Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh Việt Nam, tiếng Anh được giảng dạy trong môi trường không bản ngữ, do đó kỹ năng đọc đóng vai trò then chốt trong việc tiếp cận nguồn tài liệu viết và nâng cao trình độ ngoại ngữ. Tại Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội (HaUI), việc giảng dạy kỹ năng đọc tiếng Anh cho sinh viên không chuyên đang gặp nhiều thách thức, đặc biệt là với sinh viên năm nhất. Qua khảo sát sơ bộ, hơn 55% sinh viên cảm thấy nhàm chán và không hứng thú với các bài tập đọc trong giáo trình New Headway Pre-Intermediate, phần lớn do các bài tập quá khó hoặc không phù hợp với trình độ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hỗ trợ sinh viên cải thiện kỹ năng đọc hiểu thông qua việc điều chỉnh các hoạt động đọc trong giáo trình này, tập trung vào ba mục tiêu chính: khảo sát mức độ phù hợp và hấp dẫn của tài liệu đọc, xác định các bài tập chưa phù hợp và đề xuất các phương án điều chỉnh nhằm nâng cao hiệu quả học tập. Nghiên cứu được thực hiện trong học kỳ hai của năm học 2009-2010 tại HaUI, với đối tượng là 98 sinh viên không chuyên ngành thuộc các khoa Tự động hóa, Điện tử và Kỹ thuật điện. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện các chỉ số về sự tham gia tích cực của sinh viên trong giờ học đọc (tăng từ khoảng 34% lên trên 80%), đồng thời nâng cao khả năng vận dụng các kỹ năng đọc như skimming, scanning và suy luận từ ngữ cảnh, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh tại trường.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về đọc hiểu và điều chỉnh bài tập trong giảng dạy ngoại ngữ. Đọc hiểu được định nghĩa là quá trình tương tác giữa người đọc và văn bản, trong đó người đọc sử dụng kiến thức nền, kỹ năng và chiến lược để giải mã và hiểu nội dung (Grellet, 1981; Richard & Thomas, 1987). Vai trò của kỹ năng đọc trong học ngoại ngữ được nhấn mạnh bởi Anderson (1999), cho rằng đọc giúp người học phát triển toàn diện các kỹ năng ngôn ngữ khác. Các thách thức trong đọc hiểu bao gồm năng lực đọc, trình độ ngôn ngữ và kiến thức văn hóa nền tảng (Bernhardt & Kamil, 1995; Nunan, 1989). Về điều chỉnh bài tập, khái niệm được hiểu là việc thay đổi, bổ sung hoặc đơn giản hóa các hoạt động học nhằm phù hợp với đặc điểm người học và bối cảnh giảng dạy (Tomlinson, 1998; McGrath, 2002). Các kỹ thuật điều chỉnh phổ biến gồm thay thế, thêm mới, sửa đổi và đơn giản hóa, nhằm tăng tính khả thi và hấp dẫn của bài tập.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động với cỡ mẫu 98 sinh viên không chuyên ngành, được chọn theo phương pháp thuận tiện tại HaUI. Dữ liệu được thu thập qua bốn công cụ chính: khảo sát sơ bộ, bảng câu hỏi đánh giá trước bài học, quan sát lớp học và khảo sát phản hồi sau khi áp dụng bài tập điều chỉnh. Các bảng câu hỏi được thiết kế gồm câu hỏi đóng và mở, được phát bằng tiếng Việt để đảm bảo tính chính xác và dễ hiểu. Thời gian thu thập dữ liệu kéo dài trong học kỳ hai năm học 2009-2010, với các đợt khảo sát trước và sau mỗi bài học đọc thuộc các đơn vị 2, 4 và 7 trong giáo trình New Headway Pre-Intermediate. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, tính tỷ lệ phần trăm các lựa chọn, kết hợp với phân tích định tính từ quan sát và phản hồi của sinh viên nhằm đánh giá hiệu quả của các bài tập điều chỉnh.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Đánh giá về vai trò và sự hứng thú với kỹ năng đọc: Khoảng 47% sinh viên nhận thức kỹ năng đọc rất quan trọng trong học tiếng Anh, tuy nhiên hơn 55% cảm thấy các giờ học đọc hiện tại nhàm chán và không thu hút. Điều này phản ánh sự mâu thuẫn giữa nhận thức và trải nghiệm thực tế.
Các yếu tố ảnh hưởng đến đọc hiểu: 71.3% sinh viên cho rằng lượng từ vựng và cấu trúc ngữ pháp mới trong bài đọc là trở ngại lớn nhất, tiếp theo là thiếu kiến thức nền (45.1%) và thiếu kỹ thuật đọc phù hợp (65.7%). Chỉ 12% không thích chủ đề bài đọc, cho thấy nội dung không phải là nguyên nhân chính gây khó khăn.
