Tổng quan nghiên cứu

Việc giảng dạy môn Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam tại trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đã được triển khai từ năm 2008 theo chương trình đào tạo mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Đây là môn học thuộc khối kiến thức đại cương, có vai trò quan trọng trong việc trang bị cho sinh viên những hiểu biết cơ bản về sự ra đời, đường lối và chính sách của Đảng trong tiến trình cách mạng Việt Nam. Theo thống kê sơ bộ, sau gần 5 năm triển khai, số sinh viên hoàn thành tốt môn học tăng lên, tỷ lệ sinh viên phải học lại giảm từ gần 20% xuống còn khoảng 10%. Tuy nhiên, công tác giảng dạy vẫn còn nhiều hạn chế như đội ngũ giảng viên thiếu về số lượng và chất lượng, phương pháp giảng dạy còn truyền thống, sinh viên thiếu tính chủ động và tự giác trong học tập.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng giảng dạy và học tập môn Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam tại trường, từ đó đề xuất các giải pháp đổi mới nội dung và phương pháp giảng dạy theo hướng tiếp cận CDIO (Conceive - Design - Implement - Operate) nhằm nâng cao chất lượng đào tạo. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2013, tại trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, với phạm vi đối tượng là giảng viên và sinh viên tham gia giảng dạy và học tập môn học này.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện ở việc góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị, định hướng tư tưởng cho sinh viên, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29/NQ-TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI. Việc áp dụng mô hình CDIO giúp tăng cường kỹ năng thực hành, tư duy phản biện và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết giáo dục đổi mới và mô hình CDIO. Lý thuyết giáo dục đổi mới nhấn mạnh sự cần thiết của việc đổi mới nội dung và phương pháp giảng dạy nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học, đồng thời gắn kết lý luận với thực tiễn. Mô hình CDIO là một khung chương trình đào tạo tiên tiến, tập trung vào bốn giai đoạn: hình thành ý tưởng, thiết kế, thực hiện và vận hành, giúp sinh viên phát triển toàn diện về kiến thức, kỹ năng và thái độ.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm có:

  • Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam: hệ thống quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng trong tiến trình cách mạng Việt Nam.
  • Phương pháp giảng dạy tích cực: phương pháp lấy người học làm trung tâm, khuyến khích sự chủ động, sáng tạo và tự học của sinh viên.
  • Chuẩn đầu ra: các tiêu chí về kiến thức, kỹ năng và thái độ mà sinh viên cần đạt được sau khi hoàn thành khóa học.
  • Tự học, tự nghiên cứu: quá trình sinh viên chủ động tìm hiểu, phân tích và vận dụng kiến thức ngoài giờ lên lớp.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy: sử dụng các công cụ kỹ thuật số như bài giảng điện tử, phần mềm trình chiếu để nâng cao hiệu quả truyền đạt.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát trực tiếp kết hợp với phân tích thống kê và phương pháp định tính. Cỡ mẫu khảo sát gồm 04 giảng viên bộ môn Đường lối cách mạng và khoảng 200 sinh viên các khóa học có tham gia môn học này. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

Dữ liệu thu thập bao gồm: bảng câu hỏi khảo sát nhận thức, thái độ và phương pháp học tập của sinh viên; phỏng vấn sâu với giảng viên về thực trạng giảng dạy; số liệu thống kê kết quả học tập của sinh viên trong các năm học. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm thống kê SPSS, kết hợp với phương pháp phân tích nội dung để làm rõ các vấn đề định tính.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong 12 tháng, từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2013, bao gồm các giai đoạn: thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích, đề xuất giải pháp và hoàn thiện báo cáo nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đội ngũ giảng viên: Bộ môn Đường lối cách mạng hiện có 04 giảng viên, trong đó 01 tiến sĩ và 03 thạc sĩ, đảm nhận giảng dạy cho gần 20 ngành đào tạo với tổng số tiết giảng bình quân hơn 1.500 tiết/người/năm, cá biệt có giảng viên lên đến hơn 2.500 tiết/năm. Tình trạng quá tải này ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng giảng dạy và khả năng đổi mới phương pháp.

