Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với thế giới, đội ngũ doanh nhân giữ vai trò then chốt trong sự phát triển kinh tế quốc gia. Theo thống kê đến tháng 4/2017, cả nước có khoảng 612.000 doanh nghiệp đang hoạt động, với hàng triệu doanh nhân đứng đầu các tổ chức quản lý, tạo việc làm cho hàng chục triệu lao động. Tuy nhiên, hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên các phương tiện truyền thông, đặc biệt là báo in kinh tế, vẫn còn nhiều khía cạnh cần được làm rõ và nâng cao. Nghiên cứu này khảo sát hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên hai tờ báo in kinh tế uy tín là Diễn đàn Doanh nghiệp và Thời báo Kinh tế Việt Nam trong khoảng thời gian từ tháng 3/2017 đến tháng 2/2018. Mục tiêu chính là phân tích cách thức xây dựng và truyền tải hình ảnh doanh nhân trên báo in kinh tế, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng thông tin và hình ảnh doanh nhân trong truyền thông. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần phát triển lý luận về truyền thông doanh nhân, đồng thời hỗ trợ thực tiễn cho các nhà báo, doanh nhân và các cơ quan quản lý trong việc xây dựng hình ảnh doanh nhân Việt Nam phù hợp với xu thế hội nhập và phát triển kinh tế hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết truyền thông đại chúng tiêu biểu như mô hình truyền thông Shannon và Weaver, thuyết dòng chảy hai bước, cùng với các khái niệm chuyên ngành về doanh nhân và báo in kinh tế. Mô hình Shannon và Weaver nhấn mạnh quá trình truyền tải thông tin từ người gửi đến người nhận qua kênh truyền thông, trong đó sự "nhiễu" có thể làm sai lệch thông điệp. Thuyết dòng chảy hai bước cho rằng truyền thông đại chúng tác động gián tiếp đến công chúng thông qua các nhà lãnh đạo ý kiến, điều này phù hợp với vai trò của doanh nhân trong xã hội hiện đại. Các khái niệm chính bao gồm: doanh nhân là người lãnh đạo, quản lý doanh nghiệp với tinh thần đổi mới, chấp nhận rủi ro và có trách nhiệm xã hội; hình ảnh doanh nhân là hệ thống các giá trị, chuẩn mực và hành vi được truyền tải qua các phương tiện truyền thông; báo in kinh tế là loại hình báo chí chuyên sâu về các vấn đề kinh tế, có tính định kỳ và phân tích sâu sắc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích nội dung để khảo sát 1200 bài viết về doanh nhân trên hai báo in kinh tế Diễn đàn Doanh nghiệp (480 bài) và Thời báo Kinh tế Việt Nam (720 bài) trong vòng một năm (3/2017 - 2/2018). Bộ bảng mã được thiết kế nhằm thống kê tần suất xuất hiện hình ảnh doanh nhân, nội dung và phương thức thể hiện thông điệp. Ngoài ra, phương pháp nghiên cứu tài liệu được áp dụng để tổng hợp các công trình nghiên cứu, sách báo liên quan trong và ngoài nước. Phương pháp thống kê được dùng để xử lý số liệu bài viết và hình ảnh minh họa. Cuối cùng, 5 cuộc phỏng vấn sâu với tổng biên tập, phóng viên và doanh nhân được thực hiện nhằm làm rõ hơn các vấn đề nghiên cứu. Cỡ mẫu bài viết và số lượng ảnh minh họa được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả phân tích.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tần suất xuất hiện và phương thức thể hiện hình ảnh doanh nhân: Trong 1200 bài viết khảo sát, báo Thời báo Kinh tế Việt Nam có 425 bài có ảnh, trong đó 108 ảnh nhân vật doanh nhân; báo Diễn đàn Doanh nghiệp có 422 bài có ảnh, trong đó 187 ảnh nhân vật doanh nhân. Hình ảnh doanh nhân xuất hiện đa dạng qua các bài phóng sự, bình luận, phỏng vấn và chuyên mục chuyên sâu, thể hiện vai trò của doanh nhân không chỉ là người kinh doanh mà còn là chuyên gia, nhà lãnh đạo ý kiến trong xã hội.

