Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc phát triển kỹ năng tự học cho sinh viên trở thành một trong những mục tiêu trọng yếu nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu học tập suốt đời. Theo báo cáo của ngành giáo dục, lượng kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực y tế ngày càng tăng nhanh, đòi hỏi sinh viên phải có khả năng tự học để cập nhật kiến thức mới và nâng cao năng lực nghề nghiệp. Trường Cao đẳng Y tế Cần Thơ, với vai trò đào tạo nguồn nhân lực y tế cho khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, đang trong quá trình chuyển đổi từ đào tạo theo niên khóa sang đào tạo theo tín chỉ, tạo điều kiện thuận lợi nhưng cũng đặt ra thách thức lớn về kỹ năng tự học của sinh viên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm mô tả thực trạng kỹ năng tự học của sinh viên tại trường, đánh giá hiệu quả giáo dục kỹ năng tự học hiện hành và đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng tự học phù hợp với đặc thù ngành y tế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên chính quy của Trường Cao đẳng Y tế Cần Thơ trong giai đoạn 2015-2017, với trọng tâm là 7 kỹ năng tự học cơ bản bao gồm kỹ năng xác định vấn đề, lập kế hoạch, giải quyết vấn đề, nghiên cứu tài liệu, học tập từ lâm sàng và tự kiểm tra đánh giá.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực tự học cho sinh viên y tế, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng phức tạp và cạnh tranh trong khu vực. Kết quả nghiên cứu cũng hỗ trợ nhà trường trong việc xây dựng chương trình đào tạo và các hoạt động hỗ trợ học tập phù hợp, đồng thời tạo tiền đề cho các nghiên cứu tiếp theo về giáo dục kỹ năng tự học trong lĩnh vực y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục và tâm lý học về kỹ năng tự học, trong đó nổi bật là quan điểm của Socrat về việc phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học thông qua tự tìm tòi và tự khắc phục sai lầm. Lý thuyết hoạt động của tâm lý học duy vật biện chứng nhấn mạnh vai trò của hoạt động tự học trong sự phát triển nhân cách và năng lực học tập suốt đời của sinh viên. Ngoài ra, mô hình kỹ năng tự học được phân thành ba nhóm chính: nhóm kỹ năng định hướng (xác định vấn đề, lập kế hoạch), nhóm kỹ năng thực hiện (giải quyết vấn đề, nghiên cứu tài liệu, học tập từ lâm sàng) và nhóm kỹ năng tự kiểm tra, đánh giá.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: kỹ năng tự học, giáo dục kỹ năng tự học, học tập từ lâm sàng, đào tạo theo tín chỉ, và các phương pháp dạy học như dạy học giải quyết vấn đề, dạy học nhóm, động não và đọc bình luận tài liệu. Lý thuyết này làm nền tảng cho việc phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp giáo dục kỹ năng tự học cho sinh viên y tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, tác giả tổng hợp, phân tích các tài liệu, công trình khoa học liên quan đến giáo dục kỹ năng tự học. Về thực tiễn, phương pháp khảo sát bằng bảng hỏi được áp dụng với cỡ mẫu gồm 186 sinh viên chính quy và 30 giảng viên kiêm nhiệm công tác Đoàn thanh niên, Hội sinh viên tại Trường Cao đẳng Y tế Cần Thơ. Bảng hỏi tập trung vào nhận thức về kỹ năng tự học, mức độ thực hiện các kỹ năng, và đánh giá hiệu quả giáo dục kỹ năng tự học qua các hoạt động dạy học và đoàn thể.

