Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển, công tác quản lý chi phí sản xuất kinh doanh (SXKD) trở thành yếu tố then chốt quyết định sự tồn tại và phát triển bền vững của doanh nghiệp. Đặc biệt, đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khai thác công trình thủy lợi, việc quản lý chi phí không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế mà còn tác động trực tiếp đến việc đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và đời sống dân sinh. Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Thái Nguyên, với hơn 82 công trình thủy lợi quản lý, phục vụ tưới tiêu trên diện tích hơn 63.000 ha, là một điển hình tiêu biểu cho việc quản lý chi phí trong lĩnh vực này.

Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng công tác quản lý chi phí SXKD tại Công ty trong giai đoạn 2015-2018, nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, đánh giá hiệu quả quản lý chi phí và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí SXKD phù hợp với đặc thù ngành thủy lợi. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các khoản mục chi phí chính như chi phí tiền lương, khấu hao tài sản cố định, chi phí vật tư, điện năng, chi phí quản lý doanh nghiệp và các chi phí khác liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp các số liệu cụ thể về chi phí SXKD, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nhằm giảm thiểu chi phí không hợp lý, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp. Qua đó, nghiên cứu góp phần hỗ trợ Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Thái Nguyên hoàn thiện công tác quản lý chi phí, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thái Nguyên và các vùng lân cận.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi phí sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp, bao gồm:

  • Khái niệm chi phí sản xuất kinh doanh: Chi phí SXKD là tổng các khoản hao phí về lao động, nguyên vật liệu, khấu hao tài sản cố định và các chi phí khác phát sinh trong quá trình sản xuất và kinh doanh trong một kỳ nhất định. Chi phí này bao gồm chi phí sản xuất, chi phí tiêu thụ sản phẩm và các khoản thuế gián thu liên quan.

  • Phân loại chi phí theo yếu tố chi phí: Bao gồm chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhân công, chi phí khấu hao tài sản cố định, chi phí dịch vụ mua ngoài và các chi phí khác bằng tiền. Phân loại này giúp xác định trọng tâm quản lý và kiểm soát chi phí.

  • Phân loại chi phí theo mục đích sử dụng: Chi phí sản xuất trực tiếp, chi phí sản xuất chung, chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp. Phân loại này hỗ trợ việc lập kế hoạch và phân tích chi phí theo chức năng hoạt động.

  • Quản lý chi phí SXKD: Bao gồm các nội dung chính như xây dựng định mức chi phí, lập kế hoạch chi phí, kiểm soát chi phí và phân tích sự biến động chi phí. Quản lý chi phí hiệu quả giúp doanh nghiệp sử dụng vốn hợp lý, giảm lãng phí và tăng lợi nhuận.

  • Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi phí: Mục tiêu và chiến lược doanh nghiệp, tổ chức sản xuất kinh doanh, trình độ quản lý, điều kiện tự nhiên và đặc thù ngành thủy lợi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm phân tích toàn diện công tác quản lý chi phí SXKD tại Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Thái Nguyên trong giai đoạn 2015-2018.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thực tế được thu thập từ báo cáo tài chính, báo cáo sản xuất kinh doanh, các bảng biểu chi phí và kế hoạch chi phí của Công ty trong giai đoạn nghiên cứu. Ngoài ra, dữ liệu được bổ sung từ các văn bản pháp luật liên quan như Thông tư số 73/2018/TT-BTC, Thông tư số 45/2013/TT-BTC và các quy định quản lý chi phí trong lĩnh vực thủy lợi.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích hệ thống các khoản mục chi phí theo từng yếu tố và mục đích sử dụng.
    • So sánh tỷ lệ chi phí trên doanh thu qua các năm để đánh giá hiệu quả quản lý chi phí.
    • Phân tích sự biến động chi phí bằng phương pháp so sánh và phương pháp thay thế liên hoàn nhằm xác định nguyên nhân tăng giảm chi phí.
    • Đánh giá thực trạng công tác xây dựng định mức, lập kế hoạch, kiểm soát và phân tích chi phí.
    • Thu thập ý kiến chuyên gia và cán bộ quản lý để bổ sung thông tin định tính.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ số liệu chi phí và báo cáo liên quan của Công ty trong giai đoạn 2015-2018 được sử dụng làm mẫu nghiên cứu nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2019 đến 2020, tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2015-2018 và đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ chi phí trên doanh thu có xu hướng tăng: Tỷ lệ chi phí sản xuất kinh doanh so với doanh thu bán hàng tăng từ khoảng 63% năm 2015 lên gần 75% năm 2018, cho thấy chi phí tăng nhanh hơn doanh thu, ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận.

  2. Lợi nhuận sau thuế giảm trong những năm cuối giai đoạn: Năm 2015, lợi nhuận sau thuế đạt 781 triệu đồng, tăng mạnh năm 2016 nhưng giảm 23,82% năm 2017 và tiếp tục giảm nhẹ năm 2018, nguyên nhân chủ yếu do chi phí quản lý doanh nghiệp tăng cao và tốc độ tăng doanh thu chậm lại.

  3. Công tác xây dựng định mức chi phí còn chưa hoàn thiện: Mặc dù Công ty đã xây dựng các định mức chi phí cho từng khoản mục, tuy nhiên một số định mức chưa sát với thực tế, dẫn đến việc lập kế hoạch chi phí chưa chính xác và khó kiểm soát chi phí phát sinh.