Đánh giá về ngôn ngữ và nội dung bài đọc: Đơn vị 4 được đánh giá khó nhất với 63% sinh viên gặp khó khăn về từ vựng mới và 79% khó hiểu do nội dung xa lạ. Đơn vị 2 có tỷ lệ khó khăn thấp hơn (30-35%), đơn vị 7 có mức độ khó trung bình (23-40%). Nội dung bài đọc ở đơn vị 7 được đánh giá hấp dẫn nhưng khó hiểu (87%).
Đánh giá về các dạng bài tập đọc: Phần lớn sinh viên (76-81%) cho rằng các bài tập trong đơn vị 2 và 4 quá phức tạp, cần được điều chỉnh. Các dạng bài tập được ưa thích nhất là trắc nghiệm chọn đáp án đúng (35-53%), xác định đúng/sai (21-51%), đoán nghĩa từ trong ngữ cảnh (26-41%) và tìm chi tiết cụ thể trong văn bản (15-46%). Bài tập trả lời câu hỏi đọc hiểu truyền thống ít được ưa chuộng (0-3%).
Phản hồi về các bài tập điều chỉnh: Sau khi áp dụng các bài tập điều chỉnh theo các kỹ thuật thay thế, thêm mới, đơn giản hóa và sửa đổi, tỷ lệ sinh viên hài lòng với bài học tăng lên trên 80%, với 70-89% đánh giá các bài tập phù hợp trình độ và hữu ích trong việc luyện kỹ năng đọc như skimming, scanning, suy luận từ ngữ cảnh. Ví dụ, trong đơn vị 2, 78% sinh viên cảm thấy bài học hữu ích và 80% thích thú với các bài tập mới.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính khiến sinh viên gặp khó khăn là do hạn chế về vốn từ vựng, ngữ pháp và kỹ thuật đọc, cùng với kiến thức nền hạn chế do phần lớn sinh viên đến từ vùng nông thôn và chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng đọc chiến lược. Các bài tập trong giáo trình gốc chủ yếu là trả lời câu hỏi đọc hiểu, gây nhàm chán và không phát triển toàn diện kỹ năng đọc. Việc điều chỉnh bài tập theo hướng đa dạng hóa dạng bài, giảm độ khó và tăng tính tương tác đã giúp sinh viên hứng thú hơn, tham gia tích cực và cải thiện kỹ năng đọc. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của việc cá nhân hóa và điều chỉnh tài liệu giảng dạy để phù hợp với đặc điểm người học (McGrath, 2002; Nunan, 1989). Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm sinh viên hài lòng trước và sau khi điều chỉnh bài tập, hoặc bảng so sánh mức độ khó khăn của từng đơn vị học tập.
Đề xuất và khuyến nghị
Kích hoạt kiến thức nền của sinh viên: Giáo viên nên tổ chức các hoạt động thảo luận, bản đồ ngữ nghĩa (semantic mapping) hoặc câu hỏi mở trước khi vào bài đọc để giúp sinh viên liên kết kiến thức đã có với nội dung mới, từ đó tăng động lực và khả năng hiểu bài.
Phát triển kỹ năng đoán nghĩa từ trong ngữ cảnh: Cần hướng dẫn sinh viên sử dụng các chiến lược như nhận diện cấu trúc từ, suy luận từ ngữ cảnh, và dự đoán nội dung để giảm sự phụ thuộc vào từ điển, nâng cao khả năng tự học. Thời gian áp dụng có thể bắt đầu từ học kỳ tiếp theo, do giáo viên chủ nhiệm và bộ môn phối hợp thực hiện.
Đào tạo và áp dụng đa dạng các chiến lược đọc: Giáo viên cần tích hợp các kỹ năng đọc như skimming, scanning, suy luận, xác định ý chính vào từng giai đoạn của bài học (trước, trong và sau khi đọc), đồng thời khuyến khích sinh viên luyện tập thường xuyên qua các bài tập đa dạng. Khuyến nghị triển khai trong vòng 1 năm học với sự hỗ trợ của phòng đào tạo.
Điều chỉnh và đa dạng hóa dạng bài tập đọc: Các bài tập nên được thiết kế hoặc điều chỉnh theo nguyên tắc “văn bản càng khó, bài tập càng đơn giản” để phù hợp với trình độ sinh viên, đồng thời tăng cường các hoạt động nhóm, thảo luận nhằm phát triển kỹ năng toàn diện. Giáo viên nên chủ động điều chỉnh bài tập trước mỗi học kỳ dựa trên phản hồi của sinh viên.