  2. Nội dung thể hiện hình ảnh doanh nhân: Các bài viết tập trung phản ánh doanh nhân với các phẩm chất như dám nghĩ, dám làm, chấp nhận rủi ro, có trách nhiệm xã hội và đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Ví dụ, các doanh nhân được nhắc đến như Phạm Nhật Vượng, Trương Gia Bình, Đặng Lê Nguyên Vũ được mô tả là những người tiên phong trong đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.

  3. Đóng góp xã hội của doanh nhân: Doanh nhân được nhìn nhận là lực lượng chủ lực tạo việc làm cho hàng triệu lao động, góp phần nâng cao thu nhập và ổn định xã hội. Các bài viết cũng đề cập đến vai trò của doanh nhân trong việc quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới, như việc đầu tư sang Lào với 269 dự án trị giá 5,1 tỷ USD tính đến quý 1/2017.

  4. Hạn chế và thách thức: Một số bài viết phản ánh thực trạng doanh nhân còn tồn tại những hạn chế như chạy theo lợi nhuận, thiếu trách nhiệm xã hội, hoặc hình ảnh bị "tô hồng" quá mức do tác động của các bài viết quảng cáo. Tỷ lệ doanh nhân nữ xuất hiện trên báo chiếm khoảng 20-30%, cho thấy sự chênh lệch giới tính trong truyền thông.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy báo in kinh tế đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và truyền tải hình ảnh doanh nhân Việt Nam với độ sâu sắc và đa chiều hơn so với các loại hình báo chí khác. Việc sử dụng hình ảnh minh họa và các bài viết phân tích giúp công chúng có cái nhìn toàn diện về doanh nhân, không chỉ là người kinh doanh mà còn là nhà lãnh đạo, chuyên gia và người có trách nhiệm xã hội. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với quan điểm cho rằng truyền thông báo chí có sức mạnh định hướng dư luận và góp phần nâng cao nhận thức xã hội về vai trò doanh nhân. Tuy nhiên, sự tồn tại của các bài viết mang tính quảng cáo quá mức hoặc thiếu khách quan cũng đặt ra thách thức cho việc duy trì hình ảnh chân thực và tích cực của doanh nhân. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất bài viết và ảnh minh họa, bảng phân loại nội dung bài viết theo chủ đề và loại hình thể hiện để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về lĩnh vực kinh tế và kỹ năng xây dựng hình ảnh doanh nhân nhằm nâng cao chất lượng bài viết, đảm bảo tính khách quan và đa chiều trong truyền thông. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, chủ thể là các cơ quan báo chí và trường đào tạo báo chí.

  2. Đổi mới nội dung và phương thức truyền tải: Khuyến khích sử dụng đa phương tiện kết hợp giữa văn bản, hình ảnh và video để tăng tính sinh động, hấp dẫn và hiệu quả truyền thông. Tăng cường các chuyên mục phản ánh chân thực, sâu sắc về doanh nhân và doanh nghiệp. Thời gian triển khai trong 1 năm, do ban biên tập các báo in kinh tế thực hiện.

  3. Tăng cường hợp tác giữa báo chí và doanh nhân: Xây dựng các diễn đàn, hội thảo thường niên để doanh nhân và nhà báo trao đổi, chia sẻ thông tin, từ đó nâng cao hiểu biết và phối hợp trong việc xây dựng hình ảnh doanh nhân. Chủ thể là các hiệp hội doanh nhân, cơ quan báo chí, thực hiện liên tục hàng năm.

  4. Khuyến khích sự tham gia của doanh nhân nữ và các nhóm doanh nhân trẻ: Tăng cường truyền thông về vai trò và thành tựu của doanh nhân nữ, doanh nhân trẻ để tạo sự cân bằng giới và thúc đẩy sự phát triển bền vững của cộng đồng doanh nhân. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do các cơ quan báo chí và tổ chức xã hội phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Phóng viên, nhà báo chuyên về kinh tế: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và dữ liệu thực tiễn giúp nâng cao chất lượng bài viết, hiểu rõ hơn về vai trò và hình ảnh doanh nhân trong truyền thông.

