Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thị trường trang sức vàng tại Việt Nam có sự tăng trưởng mạnh mẽ, với khoảng 10.000 cửa hàng kinh doanh vàng bạc đá quý trên toàn quốc, Công ty Cổ phần Vàng Bạc Đá Quý Phú Nhuận (PNJ) giữ vị trí quan trọng khi chiếm 26,5% thị phần trong nhóm các doanh nghiệp lớn và 5,3% toàn thị trường. Mặc dù tỷ lệ nhận diện thương hiệu PNJ tại TP.HCM đạt 83% theo khảo sát năm 2018, tỷ lệ khách hàng lựa chọn mua sản phẩm và giới thiệu thương hiệu này lại chỉ ở mức 51% và 45%, cho thấy sự chuyển đổi từ nhận biết sang hành vi mua hàng còn hạn chế. Điều này đặt ra vấn đề cấp thiết về việc hoàn thiện hoạt động trách nhiệm xã hội (CSR) của PNJ nhằm nâng cao nhận thức khách hàng, gia tăng sức hút thương hiệu và thúc đẩy hành vi mua hàng.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào ba vấn đề chính: (1) phân tích cơ sở lý luận về trách nhiệm xã hội và tác động của nhận thức CSR đến ý định mua hàng của người tiêu dùng; (2) đánh giá thực trạng thực hiện CSR của PNJ; (3) đề xuất các giải pháp nâng cao hoạt động CSR nhằm tăng cường nhận thức và sự ủng hộ của khách hàng. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại TP.HCM, sử dụng dữ liệu từ năm 2015 đến nay, với trọng tâm là các khía cạnh trách nhiệm kinh tế, pháp lý, đạo đức và từ thiện của PNJ. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học để PNJ phát triển bền vững, củng cố vị thế trên thị trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, đồng thời góp phần nâng cao giá trị thương hiệu và hiệu quả kinh doanh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên mô hình Kim tự tháp CSR của Carroll (1991), phân chia trách nhiệm xã hội thành bốn tầng: trách nhiệm kinh tế, trách nhiệm pháp lý, trách nhiệm đạo đức và trách nhiệm từ thiện. Mô hình này giúp phân tích toàn diện các khía cạnh mà doanh nghiệp cần thực hiện để đáp ứng kỳ vọng xã hội. Bên cạnh đó, các nghiên cứu về tác động của CSR đến hành vi người tiêu dùng, như nghiên cứu của Sergio W. Carvalho và cộng sự (2010) tại Brazil, cũng như nghiên cứu của Nguyễn Phan Thanh Nhã và Lê Thị Thanh Xuân (2014) tại Việt Nam, được sử dụng để làm rõ mối quan hệ giữa nhận thức CSR và ý định mua hàng. Ngoài ra, mô hình nghiên cứu thái độ và hành vi người tiêu dùng đối với CSR của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI, 2010) cũng được tham khảo để đánh giá nhận thức và hành vi tiêu dùng trong bối cảnh Việt Nam.

Các khái niệm chính bao gồm: trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR), các bên liên quan (stakeholders), ý định mua hàng (purchase intention), nhận thức về công bằng giá (perceived price fairness), và sự hài lòng cá nhân (personal satisfaction). Những khái niệm này tạo nền tảng lý thuyết cho việc phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao CSR tại PNJ.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phân tích dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo thường niên của PNJ, các tổ chức nghiên cứu uy tín trong và ngoài nước, cùng các tài liệu pháp luật liên quan đến trách nhiệm xã hội và ngành trang sức. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát trực tiếp với 200 khách hàng tại TP.HCM, sử dụng bảng câu hỏi được thiết kế dựa trên ý kiến chuyên gia từ bộ phận Nghiên cứu thị trường của PNJ.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, tổng hợp, so sánh và phân tích dữ liệu bằng công cụ Microsoft Excel để đánh giá thực trạng CSR và nhận thức khách hàng. Cỡ mẫu 200 khách hàng được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, phù hợp với mục tiêu nghiên cứu nhằm phản ánh chính xác nhận thức và hành vi tiêu dùng tại khu vực nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2015 đến 2019, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với bối cảnh thị trường hiện tại.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ nhận biết và lựa chọn thương hiệu PNJ: Khảo sát năm 2018 cho thấy 83% khách hàng tại TP.HCM nhận biết thương hiệu PNJ, tuy nhiên chỉ có 51% lựa chọn mua sản phẩm và 45% sẵn sàng giới thiệu thương hiệu. Tỷ lệ chuyển đổi từ nhận biết sang hành vi mua hàng và ủng hộ thương hiệu còn thấp, phản ánh qua chỉ số PAR (Purchase Action Ratio) và BAR (Brand Advocacy Ratio) lần lượt là 62% và 55%.

