Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam sau hơn ba mươi năm đổi mới, sự xuống cấp đạo đức nghề nghiệp đã trở thành một thách thức nghiêm trọng, ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực, đặc biệt là các ngành nghề được xã hội tôn vinh như công an, giáo dục, y tế. Đạo đức nghề nghiệp không chỉ là yếu tố then chốt trong việc xây dựng nhân cách cá nhân mà còn quyết định hiệu quả hoạt động chuyên môn và sự phát triển bền vững của tổ chức. Trường Đại học Phòng cháy chữa cháy (PCCC) là cơ sở duy nhất đào tạo lực lượng cảnh sát PCCC và cứu nạn cứu hộ (CNCH) cho ngành Công an và các ngành kinh tế quốc dân, đóng vai trò quan trọng trong công tác bảo vệ an ninh, trật tự xã hội.

Luận văn tập trung nghiên cứu giáo dục đạo đức nghề nghiệp (ĐĐNN) theo Sáu điều Bác Hồ dạy lực lượng Công an nhân dân (CAND) cho học viên Trường Đại học PCCC trong giai đoạn 2014-2018. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng nhận thức, rèn luyện, tu dưỡng đạo đức nghề nghiệp của học viên, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục ĐĐNN phù hợp với đặc thù nghề nghiệp và yêu cầu phát triển của lực lượng cảnh sát PCCC. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc xây dựng đội ngũ cán bộ cảnh sát PCCC vừa có phẩm chất đạo đức tốt, vừa có trình độ chuyên môn cao, đáp ứng yêu cầu bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản của nhân dân và đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục đạo đức và xây dựng lực lượng CAND. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng là:

  • Lý thuyết giáo dục đạo đức nghề nghiệp: Đạo đức nghề nghiệp được hiểu là hệ thống các chuẩn mực đạo đức xã hội đặc thù, điều chỉnh hành vi của người làm nghề nhằm đạt hiệu quả công việc và bảo vệ lợi ích xã hội. Giáo dục ĐĐNN là quá trình chuyển hóa các chuẩn mực này thành phẩm chất, thái độ và hành vi của cá nhân trong môi trường nghề nghiệp.

  • Mô hình Sáu điều Bác Hồ dạy lực lượng CAND: Sáu điều gồm cần, kiệm, liêm, chính; thân ái giúp đỡ đồng sự; tuyệt đối trung thành với Chính phủ; kính trọng, lễ phép với nhân dân; tận tụy với công việc; cương quyết, khôn khéo với địch. Đây là kim chỉ nam đạo đức nghề nghiệp cho lực lượng CAND, được vận dụng làm chuẩn mực giáo dục ĐĐNN cho học viên Trường Đại học PCCC.

Các khái niệm chính bao gồm: đạo đức nghề nghiệp, lương tâm nghề nghiệp, nghĩa vụ đạo đức, giáo dục đạo đức nghề nghiệp, nhận thức và tu dưỡng đạo đức, đặc thù nghề nghiệp cảnh sát PCCC.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, gồm:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ khảo sát xã hội học với cỡ mẫu khoảng 300 học viên chính quy hệ đại học Trường Đại học PCCC trong giai đoạn 2014-2018; tài liệu chính thức của Bộ Công an, Bộ Giáo dục và Đào tạo; các văn bản pháp luật liên quan như Luật Phòng cháy chữa cháy, Nghị định số 35/2003/NĐ-CP, Thông tư số 04/2004/TT-BCA; các công trình nghiên cứu khoa học về giáo dục đạo đức nghề nghiệp và lực lượng CAND.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp logic tổng hợp, quy nạp, diễn dịch để phân tích lý thuyết; phương pháp điều tra xã hội học để đánh giá thực trạng nhận thức, thái độ và hành vi của học viên; phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm, biểu đồ và bảng số liệu để minh họa kết quả.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ 2014 đến 2018, tập trung vào đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục ĐĐNN theo Sáu điều Bác Hồ dạy lực lượng CAND cho học viên Trường Đại học PCCC.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về ĐĐNN và Sáu điều Bác Hồ dạy: Khoảng 85% học viên có nhận thức đúng đắn về vai trò và nội dung của ĐĐNN trong công tác PCCC. Tuy nhiên, còn khoảng 15% học viên chưa hiểu sâu sắc hoặc chưa xác định rõ động cơ nghề nghiệp, dẫn đến tâm lý chán nản, buông xuôi.

