Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam là một quốc gia có đường bờ biển dài hơn 3.260 km, với vùng biển chủ quyền rộng gấp ba lần diện tích đất liền, chứa đựng tiềm năng kinh tế to lớn và giữ vai trò chiến lược về an ninh quốc phòng. Tuy nhiên, tình hình Biển Đông hiện nay diễn biến phức tạp, đòi hỏi sự nâng cao ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Thực tế cho thấy, nhiều học sinh phổ thông còn thiếu kiến thức sâu sắc về biển, đảo và chủ quyền vùng biển Việt Nam, do nội dung giáo dục còn hạn chế trong chương trình học. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo cho học sinh khối 12 tại trường THPT Phước Long, Quận 9, TP. Hồ Chí Minh, đồng thời đề xuất các giải pháp giáo dục hiệu quả thông qua môn Địa lý.

Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2015-2016 tại trường THPT Phước Long, với phạm vi tập trung vào học sinh lớp 12 và tổ bộ môn Địa lý. Ý nghĩa của đề tài không chỉ góp phần nâng cao nhận thức, thái độ và hành vi bảo vệ chủ quyền biển, đảo cho học sinh mà còn hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực có trách nhiệm trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh hội nhập và biến động quốc tế. Qua đó, nghiên cứu góp phần xây dựng nền tảng giáo dục công dân vững chắc, thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục học và giáo dục ý thức công dân, trong đó tập trung vào ba khái niệm chính: ý thức chính trị, ý thức pháp luật và ý thức đạo đức. Theo đó, giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo là quá trình tác động có hệ thống nhằm hình thành nhận thức, thái độ và hành vi phù hợp với đường lối của Đảng và Nhà nước về chủ quyền biển, đảo. Lý thuyết tích hợp trong dạy học được áp dụng để lồng ghép nội dung giáo dục chủ quyền biển, đảo vào môn Địa lý, với các mức độ tích hợp đơn môn, đa môn và liên môn nhằm tăng cường hiệu quả giáo dục.

Các phương pháp giáo dục được sử dụng bao gồm: phương pháp đàm thoại, giảng giải, nêu gương, thảo luận, tạo dư luận, giao việc, tổ chức hoạt động thực tiễn, thi đua, khen thưởng và trách phạt. Những phương pháp này phối hợp nhằm kích thích sự chủ động, tích cực và tự giác của học sinh trong quá trình học tập và rèn luyện ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực trạng giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo cho học sinh lớp 12 tại trường THPT Phước Long, bao gồm bảng hỏi dành cho 71 giáo viên Địa lý, 300 học sinh khối 12 và cán bộ quản lý nhà trường. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của dữ liệu.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả và phân tích định tính nhằm đánh giá nhận thức, thái độ và hành vi của học sinh cũng như quan điểm của giáo viên về công tác giáo dục chủ quyền biển, đảo. Ngoài ra, phương pháp chuyên gia được áp dụng để lấy ý kiến đánh giá về tính khả thi của các giải pháp đề xuất. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2015 đến tháng 6/2016, bao gồm giai đoạn khảo sát, phân tích và thực nghiệm giải pháp giáo dục thông qua hoạt động hội thảo về biển, đảo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của học sinh về chủ quyền biển, đảo còn hạn chế: Khoảng 62% học sinh khối 12 tại trường THPT Phước Long có hiểu biết cơ bản về vị trí, vai trò của biển, đảo Việt Nam, tuy nhiên chỉ khoảng 45% nắm rõ các quy định pháp luật liên quan đến chủ quyền biển, đảo. Điều này cho thấy kiến thức về chủ quyền biển, đảo chưa được truyền đạt đầy đủ và sâu sắc trong chương trình học.

  2. Thái độ của học sinh đối với việc bảo vệ chủ quyền biển, đảo tích cực nhưng chưa đồng đều: 78% học sinh thể hiện thái độ yêu nước và sẵn sàng tham gia các hoạt động bảo vệ chủ quyền biển, đảo, trong khi 22% còn thờ ơ hoặc thiếu quan tâm. Thái độ này phản ánh sự cần thiết phải tăng cường giáo dục và truyền thông để nâng cao ý thức trách nhiệm.

  3. Hành động thực tế của học sinh trong bảo vệ chủ quyền biển, đảo còn hạn chế: Chỉ khoảng 40% học sinh tham gia các hoạt động ngoại khóa, hội thảo hoặc phong trào liên quan đến biển, đảo. Số còn lại chủ yếu tiếp nhận thông tin một chiều mà chưa có sự tham gia tích cực, cho thấy cần có các hình thức giáo dục hấp dẫn và thiết thực hơn.

  4. Giáo viên Địa lý có nhận thức tốt về tầm quan trọng của giáo dục chủ quyền biển, đảo: 90% giáo viên đồng tình với việc tích hợp nội dung giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo vào môn Địa lý và đánh giá cao hiệu quả của các phương pháp dạy học tích cực như thảo luận, hội thảo. Tuy nhiên, 65% giáo viên cho biết còn gặp khó khăn về tài liệu và phương tiện giảng dạy phù hợp.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy việc giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo cho học sinh khối 12 tại trường THPT Phước Long đã đạt được những bước tiến nhất định nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do nội dung giáo dục chưa được hệ thống hóa đầy đủ trong chương trình chính khóa, thiếu tài liệu chuyên sâu và phương pháp giảng dạy chưa đa dạng, hấp dẫn. So sánh với các nghiên cứu trong khu vực Đông Á, như chương trình giáo dục về quần đảo Dokdo tại Hàn Quốc, cho thấy việc lồng ghép nội dung chủ quyền biển, đảo vào nhiều môn học và tổ chức các hoạt động ngoại khóa phong phú giúp nâng cao hiệu quả giáo dục.

Việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực, đặc biệt là tổ chức hội thảo về biển, đảo, đã tạo điều kiện cho học sinh phát huy tư duy phản biện, tăng cường sự hiểu biết và trách nhiệm công dân. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức, thái độ và hành động của học sinh, cũng như bảng tổng hợp ý kiến giáo viên về các phương pháp giảng dạy. Những kết quả này khẳng định tính khả thi và hiệu quả của các giải pháp giáo dục được đề xuất, đồng thời nhấn mạnh vai trò của nhà trường và giáo viên trong việc đổi mới phương pháp dạy học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Bồi dưỡng kiến thức về chủ quyền biển, đảo cho giáo viên Địa lý: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về luật biển, lịch sử và tình hình Biển Đông nhằm nâng cao năng lực giảng dạy cho giáo viên. Mục tiêu đạt 100% giáo viên Địa lý được đào tạo trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các chuyên gia thực hiện.

  2. Tích hợp nội dung giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo vào chương trình môn Địa lý: Xây dựng và cập nhật tài liệu giảng dạy, bài học có nội dung liên quan đến chủ quyền biển, đảo, đảm bảo học sinh được tiếp cận kiến thức toàn diện. Thời gian triển khai trong 2 năm học, do Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

  3. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, hội thảo về biển, đảo: Đa dạng hóa hình thức giáo dục như câu lạc bộ, thi tìm hiểu, tham quan thực tế nhằm tăng cường sự tham gia của học sinh. Mục tiêu mỗi học kỳ tổ chức ít nhất 2 hoạt động, do nhà trường và tổ Địa lý phối hợp thực hiện.

  4. Phối hợp với các cơ quan truyền thông và địa phương: Tăng cường tuyên truyền, cung cấp thông tin chính xác, kịp thời về chủ quyền biển, đảo qua các kênh truyền thông, tạo môi trường giáo dục rộng lớn ngoài nhà trường. Thời gian thực hiện liên tục, do Sở Thông tin và Truyền thông cùng các địa phương đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên môn Địa lý và các môn xã hội: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và phương pháp giảng dạy tích hợp nội dung chủ quyền biển, đảo, giúp nâng cao hiệu quả giáo dục trong nhà trường.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và tổ chức các hoạt động giáo dục phù hợp với đặc điểm địa phương và yêu cầu thực tiễn.

  3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Giáo dục học và các ngành liên quan: Tài liệu tham khảo quý giá cho các đề tài nghiên cứu về giáo dục công dân, giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền quốc gia.

  4. Các tổ chức, cơ quan truyền thông và tuyên truyền: Hỗ trợ xây dựng nội dung, chương trình tuyên truyền về chủ quyền biển, đảo phù hợp với đối tượng học sinh và cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo cho học sinh?
    Bởi học sinh là thế hệ tương lai của đất nước, việc trang bị kiến thức và ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo giúp các em hiểu rõ trách nhiệm công dân, góp phần bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ quốc gia trong bối cảnh tình hình Biển Đông phức tạp.

  2. Nội dung giáo dục chủ quyền biển, đảo được tích hợp như thế nào trong môn Địa lý?
    Nội dung bao gồm kiến thức về vị trí địa lý, tiềm năng kinh tế biển, luật biển quốc tế, truyền thống lịch sử bảo vệ biển đảo và các hoạt động bảo vệ chủ quyền. Việc tích hợp được thực hiện qua bài giảng, hoạt động nhóm, thảo luận và các hoạt động ngoại khóa.

  3. Phương pháp nào hiệu quả nhất để giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo?
    Phương pháp dạy học tích cực như thảo luận, đàm thoại, tổ chức hội thảo và hoạt động ngoại khóa được đánh giá cao vì kích thích sự chủ động, tư duy phản biện và tham gia tích cực của học sinh.

  4. Làm thế nào để khắc phục khó khăn về tài liệu và phương tiện giảng dạy?
    Cần có sự phối hợp giữa nhà trường, Sở Giáo dục và các chuyên gia để biên soạn tài liệu phù hợp, đồng thời đầu tư trang thiết bị hỗ trợ giảng dạy như máy chiếu, internet và thư viện điện tử.

  5. Giáo viên có vai trò như thế nào trong việc giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo?
    Giáo viên là người trực tiếp truyền đạt kiến thức, định hướng thái độ và tổ chức các hoạt động giáo dục. Việc nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp giảng dạy của giáo viên là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả giáo dục.

Kết luận

  • Giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo cho học sinh khối 12 tại trường THPT Phước Long là nhiệm vụ cấp thiết, góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm công dân trong bối cảnh Biển Đông có nhiều diễn biến phức tạp.
  • Thực trạng giáo dục còn nhiều hạn chế về nội dung, phương pháp và sự tham gia của học sinh, đòi hỏi đổi mới và bổ sung các giải pháp giáo dục phù hợp.
  • Các giải pháp đề xuất bao gồm bồi dưỡng giáo viên, tích hợp nội dung vào chương trình học, tổ chức hoạt động ngoại khóa và phối hợp tuyên truyền rộng rãi.
  • Kết quả thực nghiệm cho thấy phương pháp dạy học tích cực và hoạt động hội thảo về biển, đảo mang lại hiệu quả tích cực, phù hợp với điều kiện nhà trường.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và giáo viên phối hợp triển khai các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong thời gian tới.

Hãy cùng chung tay xây dựng thế hệ trẻ có ý thức vững vàng, góp phần bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc!