Hiệu Quả Của Giáo Dục Sức Khỏe Về Dinh Dưỡng Cho Người Bệnh Viêm Tụy Cấp

• Tác giả: Cao Mạnh Hùng
• Người hướng dẫn: Trần Thụy Khánh Linh
• Trường học: Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Điều Dưỡng
• Đề tài: Hiệu Quả Của Giáo Dục Sức Khỏe Về Dinh Dưỡng Cho Người Bệnh Viêm Tụy Cấp
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Thành Phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. Đại cương về Viêm tụy cấp
• 2.2. Hoạt động tiêu hóa và chế độ ăn uống bệnh lý
• 2.2.1. Giải phẫu tuyến tụy
• 2.2.2. Chế độ ăn uống theo bệnh lý
• 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thiết kế nghiên cứu
• 3.2. Đối tượng nghiên cứu
• 3.3. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 3.4. Phương pháp và công cụ đo lường, thu thập và xử lý số liệu
• 3.5. Đạo đức trong nghiên cứu
• 3.6. Tính ứng dụng của nghiên cứu
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Đặc điểm của người bệnh tham gia nghiên cứu
• 4.2. Kiến thức về dinh dưỡng của người bệnh
• 4.3. Hành vi tiêu thụ các chất dinh dưỡng và tuân thủ chế độ ăn uống của người bệnh trước và sau can thiệp
• 4.4. So sánh kiến thức dinh dưỡng và hành vi tuân thủ chế độ ăn uống của người bệnh trước và sau can thiệp
• 4.5. Các yếu tố liên quan tới kiến thức dinh dưỡng của người bệnh
• 4.6. Đặc điểm cá nhân của người bệnh trong nghiên cứu
• 4.7. Đặc điểm về tình trạng dinh dưỡng của người bệnh trong nghiên cứu
• 4.8. Đặc điểm về tình trạng bệnh lý của người bệnh trong nghiên cứu
• 4.9. Kiến thức dinh dưỡng của người bệnh trong nghiên cứu
• 4.10. Mức độ tiêu thụ các nhóm chất và sự thay đổi trong sử dụng các nhóm chất của người bệnh
• 4.11. Hành vi tuân thủ chế độ ăn uống của người bệnh
• 4.12. Các yếu tố liên quan tới kiến thức dinh dưỡng của người bệnh
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• Phụ lục 1. Phiếu thu thập số liêu
• Phụ lục 2. Phiếu đồng thuận tham gia nghiên cứu
• Phụ lục 3. Chương trình can thiệp giáo dục sức khỏe
• Phụ lục 4. Tài liệu tư vấn giáo dục sức khỏe
• Phụ lục 5. Danh sách người bệnh tham gia nghiên cứu
• Phụ lục 6. Các giấy tờ pháp lý liên quan

I. Tổng Quan Về Viêm Tụy Cấp Nguyên Nhân Triệu Chứng Dịch Tễ

Viêm tụy cấp (VTC) là tình trạng viêm đột ngột của tuyến tụy, kéo dài trong thời gian ngắn. Bệnh có thể từ nhẹ đến nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng. Đa số người bệnh VTC hồi phục hoàn toàn nếu được điều trị kịp thời. Trường hợp nặng, dịch tụy tràn vào ổ bụng gây tổn thương mô, nhiễm trùng và suy đa cơ quan. Nguyên nhân hàng đầu là sỏi mật và lạm dụng rượu bia, chiếm gần 80% ca bệnh. Các nguyên nhân khác bao gồm tăng triglycerid, thuốc, bệnh tự miễn, nhiễm trùng, chấn thương, rối loạn chuyển hóa và phẫu thuật. Khoảng 15% trường hợp VTC không rõ nguyên nhân. Tỷ lệ mắc VTC đang tăng trên toàn cầu, khoảng 34/100.000 người mỗi năm. Tại Mỹ, mỗi năm có khoảng 275.000 ca bệnh. Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục của người bệnh VTC, là một phần không thể thiếu trong điều trị. Dinh dưỡng sớm đường tiêu hóa được khuyến cáo cho người bệnh VTC nặng (trong vòng 24-48 giờ) khi đã ổn định huyết động. Dinh dưỡng hợp lý giúp duy trì cân bằng nitơ, glucose và lipid, giảm biến chứng nhiễm trùng và rút ngắn thời gian điều trị.