Phương pháp quan sát được sử dụng để thu thập dữ liệu định tính về hoạt động học tập và tham gia câu lạc bộ học thuật của sinh viên. Phương pháp trò chuyện hỗ trợ làm rõ nguyên nhân thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục kỹ năng tự học. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động giúp đánh giá kỹ năng lập kế hoạch tự học và phương pháp giảng dạy qua giáo án. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel 2013, đảm bảo tính chính xác và khoa học trong phân tích.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến 2017, phù hợp với giai đoạn chuyển đổi hình thức đào tạo của trường, tạo điều kiện thuận lợi để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về kỹ năng tự học: Khoảng 85% sinh viên nhận thức đúng đắn về vai trò quan trọng của kỹ năng tự học trong quá trình học tập, tuy nhiên chỉ khoảng 60% sinh viên có thái độ tích cực và chủ động trong việc tự học. So sánh với đánh giá của giảng viên, có sự chênh lệch khoảng 15% về mức độ tích cực của sinh viên trong tự học.

  2. Mức độ thực hiện kỹ năng tự học: Sinh viên tự đánh giá mức độ sử dụng các kỹ năng tự học cơ bản đạt trung bình khoảng 65%, trong khi giảng viên đánh giá mức độ này chỉ đạt khoảng 50%. Kỹ năng lập kế hoạch tự học và kỹ năng tự kiểm tra, đánh giá là những kỹ năng còn yếu nhất với tỷ lệ sử dụng dưới 55%.

  3. Thực trạng giáo dục kỹ năng tự học: Qua khảo sát, chỉ có khoảng 40% sinh viên tham gia các hoạt động học thuật ngoài giờ do Đoàn thanh niên và Hội sinh viên tổ chức, trong khi giảng viên đánh giá mức độ lồng ghép giáo dục kỹ năng tự học trong các giờ dạy học đạt khoảng 70%. Điều này cho thấy giáo dục kỹ năng tự học qua hoạt động đoàn thể còn hạn chế.

  4. Yếu tố ảnh hưởng: Các yếu tố chính ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục kỹ năng tự học gồm: năng lực giảng viên (được đánh giá đạt 75%), chương trình đào tạo (khoảng 60% phù hợp), cơ sở vật chất (khoảng 55% đáp ứng yêu cầu), và tính tích cực, chủ động của sinh viên (chỉ đạt khoảng 50%).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sinh viên Trường Cao đẳng Y tế Cần Thơ có nhận thức tương đối tốt về kỹ năng tự học nhưng chưa thực sự chủ động và hiệu quả trong việc vận dụng các kỹ năng này. Sự chênh lệch giữa tự đánh giá của sinh viên và đánh giá của giảng viên phản ánh thực trạng thiếu hụt kỹ năng tự học, đặc biệt là kỹ năng lập kế hoạch và tự đánh giá. Nguyên nhân có thể do chương trình đào tạo còn nặng về lý thuyết, chưa tạo đủ điều kiện cho sinh viên thực hành kỹ năng tự học.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với xu hướng chung khi nhiều sinh viên y tế gặp khó khăn trong việc cân bằng giữa học lý thuyết và thực hành lâm sàng, dẫn đến áp lực học tập cao và hạn chế thời gian tự học. Việc giáo dục kỹ năng tự học qua các hoạt động đoàn thể chưa phát huy tối đa vai trò do hạn chế về tổ chức và sự tham gia của sinh viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh mức độ nhận thức và thực hiện kỹ năng tự học giữa sinh viên và giảng viên, cũng như bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục kỹ năng tự học. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét khoảng cách giữa nhận thức và thực hành, từ đó làm cơ sở cho các đề xuất giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng tự học cho sinh viên: Động viên sinh viên xây dựng kế hoạch tự học cá nhân, nâng cao kỹ năng tự kiểm tra và đánh giá. Mục tiêu tăng tỷ lệ sinh viên chủ động lập kế hoạch tự học lên ít nhất 75% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện là phòng Quản lý Công tác học sinh sinh viên phối hợp với giảng viên.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học tích cực: Áp dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề, dạy học nhóm và động não trong các môn học chuyên ngành để phát huy tính tự giác và sáng tạo của sinh viên. Mục tiêu nâng tỷ lệ lồng ghép kỹ năng tự học trong giảng dạy lên 85% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện là đội ngũ giảng viên và khoa đào tạo.