  2. Thực trạng thực hiện CSR của PNJ: PNJ đã triển khai các hoạt động CSR trên bốn khía cạnh: trách nhiệm kinh tế (tăng trưởng doanh thu đạt 14.571 tỷ VNĐ năm 2018, tăng 32% so với năm trước), trách nhiệm pháp lý (tuân thủ các quy định về luật doanh nghiệp, lao động, môi trường), trách nhiệm đạo đức (nâng cao điều kiện lao động, bảo vệ môi trường), và trách nhiệm từ thiện (quỹ Mái ấm PNJ trao tặng hơn 100 mái ấm trong giai đoạn 2015-2018, chương trình chống rác thải nhựa). Tuy nhiên, chỉ 23% khách hàng biết đến các hoạt động CSR của PNJ, cho thấy hạn chế trong truyền thông.

  3. Tác động của nhận thức CSR đến ý định mua hàng: Dựa trên mô hình nghiên cứu, nhận thức tích cực về CSR làm tăng cảm nhận công bằng về giá và sự hài lòng cá nhân, từ đó nâng cao ý định mua hàng. 78% khách hàng quan tâm đến mẫu mã sản phẩm, 67% cân nhắc uy tín thương hiệu, trong đó CSR được xem là yếu tố gia tăng uy tín và sự khác biệt.

  4. So sánh với các nghiên cứu khác: Kết quả phù hợp với nghiên cứu của Carvalho và cộng sự (2010) và VCCI (2010), khẳng định vai trò quan trọng của CSR trong việc thúc đẩy hành vi tiêu dùng và xây dựng thương hiệu bền vững.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính khiến tỷ lệ chuyển đổi từ nhận biết sang hành vi mua hàng của PNJ còn thấp là do mức độ thu hút thương hiệu chưa cao, phần lớn khách hàng chưa nhận thức đầy đủ về các hoạt động CSR của công ty. Mặc dù PNJ đã thực hiện nhiều chương trình CSR có ý nghĩa, nhưng phạm vi truyền thông còn hạn chế, dẫn đến việc khách hàng không nhận biết được giá trị xã hội mà PNJ mang lại. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận biết CSR và tỷ lệ lựa chọn mua hàng có thể minh họa rõ mối quan hệ này.

So với các đối thủ cạnh tranh, PNJ có lợi thế về quy mô sản xuất, mẫu mã đa dạng và uy tín thương hiệu, nhưng chưa tận dụng tối đa CSR như một công cụ tạo lợi thế cạnh tranh bền vững. Việc tăng cường truyền thông CSR sẽ giúp PNJ nâng cao nhận thức khách hàng, từ đó thúc đẩy hành vi mua hàng và sự trung thành với thương hiệu. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy CSR không chỉ là trách nhiệm xã hội mà còn là chiến lược kinh doanh hiệu quả trong bối cảnh thị trường trang sức ngày càng cạnh tranh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông CSR đến khách hàng: PNJ cần xây dựng chiến lược truyền thông dài hạn, sử dụng đa kênh (truyền hình, mạng xã hội, sự kiện cộng đồng) để nâng cao nhận thức khách hàng về các hoạt động CSR, đặc biệt là các chương trình bảo vệ môi trường và từ thiện. Mục tiêu đạt tăng 50% tỷ lệ nhận biết CSR trong vòng 12 tháng, do phòng Marketing phối hợp với bộ phận CSR thực hiện.

  2. Phát triển các chương trình CSR hướng đến môi trường: Tập trung đẩy mạnh các hoạt động chống rác thải nhựa, sử dụng nguyên liệu thân thiện môi trường trong sản xuất trang sức, nhằm tạo dấu ấn thương hiệu xanh. Mục tiêu giảm 20% lượng rác thải nhựa trong hoạt động kinh doanh trong 2 năm tới, do Ban vận hành và bộ phận CSR phối hợp triển khai.

  3. Nâng cao nhận thức và đào tạo nhân viên về CSR: Tổ chức các khóa đào tạo định kỳ để nhân viên hiểu rõ vai trò và trách nhiệm xã hội của công ty, từ đó trở thành đại sứ truyền thông CSR đến khách hàng. Mục tiêu 100% nhân viên tham gia đào tạo trong 6 tháng, do phòng Nhân sự và CSR phối hợp thực hiện.