1.1. Dịch Tễ Học Viêm Tụy Cấp Tình Hình Toàn Cầu và Tại Việt Nam

Viêm tụy cấp (VTC) là một trong những bệnh lý tiêu hóa phổ biến nhất, gây ra gánh nặng lớn về cảm xúc, thể chất và tài chính. Tại Hoa Kỳ, VTC là chẩn đoán xuất viện phổ biến nhất liên quan đến bệnh lý tiêu hóa, với chi phí lên đến 2,6 tỷ đô la. Tỷ lệ mắc bệnh viêm tụy trên toàn cầu là 72/100.000 người/năm, với nguyên nhân từ đường mật là phổ biến nhất. Ở Việt Nam, các nghiên cứu gần đây cho thấy VTC ngày càng gia tăng. VTC là một bệnh lý thường gặp tại các khoa Cấp cứu của các bệnh viện, người bệnh thường nhập viện với bệnh cảnh đau bụng cấp. Khoảng 10 – 15% người bệnh VTC diễn tiến nặng và có khả năng tử vong.

1.2. Định Nghĩa và Nguyên Nhân Gây Viêm Tụy Cấp Các Yếu Tố Rủi Ro

VTC là một quá trình tổn thương cấp tính của tụy với các tổn thương viêm thay đổi ở mô tụy và/hoặc ở các cơ quan xa. Quá trình viêm của tụy hoặc các mô xung quanh tụy là do hiện tượng hoạt hóa men tụy ngay trong mô tụy, đặc biệt là tripsin. Bệnh thường xảy ra đột ngột với những triệu chứng lâm sàng đa dạng, phức tạp từ viêm tụy cấp nhẹ thể phù đến viêm tụy cấp nặng thể hoại tử với các biến chứng suy đa tạng nặng nề, tỉ lệ tử vong cao. Có rất nhiều nguyên nhân gây ra viêm tụy cấp, đứng hàng đầu là do sỏi mật và nghiện rượu chiếm khoảng 80% trong đó bệnh đường mật do sỏi hoặc giun đũa chiếm 40 – 50%, Rượu chiếm 20 – 30%. Tiếp sau đó là do tăng triglyceride đứng hàng thứ ba chiếm khoảng 4% VTC (có những nghiên cứu lên tới 7%).

II. Thách Thức Dinh Dưỡng Cho Người Bệnh Viêm Tụy Cấp Nội Trú

Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh VTC điều trị nội trú được quản lý chặt chẽ bởi khoa dinh dưỡng lâm sàng. Người bệnh được chỉ định chế độ dinh dưỡng riêng phù hợp theo diễn biến lâm sàng. Tuy nhiên, nhiều người bệnh không thể tuân thủ chế độ ăn uống được cung cấp vì nhiều lý do. Hình thức chế biến không phù hợp sở thích, thức ăn đơn điệu, lo sợ cơn đau tái phát, chướng bụng, đầy hơi hoặc buồn nôn khiến người bệnh không muốn ăn. Nghiên cứu cho thấy hầu hết người bệnh VTC khi nhập viện chưa có kiến thức về bệnh và chế độ dinh dưỡng. Nghiên cứu của Liu Lihua Zhang Xiuli (2003) chỉ ra rằng gần 80% người bệnh VTC khi nhập viện chưa có hiểu biết gì về bệnh cũng như chế độ dinh dưỡng, sau khi được tư vấn giáo dục sức khỏe tại bệnh viện có 50% người bệnh tuân thủ theo tất cả các hướng dẫn. Giáo dục sức khỏe về dinh dưỡng là cần thiết để giúp người bệnh VTC hiểu rõ tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng và nâng cao sự tuân thủ.