Khuyến khích học tập trực tuyến và tự học: Tận dụng các nguồn học liệu trực tuyến do nhà trường cung cấp để sinh viên có thể luyện tập kỹ năng đọc và từ vựng ngoài giờ học chính khóa, giúp nâng cao hiệu quả học tập. Phòng công nghệ thông tin và bộ môn tiếng Anh cần phối hợp quảng bá và hướng dẫn sử dụng.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh tại các trường đại học kỹ thuật và không chuyên: Có thể áp dụng các phương pháp điều chỉnh bài tập để nâng cao hiệu quả giảng dạy kỹ năng đọc, đặc biệt với sinh viên có trình độ tiếng Anh hạn chế.
Nhà thiết kế chương trình và biên soạn giáo trình: Tham khảo các kỹ thuật điều chỉnh bài tập và phản hồi thực tế từ sinh viên để phát triển tài liệu phù hợp hơn với đặc điểm người học Việt Nam.
Sinh viên ngành Sư phạm tiếng Anh: Nghiên cứu này cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về phương pháp giảng dạy kỹ năng đọc, giúp nâng cao năng lực sư phạm và kỹ năng thiết kế bài giảng.
Các nhà nghiên cứu giáo dục và ngôn ngữ học ứng dụng: Có thể khai thác dữ liệu và kết quả nghiên cứu để phát triển các đề tài liên quan đến việc cá nhân hóa và tối ưu hóa tài liệu giảng dạy ngoại ngữ trong bối cảnh Việt Nam.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao sinh viên lại cảm thấy nhàm chán với các bài tập đọc trong giáo trình gốc?
Sinh viên chủ yếu gặp khó khăn do bài tập dạng trả lời câu hỏi quá nhiều và lặp lại, không đa dạng, gây cảm giác nhàm chán và không phát triển kỹ năng đọc toàn diện. Ví dụ, trong đơn vị 4, 81% sinh viên cho rằng bài tập quá phức tạp và cần điều chỉnh.Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến khả năng đọc hiểu của sinh viên?
Ba yếu tố chính là lượng từ vựng và cấu trúc ngữ pháp mới quá nhiều (71.3%), thiếu kiến thức nền (45.1%) và thiếu kỹ thuật đọc phù hợp (65.7%). Những yếu tố này làm giảm khả năng tiếp cận và hiểu nội dung văn bản.Việc điều chỉnh bài tập đã mang lại hiệu quả như thế nào?
Sau khi điều chỉnh, tỷ lệ sinh viên hài lòng với bài học tăng lên trên 80%, sinh viên tham gia tích cực hơn và cảm thấy bài tập phù hợp với trình độ. Ví dụ, trong đơn vị 2, 78% sinh viên đánh giá bài học hữu ích và 80% thích thú với các bài tập mới.Làm thế nào để giáo viên có thể kích hoạt kiến thức nền cho sinh viên trước khi đọc?
Giáo viên có thể sử dụng các hoạt động như thảo luận nhóm, đặt câu hỏi mở, sử dụng hình ảnh minh họa hoặc bản đồ ngữ nghĩa để giúp sinh viên liên kết kiến thức đã biết với nội dung mới, từ đó tăng sự hứng thú và khả năng hiểu bài.Sinh viên có thể tự học kỹ năng đọc hiệu quả như thế nào ngoài giờ lên lớp?
Sinh viên được khuyến khích sử dụng các nguồn học trực tuyến do nhà trường cung cấp, luyện tập các kỹ năng đoán nghĩa từ, skimming, scanning qua các bài tập đa dạng và tham gia các câu lạc bộ tiếng Anh để nâng cao kỹ năng toàn diện.
Kết luận
- Nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc điều chỉnh bài tập đọc để phù hợp với trình độ và nhu cầu của sinh viên không chuyên tại HaUI.
- Các bài tập trong giáo trình New Headway Pre-Intermediate hiện tại còn nhiều hạn chế về độ khó và tính hấp dẫn, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập.
- Việc áp dụng các kỹ thuật điều chỉnh như thay thế, thêm mới, đơn giản hóa đã giúp tăng sự tham gia và cải thiện kỹ năng đọc của sinh viên.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp thiết thực như kích hoạt kiến thức nền, phát triển kỹ năng đoán nghĩa từ, đa dạng hóa bài tập và khuyến khích tự học trực tuyến.
- Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng áp dụng các bài tập điều chỉnh trong các lớp khác, đánh giá hiệu quả lâu dài và chia sẻ kinh nghiệm với cộng đồng giáo viên tiếng Anh.
Hành động ngay: Giáo viên và bộ môn tiếng Anh tại HaUI nên triển khai các đề xuất trên trong học kỳ tới để nâng cao chất lượng giảng dạy kỹ năng đọc, đồng thời khuyến khích sinh viên chủ động học tập và phát triển kỹ năng ngoại ngữ toàn diện.