  2. Phương pháp giảng dạy còn truyền thống: Hơn 80% giảng viên chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình, diễn giảng, ít áp dụng các phương pháp tích cực hóa người học như thảo luận nhóm, seminar hay ứng dụng công nghệ thông tin một cách hiệu quả. Sinh viên phản ánh 65% cảm thấy phương pháp giảng dạy chưa kích thích được sự chủ động và sáng tạo.

  3. Ý thức và thái độ học tập của sinh viên: Khoảng 40% sinh viên có tư tưởng học đối phó, thiếu tự giác và chưa nhận thức đúng về vai trò của môn học trong chương trình đào tạo. Tỷ lệ sinh viên học lại môn học giảm từ gần 20% xuống còn khoảng 10% sau khi áp dụng chương trình mới, cho thấy sự cải thiện nhưng vẫn còn tiềm năng phát triển.

  4. Ứng dụng mô hình CDIO: Việc áp dụng CDIO trong thiết kế chương trình và phương pháp giảng dạy giúp giảm giờ lên lớp, tăng giờ tự học và tự nghiên cứu của sinh viên. Tuy nhiên, việc triển khai còn hạn chế do thiếu đội ngũ giảng viên đủ năng lực và kinh nghiệm để thực hiện đổi mới toàn diện.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do đội ngũ giảng viên thiếu về số lượng và chất lượng, dẫn đến quá tải công việc, không có đủ thời gian để nghiên cứu và đổi mới phương pháp giảng dạy. Phương pháp truyền thống vẫn chiếm ưu thế do thói quen lâu năm và hạn chế về kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin. Tâm lý học đối phó của sinh viên phần lớn bắt nguồn từ nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của môn học, cũng như phương pháp giảng dạy chưa tạo được sự hấp dẫn và liên kết thực tiễn.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục đại học, việc áp dụng mô hình CDIO đã được chứng minh là hiệu quả trong việc nâng cao kỹ năng thực hành và tư duy phản biện của sinh viên, tuy nhiên đòi hỏi sự đầu tư đồng bộ về nguồn lực và đào tạo giảng viên. Việc kết hợp các phương pháp tích cực hóa người học và ứng dụng công nghệ thông tin là xu hướng tất yếu để nâng cao chất lượng đào tạo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sinh viên học lại qua các năm, biểu đồ tròn phân bố phương pháp giảng dạy được sử dụng, và bảng thống kê số tiết giảng của từng giảng viên để minh họa tình trạng quá tải.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phát triển đội ngũ giảng viên: Nhà trường cần xây dựng kế hoạch tuyển dụng và đào tạo dài hạn nhằm nâng cao số lượng và chất lượng giảng viên bộ môn Đường lối cách mạng. Mục tiêu giảm tải số tiết giảng bình quân xuống dưới 1.000 tiết/người/năm trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện là Ban Giám hiệu phối hợp với Khoa Lý luận chính trị.

  2. Đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực hóa người học: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp giảng dạy hiện đại, khuyến khích giảng viên áp dụng thảo luận nhóm, seminar, học dự án và kết hợp công nghệ thông tin. Mục tiêu đạt 70% giảng viên áp dụng phương pháp tích cực trong 2 năm tới.

  3. Nâng cao nhận thức và thái độ học tập của sinh viên: Tăng cường tuyên truyền, giáo dục về vai trò của môn học trong chương trình đào tạo qua các buổi sinh hoạt, hội thảo và hoạt động ngoại khóa. Xây dựng hệ thống đánh giá và khuyến khích sinh viên tự học, tự nghiên cứu. Mục tiêu giảm tỷ lệ sinh viên học đối phó xuống dưới 20% trong 2 năm.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin hiệu quả trong giảng dạy: Đầu tư trang thiết bị, phần mềm hỗ trợ giảng dạy, khuyến khích giảng viên xây dựng bài giảng điện tử, sử dụng e-learning và mobile learning. Mục tiêu 80% bài giảng có ứng dụng công nghệ trong 3 năm tới.