2.1. Các Giai Đoạn Dinh Dưỡng Cho Người Bệnh Viêm Tụy Cấp Tại Bệnh Viện

Thực tế tại Việt Nam, dựa theo các hướng dẫn dinh dưỡng lâm sàng trên thế giới và các thông tư hướng dẫn về dinh dưỡng trong từng bệnh lý cụ thể của Bộ y tế, chế độ dinh dưỡng cho người bệnh VTC tại các bệnh viện đang được chia thành 4 giai đoạn và được khoa dinh dưỡng lâm sàng chuẩn bị riêng cho từng người bệnh nội trú. Tuy nhiên người bệnh VTC khi nhập viện đa phần còn lúng túng, lo lắng khi chưa biết chế độ ăn uống như thế nào là phù hợp, một số ít người bệnh còn tự ý ăn uống khi chưa có chỉ định của Bác sĩ. Và chế độ ăn uống không phù hợp này ít nhiều sẽ gây ra những ảnh hưởng tới sức khỏe của người bệnh.

2.2. Tại Sao Người Bệnh Viêm Tụy Cấp Khó Tuân Thủ Chế Độ Dinh Dưỡng

Sự lo lắng hoặc các hành vi dinh dưỡng chưa phù hợp nêu trên xuất phát từ việc người bệnh chưa có hiểu biết một cách đầy đủ về tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng do bệnh viện cung cấp tới quá trình hồi phục bệnh và những biến cố không mong muốn có thể xảy ra cho người bệnh từ việc không tuân thủ hoặc từ những quan điểm, hành vi mà người bệnh tự cho rằng là vô hại. Do đó, chúng tôi nhận thấy rằng cần thiết phải có một chương trình giáo dục sức khỏe (GDSK) về dinh dưỡng cho người bệnh VTC để giúp người bệnh VTC có hiểu biết đúng và đầy đủ về chế độ dinh dưỡng cũng như nâng cao sự tuân thủ chế độ ăn uống của người bệnh VTC khi người bệnh điều trị tại bệnh viện và đặc biệt là sau khi xuất viện người bệnh có thể thực hiện và duy trì được chế độ ăn uống phù hợp để phòng ngừa VTC tái phát.

III. Giáo Dục Sức Khỏe Dinh Dưỡng Giải Pháp Cho Viêm Tụy Cấp

Nghiên cứu của Małgorzata Włochal, Ewelina Swora-Cwynar và cộng sự (2015) chỉ ra rằng kiến thức về dinh dưỡng của người bệnh viêm tụy là chưa đủ. Hầu hết có kiến thức lý thuyết về chế độ dinh dưỡng ở những mức độ khác nhau, song tỉ lệ tuân thủ chế độ dinh dưỡng chưa cao. Nhiều người bệnh gặp khó khăn trong thực hiện chế độ ăn hằng ngày. Do đó, cần có chương trình giáo dục sức khỏe (GDSK) về dinh dưỡng cho người bệnh VTC. Mục tiêu là giúp người bệnh hiểu đúng và đầy đủ về chế độ dinh dưỡng, nâng cao sự tuân thủ chế độ ăn uống khi điều trị tại bệnh viện và sau khi xuất viện. GDSK giúp người bệnh thực hiện và duy trì chế độ ăn uống phù hợp để phòng ngừa VTC tái phát. Chương trình GDSK cần cung cấp bằng chứng về hiệu quả của tư vấn dinh dưỡng cho người bệnh VTC, từ đó phát triển chương trình tư vấn GDSK về dinh dưỡng cho người bệnh VTC trong các bệnh viện tại Việt Nam.