  4. Tăng cường hợp tác với các đối tác xã hội: Lựa chọn và phối hợp với các tổ chức phi chính phủ, cộng đồng địa phương để triển khai các dự án CSR hiệu quả, mở rộng phạm vi ảnh hưởng và nâng cao uy tín thương hiệu. Mục tiêu ký kết ít nhất 3 hợp tác mới trong năm tới, do Ban chiến lược và CSR chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp ngành trang sức: Giúp hiểu rõ vai trò của CSR trong việc nâng cao giá trị thương hiệu và thúc đẩy hành vi tiêu dùng, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững.

  2. Chuyên viên marketing và truyền thông: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về cách thức truyền thông CSR hiệu quả, giúp tăng cường nhận thức khách hàng và tạo lợi thế cạnh tranh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình CSR, phương pháp nghiên cứu và phân tích tác động CSR đến hành vi người tiêu dùng trong bối cảnh Việt Nam.

  4. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng: Hiểu được vai trò của doanh nghiệp trong phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội, từ đó phối hợp hiệu quả với doanh nghiệp trong các hoạt động xã hội và môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. CSR là gì và tại sao nó quan trọng đối với doanh nghiệp?
    CSR (Corporate Social Responsibility) là trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, bao gồm các hoạt động nhằm đáp ứng kỳ vọng xã hội về kinh tế, pháp lý, đạo đức và từ thiện. CSR giúp doanh nghiệp xây dựng uy tín, thu hút khách hàng và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

  2. PNJ đã thực hiện những hoạt động CSR nào nổi bật?
    PNJ triển khai các hoạt động CSR trên bốn khía cạnh: phát triển kinh tế bền vững, tuân thủ pháp luật, nâng cao điều kiện lao động và các chương trình từ thiện như quỹ Mái ấm PNJ và phong trào chống rác thải nhựa.

  3. Nhận thức về CSR ảnh hưởng thế nào đến ý định mua hàng của khách hàng?
    Khách hàng có nhận thức tích cực về CSR thường cảm thấy giá cả sản phẩm công bằng và hài lòng hơn, từ đó tăng ý định mua hàng và trung thành với thương hiệu, ngay cả khi giá sản phẩm cao hơn.

  4. Tại sao tỷ lệ khách hàng biết đến CSR của PNJ còn thấp?
    Nguyên nhân chính là do hạn chế trong truyền thông và quảng bá các hoạt động CSR, khiến khách hàng không nhận thức đầy đủ về giá trị xã hội mà PNJ mang lại.

  5. Làm thế nào để doanh nghiệp nâng cao hiệu quả hoạt động CSR?
    Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược CSR rõ ràng, tăng cường truyền thông đa kênh, đào tạo nhân viên, hợp tác với các tổ chức xã hội và liên tục đánh giá, cải tiến các chương trình CSR để phù hợp với kỳ vọng của cộng đồng và khách hàng.

Kết luận

  • PNJ là doanh nghiệp dẫn đầu ngành trang sức tại Việt Nam với thị phần 5,3% toàn quốc và 26,5% trong nhóm doanh nghiệp lớn.
  • Mặc dù nhận diện thương hiệu cao (83%), tỷ lệ chuyển đổi sang hành vi mua hàng và ủng hộ thương hiệu còn thấp (51% và 45%).
  • CSR đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao uy tín thương hiệu và thúc đẩy ý định mua hàng thông qua tăng nhận thức về công bằng giá và sự hài lòng cá nhân.
  • PNJ đã thực hiện nhiều hoạt động CSR trên các khía cạnh kinh tế, pháp lý, đạo đức và từ thiện, nhưng truyền thông về CSR còn hạn chế, chỉ 23% khách hàng biết đến.
  • Đề xuất các giải pháp tăng cường truyền thông, phát triển chương trình CSR môi trường, đào tạo nhân viên và hợp tác xã hội nhằm nâng cao hiệu quả CSR và lợi thế cạnh tranh bền vững.

Tiếp theo, PNJ cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới để gia tăng nhận thức khách hàng và củng cố vị thế thương hiệu. Các nhà quản lý và chuyên viên marketing nên phối hợp chặt chẽ để thực hiện chiến lược CSR hiệu quả. Hành động ngay hôm nay để xây dựng thương hiệu PNJ không chỉ là lựa chọn hàng đầu về sản phẩm mà còn là biểu tượng của trách nhiệm xã hội và phát triển bền vững.