  2. Rèn luyện và tu dưỡng đạo đức nghề nghiệp: Có khoảng 78% học viên tích cực tham gia các hoạt động giáo dục đạo đức, tự giác tu dưỡng theo chuẩn mực Sáu điều Bác Hồ dạy. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 22% học viên chưa chấp hành nghiêm kỷ luật ngành, chưa thực hiện đầy đủ các nội dung giáo dục ĐĐNN.

  3. Thực hiện nội dung và hình thức giáo dục ĐĐNN: Nhà trường đã tổ chức đa dạng các hình thức giáo dục như giảng dạy lý luận chính trị, hoạt động ngoại khóa, thực tập tốt nghiệp và tự rèn luyện. Tỷ lệ học viên tham gia đầy đủ các hoạt động này đạt khoảng 80%. Tuy nhiên, việc kiểm tra, đánh giá ĐĐNN còn mang tính hình thức, chưa phản ánh chính xác mức độ tu dưỡng của học viên.

  4. Ảnh hưởng của giáo dục ĐĐNN đến thái độ và hành vi nghề nghiệp: Học viên được giáo dục ĐĐNN tốt có thái độ tích cực hơn trong công việc, chấp hành nghiêm kỷ luật và có tinh thần trách nhiệm cao. So sánh giữa các nhóm học viên cho thấy nhóm có nhận thức và tu dưỡng đạo đức nghề nghiệp tốt hơn có tỷ lệ vi phạm kỷ luật thấp hơn 30% so với nhóm còn lại.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy giáo dục ĐĐNN theo Sáu điều Bác Hồ dạy lực lượng CAND có vai trò quan trọng trong việc hình thành phẩm chất đạo đức và thái độ nghề nghiệp của học viên Trường Đại học PCCC. Việc nhận thức đúng đắn về ĐĐNN giúp học viên xác định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ và động cơ nghề nghiệp, từ đó nâng cao hiệu quả công tác phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ.

Tuy nhiên, một bộ phận học viên chưa thực sự nghiêm túc trong việc tu dưỡng đạo đức, phần nào do hạn chế trong công tác quản lý, giáo dục và kiểm tra đánh giá. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên các trường quân sự và báo chí, kết quả này tương đồng về mức độ ảnh hưởng của giáo dục đạo đức đến hành vi nghề nghiệp, nhưng đặc thù nghề nghiệp cảnh sát PCCC đòi hỏi sự nghiêm ngặt và tính kỷ luật cao hơn.

Việc đa dạng hóa hình thức giáo dục, kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, cũng như tăng cường tự giáo dục, tự rèn luyện là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả giáo dục ĐĐNN. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ nhận thức đúng về ĐĐNN, bảng so sánh mức độ tu dưỡng đạo đức giữa các nhóm học viên, giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục nhận thức về ĐĐNN: Phòng Công tác Đảng, công tác chính trị phối hợp với Bộ môn Lý luận chính trị và Khoa học xã hội nhân văn tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề, hội thảo về Sáu điều Bác Hồ dạy lực lượng CAND, định kỳ hàng năm nhằm nâng cao nhận thức cho 100% học viên.

  2. Đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục ĐĐNN: Áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực, kết hợp lý thuyết với thực hành, tăng cường các hoạt động ngoại khóa, thực tập thực tế tại các đơn vị PCCC, giúp học viên trải nghiệm và tự rèn luyện đạo đức nghề nghiệp. Thời gian thực hiện trong 2 năm tới, do Ban Giám hiệu và các khoa chuyên môn chủ trì.

  3. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá ĐĐNN chặt chẽ, khách quan: Phòng Quản lý học viên phối hợp với các bộ môn xây dựng tiêu chí đánh giá đạo đức nghề nghiệp cụ thể, áp dụng đánh giá định kỳ và tổng kết cuối khóa, làm cơ sở khen thưởng hoặc xử lý vi phạm. Mục tiêu đạt 90% học viên được đánh giá chính xác trong 3 năm tới.

  4. Phát huy vai trò tự giáo dục, tự rèn luyện của học viên: Tăng cường hướng dẫn, hỗ trợ học viên xây dựng kế hoạch tu dưỡng cá nhân, tổ chức các câu lạc bộ đạo đức nghề nghiệp, tạo môi trường sinh hoạt lành mạnh, giúp học viên phát huy tinh thần tự giác. Thời gian triển khai liên tục, do Đoàn Thanh niên và Hội phụ nữ phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục trong các trường CAND và đào tạo nghề nghiệp: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng chương trình, phương pháp giáo dục đạo đức nghề nghiệp phù hợp với đặc thù ngành.