3.1. Nội Dung Của Chương Trình Giáo Dục Sức Khỏe Về Dinh Dưỡng

Chương trình giáo dục sức khỏe cần bao gồm các nội dung sau: Tổng quan về bệnh viêm tụy cấp, nguyên nhân, triệu chứng và biến chứng. Tầm quan trọng của dinh dưỡng trong điều trị và phục hồi bệnh. Các giai đoạn dinh dưỡng trong quá trình điều trị tại bệnh viện. Hướng dẫn chi tiết về chế độ ăn uống phù hợp cho từng giai đoạn. Cách lựa chọn thực phẩm, chế biến món ăn đảm bảo dinh dưỡng và hợp khẩu vị. Giải đáp thắc mắc và tư vấn cá nhân cho từng người bệnh.

3.2. Phương Pháp Giáo Dục Sức Khỏe Hiệu Quả Cho Người Bệnh

Sử dụng đa dạng các phương pháp giáo dục sức khỏe để tăng tính hiệu quả. Tư vấn trực tiếp với bác sĩ, điều dưỡng và chuyên gia dinh dưỡng. Cung cấp tài liệu in ấn, video hướng dẫn dễ hiểu. Tổ chức các buổi nói chuyện, thảo luận nhóm. Sử dụng các ứng dụng, trang web cung cấp thông tin dinh dưỡng. Tạo môi trường hỗ trợ, khuyến khích người bệnh chia sẻ kinh nghiệm và tuân thủ chế độ ăn uống.

IV. Nghiên Cứu Hiệu Quả Giáo Dục Dinh Dưỡng Cho Bệnh Nhân Viêm Tụy

Nghiên cứu đánh giá hiệu quả của chương trình giáo dục sức khỏe về dinh dưỡng cho người bệnh VTC tại khoa Nội Tiêu Hóa, Bệnh viện Nhân dân Gia Định. Mục tiêu là xác định tỷ lệ người bệnh VTC có kiến thức đúng về dinh dưỡng trước và sau can thiệp giáo dục sức khỏe. Mô tả sự thay đổi hành vi tiêu thụ các chất dinh dưỡng, hành vi tuân thủ chế độ ăn uống của người bệnh VTC trước và sau can thiệp giáo dục sức khỏe. So sánh điểm trung bình kiến thức dinh dưỡng và hành vi tuân thủ chế độ ăn uống của người bệnh trước và sau can thiệp giáo dục sức khỏe. Xác định các yếu tố liên quan đến kiến thức dinh dưỡng của người bệnh VTC trước và sau can thiệp giáo dục sức khỏe. Nghiên cứu này cung cấp bằng chứng về hiệu quả của chương trình tư vấn giáo dục sức khỏe về dinh dưỡng cho người bệnh VTC.

4.1. Thiết Kế Nghiên Cứu và Đối Tượng Tham Gia Phương Pháp Thu Thập Số Liệu

Nghiên cứu được thực hiện tại khoa Nội Tiêu Hóa, Bệnh viện Nhân dân Gia Định. Đối tượng nghiên cứu là người bệnh VTC đang điều trị tại khoa. Phương pháp thu thập số liệu bao gồm: Phỏng vấn người bệnh bằng phiếu thu thập thông tin. Đánh giá kiến thức dinh dưỡng của người bệnh bằng bộ câu hỏi. Theo dõi hành vi tiêu thụ các chất dinh dưỡng và tuân thủ chế độ ăn uống của người bệnh. Phân tích số liệu bằng các phương pháp thống kê phù hợp.

4.2. Kết Quả Nghiên Cứu Thay Đổi Kiến Thức và Hành Vi Sau Can Thiệp

Kết quả nghiên cứu cho thấy chương trình giáo dục sức khỏe về dinh dưỡng có hiệu quả trong việc nâng cao kiến thức và thay đổi hành vi của người bệnh VTC. Tỷ lệ người bệnh có kiến thức đúng về dinh dưỡng tăng đáng kể sau can thiệp. Hành vi tiêu thụ các chất dinh dưỡng và tuân thủ chế độ ăn uống của người bệnh được cải thiện. Điểm trung bình kiến thức dinh dưỡng và hành vi tuân thủ chế độ ăn uống của người bệnh tăng lên sau can thiệp.