  3. Phát triển các hoạt động học thuật ngoài giờ: Tăng cường các câu lạc bộ học thuật, hoạt động Đoàn thanh niên và Hội sinh viên nhằm tạo môi trường thực hành kỹ năng tự học. Mục tiêu tăng tỷ lệ sinh viên tham gia các hoạt động này lên 70% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện là Ban chấp hành Đoàn thanh niên và Hội sinh viên.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và tài liệu học tập: Đầu tư thư viện điện tử, phòng học mô phỏng lâm sàng và các thiết bị hỗ trợ tự học. Mục tiêu nâng cao mức độ hài lòng của sinh viên về điều kiện học tập lên 80% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu và phòng Quản lý cơ sở vật chất.

Các giải pháp trên cần được triển khai đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, giảng viên và sinh viên nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng tự học, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực y tế trong tương lai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục y tế: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng tự học cho sinh viên ngành y.

  2. Sinh viên ngành y tế: Giúp sinh viên nhận thức rõ vai trò và tầm quan trọng của kỹ năng tự học, từ đó chủ động rèn luyện và áp dụng hiệu quả trong học tập và thực hành.

  3. Nhà quản lý đào tạo tại các trường cao đẳng, đại học y tế: Tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và các hoạt động hỗ trợ học tập phù hợp với đặc thù ngành y tế.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục và tâm lý học: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc về kỹ năng tự học trong môi trường đào tạo y tế, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo về phát triển năng lực học tập suốt đời.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng tự học lại quan trọng đối với sinh viên y tế?
    Kỹ năng tự học giúp sinh viên cập nhật kiến thức chuyên môn liên tục, đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp và phát triển năng lực học tập suốt đời, đặc biệt trong ngành y tế với sự thay đổi nhanh chóng của khoa học kỹ thuật.

  2. Những kỹ năng tự học cơ bản nào cần được hình thành cho sinh viên y tế?
    Bao gồm kỹ năng xác định và lựa chọn vấn đề tự học, lập kế hoạch tự học, giải quyết vấn đề, nghiên cứu tài liệu, học tập từ lâm sàng và tự kiểm tra, đánh giá kết quả học tập.

  3. Phương pháp nào hiệu quả để giáo dục kỹ năng tự học cho sinh viên?
    Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề, dạy học nhóm, động não, kết hợp với các hoạt động học thuật ngoài giờ do Đoàn thanh niên và Hội sinh viên tổ chức được đánh giá cao về hiệu quả.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả giáo dục kỹ năng tự học?
    Năng lực giảng viên, chương trình đào tạo phù hợp, cơ sở vật chất hỗ trợ và tính tích cực, chủ động của sinh viên là những yếu tố quyết định.

  5. Làm thế nào để sinh viên nâng cao kỹ năng tự học trong điều kiện học tập hiện nay?
    Sinh viên cần xây dựng kế hoạch học tập cá nhân, tích cực tham gia các hoạt động học thuật, sử dụng hiệu quả tài liệu học tập và thường xuyên tự đánh giá kết quả học tập để điều chỉnh phương pháp học phù hợp.

Kết luận

  • Kỹ năng tự học là yếu tố then chốt giúp sinh viên ngành y tế đáp ứng yêu cầu học tập và phát triển nghề nghiệp trong môi trường đào tạo hiện đại.
  • Thực trạng kỹ năng tự học của sinh viên Trường Cao đẳng Y tế Cần Thơ còn nhiều hạn chế, đặc biệt ở kỹ năng lập kế hoạch và tự đánh giá.
  • Giáo dục kỹ năng tự học qua dạy học và hoạt động đoàn thể chưa phát huy tối đa hiệu quả do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao nhận thức, kỹ năng và môi trường học tập cho sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả định kỳ và mở rộng nghiên cứu về kỹ năng tự học trong các ngành đào tạo khác.

Hãy cùng chung tay phát triển kỹ năng tự học để nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực y tế trong tương lai.