  5. Xây dựng hệ thống đánh giá đa dạng và toàn diện: Kết hợp đánh giá qua điểm danh, thảo luận, bài tập nhóm, thuyết trình và bài kiểm tra để đánh giá toàn diện kiến thức, kỹ năng và thái độ của sinh viên. Chủ thể thực hiện là bộ môn và khoa Lý luận chính trị, áp dụng ngay từ năm học tiếp theo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên các môn khoa học lý luận chính trị: Nghiên cứu cung cấp cơ sở thực tiễn và lý luận để đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức và kỹ năng cho sinh viên.

  2. Nhà quản lý giáo dục đại học: Tham khảo để xây dựng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên, cải tiến chương trình đào tạo và áp dụng mô hình CDIO trong các trường đại học kỹ thuật và công nghệ.

  3. Sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật và các ngành kỹ thuật: Hiểu rõ hơn về vai trò của môn Đường lối cách mạng trong việc hình thành tư duy chính trị, đạo đức nghề nghiệp và kỹ năng xã hội cần thiết cho sự nghiệp tương lai.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục và khoa học xã hội: Tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng giảng dạy lý luận chính trị trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại học tại Việt Nam, đặc biệt là ứng dụng mô hình CDIO.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần đổi mới phương pháp giảng dạy môn Đường lối cách mạng?
    Đổi mới giúp tăng tính hấp dẫn, kích thích sự chủ động và sáng tạo của sinh viên, đồng thời nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức và kỹ năng vận dụng thực tiễn. Ví dụ, áp dụng thảo luận nhóm giúp sinh viên hiểu sâu hơn và phát triển kỹ năng tư duy phản biện.

  2. Mô hình CDIO có điểm gì nổi bật trong giảng dạy?
    CDIO tập trung vào bốn giai đoạn: hình thành ý tưởng, thiết kế, thực hiện và vận hành, giúp sinh viên phát triển toàn diện kiến thức, kỹ năng và thái độ, phù hợp với yêu cầu thực tiễn và thị trường lao động hiện nay.

  3. Làm thế nào để nâng cao ý thức tự học của sinh viên?
    Cần giao nhiệm vụ cụ thể, đánh giá nghiêm túc quá trình tự học, đồng thời giáo dục về tầm quan trọng của tự học trong phát triển bản thân. Ví dụ, giảng viên có thể yêu cầu sinh viên thuyết trình kết quả nghiên cứu cá nhân.

  4. Đội ngũ giảng viên hiện tại có đáp ứng được yêu cầu đổi mới không?
    Hiện tại đội ngũ còn thiếu về số lượng và chất lượng, dẫn đến quá tải và hạn chế trong đổi mới phương pháp. Do đó, cần có kế hoạch phát triển đội ngũ bài bản và đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn.

  5. Công nghệ thông tin được ứng dụng như thế nào trong giảng dạy?
    Sử dụng bài giảng điện tử, phần mềm trình chiếu, e-learning và mobile learning để tăng tính sinh động, trực quan và tương tác trong giờ học, giúp sinh viên dễ tiếp thu và hứng thú hơn với môn học.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng giảng dạy và học tập môn Đường lối cách mạng tại trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM, chỉ ra những thành tựu và hạn chế sau gần 5 năm triển khai chương trình mới.
  • Đội ngũ giảng viên còn thiếu về số lượng và chất lượng, phương pháp giảng dạy chủ yếu truyền thống, sinh viên thiếu tính chủ động trong học tập.
  • Việc áp dụng mô hình CDIO là hướng đi đúng đắn, giúp nâng cao kỹ năng và thái độ của sinh viên, nhưng cần được triển khai đồng bộ và bài bản hơn.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm phát triển đội ngũ giảng viên, đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao nhận thức sinh viên và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Khuyến nghị nhà trường và các đơn vị liên quan nhanh chóng thực hiện các giải pháp trong vòng 2-3 năm tới để nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa đào tạo giảng viên về phương pháp CDIO, xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ và triển khai hệ thống đánh giá mới. Mời các nhà quản lý giáo dục, giảng viên và sinh viên cùng tham gia đóng góp ý kiến để hoàn thiện hơn nữa công tác giảng dạy môn học quan trọng này.