V. Chế Độ Ăn Uống Cho Bệnh Nhân Viêm Tụy Cấp Hướng Dẫn Chi Tiết

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị và phục hồi cho bệnh nhân viêm tụy cấp. Mục tiêu chính là giảm áp lực lên tuyến tụy, giúp nó có thời gian nghỉ ngơi và phục hồi. Ban đầu, bệnh nhân có thể cần nhịn ăn hoàn toàn để giảm kích thích tuyến tụy. Sau đó, chế độ ăn uống sẽ được điều chỉnh dần dần theo hướng dẫn của bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng. Dinh dưỡng đường tiêu hóa được ưu tiên khi bệnh nhân ổn định, giúp duy trì chức năng ruột và cung cấp năng lượng cần thiết. Chế độ ăn cần đảm bảo cân bằng các chất dinh dưỡng, dễ tiêu hóa và hấp thu.

5.1. Các Giai Đoạn Ăn Uống Trong Quá Trình Điều Trị Viêm Tụy Cấp

Giai đoạn 1: Nhịn ăn hoàn toàn để giảm kích thích tuyến tụy. Giai đoạn 2: Bắt đầu với thức ăn lỏng, dễ tiêu hóa như súp, cháo loãng. Giai đoạn 3: Tăng dần lượng thức ăn và độ đặc, bổ sung protein và carbohydrate. Giai đoạn 4: Chế độ ăn uống cân bằng, giàu dinh dưỡng, hạn chế chất béo và đường.

5.2. Thực Phẩm Nên và Không Nên Ăn Khi Bị Viêm Tụy Cấp

Thực phẩm nên ăn: Rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, thịt nạc, cá, sữa không béo. Thực phẩm nên tránh: Đồ ăn chiên xào, nhiều dầu mỡ, đồ ngọt, rượu bia, caffeine, đồ uống có gas.

VI. Kết Luận Tầm Quan Trọng Của Giáo Dục Dinh Dưỡng và Nghiên Cứu

Giáo dục sức khỏe về dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc cải thiện kiến thức và hành vi của người bệnh VTC. Chương trình GDSK hiệu quả giúp người bệnh tuân thủ chế độ ăn uống, giảm biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Nghiên cứu về hiệu quả của GDSK cung cấp bằng chứng khoa học để phát triển các chương trình tư vấn dinh dưỡng phù hợp. Cần tiếp tục nghiên cứu để tìm ra các phương pháp GDSK hiệu quả hơn, phù hợp với từng đối tượng người bệnh và điều kiện kinh tế xã hội. Giáo dục dinh dưỡng cần được tích hợp vào quy trình chăm sóc người bệnh VTC tại các bệnh viện.

6.1. Hướng Phát Triển Các Chương Trình Giáo Dục Dinh Dưỡng

Phát triển các chương trình giáo dục dinh dưỡng cá nhân hóa, phù hợp với nhu cầu và sở thích của từng người bệnh. Sử dụng công nghệ thông tin để cung cấp thông tin dinh dưỡng và hỗ trợ người bệnh tuân thủ chế độ ăn uống. Tăng cường sự phối hợp giữa các chuyên gia y tế (bác sĩ, điều dưỡng, chuyên gia dinh dưỡng) trong việc cung cấp giáo dục dinh dưỡng cho người bệnh.

6.2. Nghiên Cứu Tiếp Theo Đánh Giá Tác Động Dài Hạn Của GDSK

Nghiên cứu tiếp theo cần tập trung vào đánh giá tác động dài hạn của GDSK về dinh dưỡng đối với người bệnh VTC. Đánh giá sự thay đổi về kiến thức, hành vi, chất lượng cuộc sống và tỷ lệ tái phát bệnh. Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của GDSK trong dài hạn.