  4. Kiểm soát chi phí chưa hiệu quả: Việc kiểm soát chi phí tại các đơn vị trực thuộc còn lỏng lẻo, chưa có hệ thống giám sát chặt chẽ, dẫn đến chi phí vật tư, điện năng và nhân công có xu hướng tăng vượt dự toán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc chi phí tăng nhanh hơn doanh thu là do đặc thù ngành thủy lợi phụ thuộc nhiều vào điều kiện thời tiết, dẫn đến biến động trong nhu cầu sử dụng nước và chi phí vận hành. Ngoài ra, việc chưa hoàn thiện hệ thống định mức chi phí và kế hoạch chi phí làm giảm hiệu quả kiểm soát chi phí.

So sánh với một số doanh nghiệp thủy lợi khác như Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Quảng Bình và Đông Triều, các đơn vị này đã áp dụng các biện pháp nâng cao quản lý như đầu tư thiết bị cảnh báo lũ, tự động hóa vận hành và tăng cường kiểm tra giám sát, giúp giảm chi phí vận hành và tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Việc phân tích chi phí theo từng yếu tố và mục đích sử dụng cho thấy chi phí nhân công và chi phí điện năng chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí SXKD, do đó cần tập trung quản lý chặt chẽ các khoản này. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ trọng chi phí theo yếu tố và bảng so sánh chi phí qua các năm để minh họa rõ ràng xu hướng biến động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác xây dựng định mức chi phí: Cần rà soát, cập nhật và xây dựng định mức chi phí sát với thực tế sản xuất kinh doanh, đặc biệt là chi phí nguyên vật liệu, nhân công và điện năng. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do phòng Kế hoạch kỹ thuật chủ trì phối hợp với các đơn vị trực thuộc.

  2. Tăng cường lập kế hoạch chi phí và kiểm soát thực hiện: Xây dựng kế hoạch chi phí chi tiết theo từng đơn vị, từng khoản mục và theo quý để kịp thời điều chỉnh. Áp dụng hệ thống báo cáo giám sát chi phí định kỳ nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các khoản chi vượt dự toán. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do Ban lãnh đạo Công ty chỉ đạo.

  3. Đầu tư ứng dụng công nghệ tự động hóa trong vận hành công trình: Lắp đặt hệ thống điều khiển tự động, thiết bị cảnh báo và giám sát từ xa nhằm giảm chi phí nhân công và tăng hiệu quả sử dụng điện năng. Kế hoạch thực hiện trong 2 năm, phối hợp với các đơn vị kỹ thuật và tài chính.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực quản lý chi phí cho cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo về quản lý chi phí, kỹ năng lập kế hoạch và phân tích chi phí cho cán bộ quản lý và kế toán nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý chi phí. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, do phòng Tổ chức hành chính phối hợp với các đơn vị đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Thái Nguyên: Giúp hiểu rõ thực trạng quản lý chi phí, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược nâng cao hiệu quả hoạt động.

  2. Phòng Kế hoạch kỹ thuật và phòng Kinh tế của các doanh nghiệp thủy lợi: Áp dụng các phương pháp xây dựng định mức, lập kế hoạch và kiểm soát chi phí phù hợp với đặc thù ngành.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, kinh tế nông nghiệp: Cung cấp tài liệu tham khảo về quản lý chi phí trong doanh nghiệp công ích, đặc biệt trong lĩnh vực thủy lợi.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về thủy lợi và nông nghiệp: Hỗ trợ đánh giá hiệu quả quản lý chi phí tại các đơn vị khai thác công trình thủy lợi, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí sản xuất kinh doanh có vai trò gì đối với doanh nghiệp thủy lợi?
    Quản lý chi phí giúp doanh nghiệp sử dụng vốn hiệu quả, giảm lãng phí, nâng cao lợi nhuận và đảm bảo hoạt động sản xuất kinh doanh bền vững trong điều kiện cạnh tranh và biến động thời tiết.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến chi phí sản xuất kinh doanh tại Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Thái Nguyên?
    Chi phí nhân công, chi phí điện năng và chi phí vật tư là các yếu tố chiếm tỷ trọng lớn, đồng thời điều kiện thời tiết và trình độ quản lý cũng ảnh hưởng đáng kể.

  3. Làm thế nào để xây dựng định mức chi phí sát với thực tế?
    Cần khảo sát, phân tích số liệu thực tế, kết hợp với điều kiện sản xuất và công nghệ hiện tại, đồng thời cập nhật định kỳ để phản ánh đúng biến động chi phí.

  4. Kiểm soát chi phí được thực hiện như thế nào trong doanh nghiệp?
    Thông qua lập kế hoạch chi phí, theo dõi thực hiện, so sánh với dự toán, phân tích nguyên nhân chênh lệch và điều chỉnh kịp thời nhằm đảm bảo chi phí không vượt quá kế hoạch.

  5. Giải pháp công nghệ nào có thể giúp giảm chi phí vận hành công trình thủy lợi?
    Ứng dụng hệ thống điều khiển tự động, thiết bị giám sát từ xa và cảnh báo sớm giúp giảm nhân công, tiết kiệm điện năng và nâng cao hiệu quả vận hành.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi phí sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp thủy lợi, đặc biệt tại Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Thái Nguyên.
  • Phân tích thực trạng cho thấy chi phí SXKD tăng nhanh hơn doanh thu, ảnh hưởng đến lợi nhuận và hiệu quả hoạt động của Công ty trong giai đoạn 2015-2018.
  • Công tác xây dựng định mức, lập kế hoạch và kiểm soát chi phí còn nhiều hạn chế, cần được hoàn thiện để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi phí đến năm 2025, bao gồm hoàn thiện định mức, tăng cường kiểm soát, ứng dụng công nghệ và đào tạo nâng cao năng lực.
  • Kêu gọi Ban lãnh đạo Công ty và các đơn vị liên quan triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, góp phần phát triển bền vững doanh nghiệp và ngành thủy lợi tỉnh Thái Nguyên.