịp thời cho lãnh đạo.

  6. Công tác kế toán các phần hành chủ yếu: Tuân thủ quy định nhà nước và ngành với điểm trung bình 4.5/5, tuy nhiên tổ chức phần hành kế toán và công tác tự kiểm tra còn hạn chế (2.79-2.88/5), ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy BHXH huyện An Lão đã thực hiện tốt các quy định về quản lý tài chính và kế toán theo chế độ hiện hành, đặc biệt trong việc chấp hành dự toán và lập báo cáo tài chính. Tuy nhiên, các tồn tại về phân loại chứng từ, sổ sách kế toán và thời gian lập báo cáo phản ánh những khó khăn trong việc áp dụng các quy định mới và quản lý khối lượng công việc ngày càng tăng.

Nguyên nhân chính bao gồm hạn chế về nguồn nhân lực kế toán, thiếu sự đồng bộ trong quy trình xử lý chứng từ và báo cáo, cũng như chưa có hệ thống phần mềm kế toán chuyên biệt phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp đặc thù như BHXH. So sánh với các nghiên cứu tại các đơn vị sự nghiệp khác như bệnh viện hay kho bạc cho thấy tình trạng tương tự về khó khăn trong quản lý tài chính và kế toán, đặc biệt khi áp dụng các chế độ kế toán mới.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ thanh thể hiện điểm trung bình các khía cạnh khảo sát sẽ giúp minh họa rõ ràng hơn về ưu điểm và tồn tại, hỗ trợ lãnh đạo trong việc ra quyết định cải tiến công tác kế toán.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực kế toán viên

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về chế độ kế toán hành chính sự nghiệp và phần mềm kế toán mới.
    • Mục tiêu: Nâng cao kỹ năng xử lý chứng từ, hạch toán và lập báo cáo chính xác, kịp thời.
    • Thời gian: Triển khai trong 6 tháng tới.
    • Chủ thể thực hiện: BHXH tỉnh phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  2. Xây dựng và hoàn thiện quy trình quản lý chứng từ, sổ sách kế toán

    • Rà soát, chuẩn hóa quy trình luân chuyển, phân loại và lưu trữ chứng từ kế toán theo hướng khoa học, minh bạch.
    • Mục tiêu: Giảm thiểu sai sót, tăng hiệu quả kiểm tra, giám sát.
    • Thời gian: Hoàn thành trong 3 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ phận kế toán BHXH huyện phối hợp với phòng kiểm tra nội bộ.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán

    • Triển khai phần mềm kế toán chuyên biệt phù hợp với đặc thù BHXH, hỗ trợ tự động hóa các nghiệp vụ kế toán và báo cáo.
    • Mục tiêu: Tăng tính chính xác, giảm thời gian lập báo cáo và quyết toán.
    • Thời gian: Lập kế hoạch và triển khai trong 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: BHXH tỉnh phối hợp với đơn vị cung cấp phần mềm.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, tự kiểm tra và giám sát nội bộ

    • Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất về công tác kế toán, báo cáo tài chính.
    • Mục tiêu: Phát hiện sớm sai sót, gian lận, nâng cao tính minh bạch.
    • Thời gian: Thực hiện liên tục hàng quý.
    • Chủ thể thực hiện: Ban kiểm tra nội bộ BHXH huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý BHXH các cấp

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kế toán, hỗ trợ ra quyết định quản lý tài chính chính xác.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch cải tiến công tác kế toán, giám sát tài chính.

  2. Nhân viên kế toán và chuyên viên tài chính trong đơn vị sự nghiệp

    • Lợi ích: Nắm vững quy trình, nguyên tắc kế toán hành chính sự nghiệp, áp dụng hiệu quả trong công việc hàng ngày.
    • Use case: Cải thiện kỹ năng xử lý chứng từ, lập báo cáo tài chính.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán – Kiểm toán

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp khảo sát và phân tích dữ liệu trong lĩnh vực kế toán đơn vị sự nghiệp đặc thù.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến kế toán hành chính sự nghiệp.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và kế toán

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả thực thi các quy định pháp luật về kế toán hành chính sự nghiệp, từ đó điều chỉnh chính sách phù hợp.
    • Use case: Xây dựng hướng dẫn, quy định mới cho công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác kế toán tại BHXH huyện An Lão cần được hoàn thiện?
    Công tác kế toán là công cụ quan trọng để quản lý tài chính, đảm bảo tính chính xác và kịp thời của thông tin. Thực tế cho thấy còn tồn tại sai sót, chậm trễ trong xử lý chứng từ và lập báo cáo, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và ra quyết định.

  2. Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu nào để đánh giá thực trạng?
    Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính (phân tích tài liệu, phỏng vấn) và định lượng (khảo sát 34 nhân viên kế toán với thang đo Likert), đảm bảo đánh giá toàn diện và khách quan.

  3. Các quy định pháp luật nào được áp dụng trong công tác kế toán tại BHXH?
    Chủ yếu là Thông tư 107/2017/TT-BTC về kế toán hành chính sự nghiệp, Thông tư 102/2018/TT-BTC hướng dẫn kế toán BHXH, cùng các luật liên quan như Luật BHXH 2014, Luật Việc làm 2013.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác kế toán?
    Bao gồm đào tạo nâng cao năng lực kế toán viên, chuẩn hóa quy trình chứng từ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra nội bộ nhằm đảm bảo tính chính xác và minh bạch.

  5. Làm thế nào để các đơn vị sự nghiệp khác áp dụng kết quả nghiên cứu này?
    Các đơn vị có thể tham khảo mô hình tổ chức, quy trình và giải pháp đề xuất, điều chỉnh phù hợp với đặc thù hoạt động của mình để nâng cao công tác kế toán và quản lý tài chính.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích và đánh giá thực trạng công tác kế toán tại BHXH huyện An Lão, tỉnh Bình Định dựa trên số liệu thực tế và khảo sát 34 nhân viên kế toán.
  • Phát hiện các ưu điểm trong việc chấp hành dự toán và lập báo cáo, đồng thời chỉ ra tồn tại về quản lý chứng từ, sổ sách và thời gian lập báo cáo.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực gồm đào tạo, chuẩn hóa quy trình, ứng dụng công nghệ và tăng cường kiểm tra nội bộ nhằm hoàn thiện công tác kế toán.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ BHXH huyện An Lão nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển hệ thống an sinh xã hội địa phương.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng và đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng công tác kế toán tại BHXH huyện An Lão, góp phần xây dựng hệ thống an sinh xã hội bền vững và minh bạch!