Tổng quan nghiên cứu

Viêm tụy cấp (VTC) là một bệnh lý tiêu hóa phổ biến với tỷ lệ mắc toàn cầu khoảng 34-72 trường hợp trên 100.000 người mỗi năm, gây ra gánh nặng lớn về sức khỏe và kinh tế. Tại Việt Nam, tỷ lệ người bệnh VTC đang có xu hướng gia tăng, trong khi đó kiến thức và tuân thủ chế độ dinh dưỡng của người bệnh còn hạn chế. Dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong quá trình hồi phục và phòng ngừa tái phát VTC, đặc biệt là dinh dưỡng đường tiêu hóa sớm giúp giảm biến chứng và tỷ lệ tử vong. Tuy nhiên, nhiều người bệnh gặp khó khăn trong việc tuân thủ chế độ ăn do thiếu hiểu biết hoặc tâm lý lo sợ tái phát.

Nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả của chương trình giáo dục sức khỏe (GDSK) về dinh dưỡng cho người bệnh VTC đang điều trị tại Khoa Nội Tiêu Hóa, Bệnh viện Nhân Dân Gia Định, TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2020-2021. Mục tiêu cụ thể là xác định sự thay đổi về kiến thức dinh dưỡng và hành vi tuân thủ chế độ ăn trước và sau can thiệp GDSK, đồng thời phân tích các yếu tố liên quan. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc, hỗ trợ người bệnh thực hiện chế độ dinh dưỡng hợp lý, góp phần cải thiện kết quả điều trị và giảm tái phát VTC tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình Kiến thức - Thái độ - Thực hành (KAP), trong đó tập trung vào hai yếu tố chính là kiến thức và thực hành. Kiến thức được hiểu là thông tin và kỹ năng người bệnh tiếp nhận về dinh dưỡng, thái độ là trạng thái cảm xúc ảnh hưởng đến hành vi, còn thực hành là hành vi cụ thể trong việc tuân thủ chế độ ăn. Mô hình KAP giả định kiến thức ảnh hưởng đến thái độ, từ đó tác động đến thực hành, giúp thay đổi hành vi sức khỏe của người bệnh. Ngoài ra, nghiên cứu còn xem xét các yếu tố cá nhân như đặc điểm xã hội, tình trạng bệnh lý và dinh dưỡng để đánh giá toàn diện hiệu quả can thiệp.

Chương trình GDSK được thiết kế kết hợp nhiều hình thức truyền tải thông tin như bài trình chiếu, hình ảnh trực quan, sổ tay và tờ rơi dinh dưỡng in màu nhằm tăng sự hấp dẫn và dễ hiểu cho người bệnh. Nội dung tập trung vào kiến thức về thành phần dinh dưỡng, cách chia khẩu phần và hành vi tuân thủ chế độ ăn phù hợp với bệnh lý VTC.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế bán thực nghiệm với một nhóm người bệnh VTC được khảo sát trước và sau khi can thiệp GDSK. Đối tượng là 44 người bệnh nội trú tại Khoa Nội Tiêu Hóa, Bệnh viện Nhân Dân Gia Định, được chọn mẫu thuận tiện theo tiêu chuẩn chẩn đoán VTC và đồng ý tham gia. Thời gian nghiên cứu từ tháng 11/2020 đến tháng 7/2021.

Dữ liệu được thu thập qua bộ câu hỏi đánh giá kiến thức dinh dưỡng (17 câu) và hành vi tuân thủ chế độ ăn (27 điểm thang đo Likert), đã được kiểm định độ tin cậy với hệ số Cronbach’s alpha lần lượt là 0,75 và 0,84. Khảo sát lần 1 thực hiện tại giường bệnh trước can thiệp, khảo sát lần 2 sau 1 tháng xuất viện qua điện thoại, trực tuyến hoặc phỏng vấn tại nhà.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm STATA 14, áp dụng thống kê mô tả và kiểm định Paired-samples T-test để so sánh sự khác biệt trước và sau can thiệp với mức ý nghĩa p ≤ 0,05. Các biến số độc lập gồm đặc điểm cá nhân, bệnh lý và chương trình GDSK; biến phụ thuộc là kiến thức dinh dưỡng và hành vi tuân thủ chế độ ăn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm người bệnh: Trong 44 người bệnh, 75% là nam, tuổi trung bình 46,4 ± 14,4 tuổi, phần lớn có trình độ học vấn từ cấp 2 đến đại học (88,6%), và 86,4% có điều kiện kinh tế trung bình. Nguyên nhân VTC chủ yếu do rượu bia (43,2%) và tăng triglycerid (22,7%). Tỷ lệ thừa cân – béo phì chiếm 40,9%, 86,4% chưa từng áp dụng chế độ ăn kiêng.