  2. Lãnh đạo và cán bộ phòng công tác chính trị, công tác học viên tại Trường Đại học PCCC: Tham khảo để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo đức, xây dựng kế hoạch đào tạo và kiểm tra đánh giá đạo đức nghề nghiệp.

  3. Các nhà nghiên cứu khoa học xã hội, triết học và giáo dục đạo đức: Tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp, đặc biệt trong lực lượng công an và phòng cháy chữa cháy.

  4. Học viên, sinh viên ngành công an, phòng cháy chữa cháy và các ngành liên quan: Giúp hiểu rõ hơn về vai trò, trách nhiệm và chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp, từ đó nâng cao ý thức tự giác tu dưỡng và rèn luyện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục đạo đức nghề nghiệp lại quan trọng đối với học viên Trường Đại học PCCC?
    Giáo dục đạo đức nghề nghiệp giúp học viên hình thành phẩm chất cần thiết để thực hiện nhiệm vụ phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ hiệu quả, bảo vệ tính mạng và tài sản nhân dân. Ví dụ, học viên được giáo dục sẽ có thái độ tận tụy, trách nhiệm cao trong công việc.

  2. Sáu điều Bác Hồ dạy lực lượng CAND có ý nghĩa gì trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp?
    Sáu điều là kim chỉ nam đạo đức, định hướng hành vi và tư tưởng cho cán bộ, chiến sĩ công an, giúp họ xây dựng nhân cách cách mạng, trung thành, tận tụy và khôn khéo trong công tác. Đây là chuẩn mực đặc thù được vận dụng trong giáo dục học viên PCCC.

  3. Phương pháp giáo dục đạo đức nghề nghiệp nào được áp dụng hiệu quả tại Trường Đại học PCCC?
    Kết hợp giảng dạy lý luận chính trị, hoạt động ngoại khóa, thực tập thực tế và tự rèn luyện cá nhân. Ví dụ, các đợt thực tập tại đơn vị PCCC giúp học viên trải nghiệm thực tế, củng cố kiến thức và đạo đức nghề nghiệp.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả giáo dục đạo đức nghề nghiệp?
    Thông qua kiểm tra định kỳ, đánh giá thái độ, hành vi, chấp hành kỷ luật và tham gia các hoạt động giáo dục của học viên. Ví dụ, tỷ lệ học viên vi phạm kỷ luật giảm là chỉ số tích cực phản ánh hiệu quả giáo dục.

  5. Những thách thức nào ảnh hưởng đến giáo dục đạo đức nghề nghiệp trong lực lượng cảnh sát PCCC?
    Bao gồm sự thay đổi nhanh chóng của xã hội, áp lực công việc nguy hiểm, một số học viên chưa xác định rõ động cơ nghề nghiệp, và hạn chế trong công tác quản lý, kiểm tra. Điều này đòi hỏi sự đổi mới và tăng cường các giải pháp giáo dục.

Kết luận

  • Giáo dục đạo đức nghề nghiệp theo Sáu điều Bác Hồ dạy là nền tảng quan trọng trong đào tạo học viên Trường Đại học PCCC, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ cảnh sát PCCC vừa hồng vừa chuyên.
  • Thực trạng giáo dục ĐĐNN cho học viên còn tồn tại một số hạn chế về nhận thức và tu dưỡng, cần có giải pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như tăng cường tuyên truyền, đổi mới phương pháp giáo dục, xây dựng hệ thống kiểm tra đánh giá chặt chẽ và phát huy vai trò tự giáo dục của học viên.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn và lý luận, cung cấp cơ sở khoa học cho công tác giáo dục đạo đức nghề nghiệp trong lực lượng cảnh sát PCCC và các ngành liên quan.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, nhà trường và giảng viên tiếp tục triển khai các biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức nghề nghiệp, góp phần bảo vệ an ninh, trật tự xã hội và phát triển bền vững đất nước.

Hãy hành động ngay hôm nay để xây dựng một thế hệ cán bộ cảnh sát PCCC có đạo đức nghề nghiệp vững vàng, đáp ứng yêu cầu phát triển trong thời kỳ mới!