  2. Doanh nhân và nhà quản lý doanh nghiệp: Giúp nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của việc xây dựng hình ảnh cá nhân và doanh nghiệp trên báo chí, từ đó có chiến lược truyền thông hiệu quả.

  3. Các cơ quan quản lý nhà nước và hiệp hội doanh nhân: Cung cấp thông tin để xây dựng chính sách hỗ trợ truyền thông, phát triển đội ngũ doanh nhân và nâng cao vai trò của báo chí trong kinh tế.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành báo chí, truyền thông: Là tài liệu tham khảo quý giá về mối quan hệ giữa báo chí và doanh nhân, phương pháp nghiên cứu truyền thông và phân tích nội dung báo chí.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao nghiên cứu hình ảnh doanh nhân trên báo in kinh tế lại quan trọng?
    Báo in kinh tế có tính định kỳ, phân tích sâu sắc và độ tin cậy cao, là kênh truyền thông chủ lực giúp xây dựng hình ảnh doanh nhân một cách toàn diện và khách quan, ảnh hưởng đến nhận thức xã hội và môi trường kinh doanh.

  2. Phương pháp phân tích nội dung được áp dụng như thế nào trong nghiên cứu?
    Nghiên cứu sử dụng bộ bảng mã để thống kê tần suất xuất hiện, chủ đề và phương thức thể hiện hình ảnh doanh nhân trong 1200 bài viết trên hai báo, kết hợp với phỏng vấn sâu để làm rõ các khía cạnh nghiên cứu.

  3. Hình ảnh doanh nhân Việt Nam được phản ánh như thế nào trên báo in kinh tế?
    Hình ảnh doanh nhân được thể hiện đa dạng qua các bài viết về phẩm chất cá nhân, đóng góp xã hội, vai trò lãnh đạo và chuyên gia, đồng thời phản ánh cả những thách thức và hạn chế trong hoạt động kinh doanh.

  4. Những hạn chế nào tồn tại trong việc xây dựng hình ảnh doanh nhân trên báo in?
    Một số bài viết có xu hướng "tô hồng" quá mức hoặc mang tính quảng cáo, thiếu khách quan; tỷ lệ doanh nhân nữ và doanh nhân trẻ được phản ánh còn thấp, ảnh hưởng đến sự đa dạng và cân bằng trong truyền thông.

  5. Làm thế nào để nâng cao chất lượng hình ảnh doanh nhân trên báo in kinh tế?
    Cần nâng cao năng lực cho nhà báo, đổi mới phương thức truyền thông đa phương tiện, tăng cường hợp tác giữa báo chí và doanh nhân, đồng thời chú trọng truyền thông về doanh nhân nữ và doanh nhân trẻ để tạo sự cân bằng và phát triển bền vững.

Kết luận

  • Luận văn làm rõ vai trò quan trọng của báo in kinh tế trong việc xây dựng và truyền tải hình ảnh doanh nhân Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.
  • Phân tích 1200 bài viết trên hai báo Diễn đàn Doanh nghiệp và Thời báo Kinh tế Việt Nam cho thấy hình ảnh doanh nhân được phản ánh đa chiều, từ phẩm chất cá nhân đến đóng góp xã hội.
  • Nghiên cứu chỉ ra những hạn chế trong truyền thông về doanh nhân như sự thiếu cân bằng giới và hiện tượng bài viết quảng cáo quá mức.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức, đổi mới nội dung và tăng cường hợp tác giữa báo chí và doanh nhân nhằm nâng cao chất lượng hình ảnh doanh nhân trên báo in.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm tổ chức đào tạo chuyên môn cho nhà báo, phát triển truyền thông đa phương tiện và thúc đẩy sự tham gia của doanh nhân nữ, doanh nhân trẻ trong truyền thông.

Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà báo, doanh nhân, cơ quan quản lý và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực truyền thông và phát triển doanh nhân. Để tiếp tục phát huy hiệu quả, các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ trong việc thực hiện các giải pháp đề xuất nhằm xây dựng hình ảnh doanh nhân Việt Nam ngày càng chuyên nghiệp và tích cực hơn.