2. Kiến thức dinh dưỡng: Sau can thiệp GDSK, tỷ lệ trả lời đúng các câu hỏi về thành phần dinh dưỡng tăng từ 11,4% lên 61,4% (ví dụ về chế độ ít năng lượng), và kiến thức về khẩu phần ăn uống cũng cải thiện rõ rệt, như tỷ lệ người bệnh biết nên ăn chia nhỏ bữa tăng từ 95,5% lên 100%. Điểm trung bình kiến thức dinh dưỡng tăng đáng kể (p < 0,05).

3. Hành vi tuân thủ chế độ ăn: Hành vi tuân thủ chế độ ăn uống của người bệnh được cải thiện sau can thiệp, với điểm trung bình tăng lên, tỷ lệ người bệnh tuân thủ các hướng dẫn dinh dưỡng tăng khoảng 30-40% so với trước. Sự thay đổi này được hỗ trợ bởi các hình thức tư vấn đa dạng và tài liệu trực quan.

4. Yếu tố liên quan: Kiến thức dinh dưỡng có mối liên hệ tích cực với hành vi tuân thủ chế độ ăn (p < 0,05). Các yếu tố như trình độ học vấn, nguồn thông tin dinh dưỡng (bác sĩ, mạng xã hội) cũng ảnh hưởng đến mức độ tiếp thu và thực hành của người bệnh.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước cho thấy GDSK về dinh dưỡng giúp nâng cao kiến thức và cải thiện hành vi tuân thủ chế độ ăn ở người bệnh VTC. Việc sử dụng mô hình KAP và các công cụ truyền tải đa dạng đã tạo điều kiện thuận lợi cho người bệnh tiếp nhận thông tin và áp dụng vào thực tế. Sự gia tăng điểm kiến thức và hành vi tuân thủ góp phần giảm nguy cơ biến chứng và tái phát bệnh.

Biểu đồ so sánh điểm kiến thức và hành vi trước và sau can thiệp có thể minh họa rõ sự cải thiện này, đồng thời bảng phân tích mối liên hệ giữa các yếu tố cá nhân và kết quả can thiệp giúp xác định nhóm đối tượng cần tập trung hỗ trợ thêm. Kết quả cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của nhân viên y tế trong việc cung cấp thông tin chính xác và kịp thời.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường chương trình giáo dục sức khỏe dinh dưỡng: Triển khai rộng rãi chương trình GDSK tại các khoa Nội Tiêu Hóa và các bệnh viện tuyến dưới, tập trung vào việc cung cấp kiến thức và kỹ năng thực hành cho người bệnh VTC. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng đầu năm sau nghiên cứu. Chủ thể thực hiện: đội ngũ điều dưỡng và bác sĩ dinh dưỡng.

2. Phát triển tài liệu giáo dục đa phương tiện: Thiết kế và cập nhật các tài liệu in ấn, video, ứng dụng điện tử với hình ảnh sinh động, ngôn ngữ dễ hiểu để hỗ trợ người bệnh và gia đình tiếp cận thông tin dinh dưỡng hiệu quả. Thời gian: 3 tháng. Chủ thể: phòng truyền thông bệnh viện phối hợp với chuyên gia dinh dưỡng.

3. Đào tạo nâng cao năng lực nhân viên y tế: Tổ chức các khóa tập huấn về tư vấn dinh dưỡng và kỹ năng giao tiếp cho điều dưỡng, bác sĩ nhằm nâng cao chất lượng tư vấn và hỗ trợ người bệnh. Thời gian: định kỳ hàng năm. Chủ thể: ban giám đốc bệnh viện và trường đại học y dược.

4. Theo dõi và hỗ trợ sau xuất viện: Xây dựng hệ thống tư vấn dinh dưỡng qua điện thoại, mạng xã hội để duy trì sự tuân thủ chế độ ăn của người bệnh sau khi ra viện, giảm nguy cơ tái phát. Thời gian: liên tục. Chủ thể: điều dưỡng và nhân viên y tế tại khoa Nội Tiêu Hóa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên y tế và điều dưỡng: Nghiên cứu cung cấp bằng chứng thực tiễn về hiệu quả GDSK trong chăm sóc người bệnh VTC, giúp nâng cao kỹ năng tư vấn và quản lý dinh dưỡng.

2. Chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng: Tài liệu chi tiết về chế độ dinh dưỡng và hành vi tuân thủ của người bệnh VTC, hỗ trợ xây dựng chương trình dinh dưỡng phù hợp.

3. Nhà quản lý y tế: Cung cấp cơ sở khoa học để phát triển chính sách và chương trình giáo dục sức khỏe tại bệnh viện và cộng đồng.

4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành y dược, điều dưỡng: Là tài liệu tham khảo quý giá về thiết kế nghiên cứu, phương pháp can thiệp và phân tích dữ liệu trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe.

Câu hỏi thường gặp

1. Giáo dục sức khỏe dinh dưỡng có thực sự cải thiện kết quả điều trị VTC không?
   Có, nghiên cứu cho thấy sau can thiệp GDSK, kiến thức dinh dưỡng và hành vi tuân thủ của người bệnh tăng đáng kể, góp phần giảm biến chứng và rút ngắn thời gian điều trị.

2. Người bệnh VTC nên bắt đầu ăn uống lại khi nào?
   Theo khuyến cáo, người bệnh nên bắt đầu dinh dưỡng đường tiêu hóa sớm trong vòng 24-48 giờ khi ổn định huyết động, giúp duy trì chức năng ruột và giảm biến chứng.

3. Chế độ ăn cho người bệnh VTC cần lưu ý gì?
   Chế độ ăn nên dễ tiêu, ít dầu mỡ, hạn chế chất béo bão hòa, tăng cường rau củ quả giàu chất xơ, chia nhỏ bữa ăn và tránh rượu bia hoàn toàn.

4. Làm thế nào để duy trì tuân thủ chế độ ăn sau khi xuất viện?
   Người bệnh cần được tư vấn liên tục, có tài liệu hướng dẫn dễ hiểu, đồng thời nhận được sự hỗ trợ từ gia đình và nhân viên y tế qua các kênh liên lạc thường xuyên.

5. Ai là người phù hợp để thực hiện chương trình GDSK?
   Điều dưỡng và bác sĩ dinh dưỡng là những người chủ chốt trong việc triển khai GDSK, cần được đào tạo bài bản để truyền đạt kiến thức hiệu quả cho người bệnh.

Kết luận

• Chương trình giáo dục sức khỏe về dinh dưỡng giúp nâng cao kiến thức và cải thiện hành vi tuân thủ chế độ ăn của người bệnh viêm tụy cấp.
• Kiến thức dinh dưỡng có mối liên hệ tích cực với hành vi tuân thủ, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và phòng ngừa tái phát.
• Các yếu tố cá nhân như trình độ học vấn và nguồn thông tin ảnh hưởng đến mức độ tiếp thu và thực hành của người bệnh.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để phát triển chương trình GDSK dinh dưỡng tại các bệnh viện Việt Nam.
• Đề xuất triển khai rộng rãi, đào tạo nhân viên y tế và hỗ trợ người bệnh sau xuất viện nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc và kết quả điều trị.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế nên áp dụng chương trình GDSK dinh dưỡng cho người bệnh VTC, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để tối ưu hóa nội dung và phương pháp truyền đạt.