Luận án tiến sĩ về dạy học giải bài tập hình học lớp 8 cho học sinh miền núi

• Tác giả: Hoàng Thị Thanh
• Người hướng dẫn: PGS. Đặng Quang Việt
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Lí luận và PPDH bộ môn Toán
• Đề tài: Giải bài tập hình học lớp 8 cho học sinh miền núi: Phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
• 2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY HỌC GIẢI BÀI TẬP HÌNH HỌC LỚP 8 CHO HS THCS MIỀN NÚI THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GQVĐ VÀ ST
• 2.1. Định hướng xây dựng các biện pháp
• 2.2. Một số biện pháp
• 2.2.1. Biện pháp 1: Thường xuyên đàm thoại phát hiện, dẫn dắt HS trong từng bước GQVĐ và ST, kết hợp với trang bị tri thức PP nhằm hình thành thói quen suy nghĩ cho HS miền núi trong quá trình dạy học giải toán hình học 8
• 2.2.2. Biện pháp 2: Vận dụng kĩ thuật mảnh ghép để tạo cơ hội khuyến khích HS miền núi giao tiếp, hợp tác, giúp đỡ nhau nhiều hơn trong quá trình GQVĐ và ST
• 2.2.3. Biện pháp 3: Khắc phục khó khăn, sửa chữa sai lầm do những hạn chế về nhận thức, thói quen ảnh hưởng bởi phong tục tập quán, nếp sống của HS miền núi khi GQVĐ và ST
• 2.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường các bài toán thực tiễn ở miền núi nhằm gây hứng thú và phát triển năng lực GQVĐ và ST cho HS thông qua mô hình hóa toán học
• 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục đích, yêu cầu và nội dung TN
• 3.1.1. Mục đích, yêu cầu
• 3.1.2. Nội dung TN
• 3.1.3. Tổ chức TN
• 3.1.4. Thời gian, quy trình, đối tượng TN
• 3.1.5. PP đánh giá kết quả TN sư phạm
• 3.1.6. Phân tích kết quả TN
• 3.1.7. Đánh giá định tính
• 3.1.8. Đánh giá định lượng
• 3.1.9. Đánh giá kết quả nghiên cứu trường hợp
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• PL.1. DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN ÁN
• DANH MỤC CÁC HÌNH TRONG LUẬN ÁN
• DANH MỤC CÁC VÍ DỤ TRONG LUẬN ÁN

I. Giới thiệu về năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong dạy học

Năng lực giải quyết vấn đề (GQVĐ) và sáng tạo (ST) là hai yếu tố quan trọng trong giáo dục hiện đại, đặc biệt trong môn Toán học. Đối với học sinh lớp 8, việc phát triển những năng lực này không chỉ giúp các em tiếp thu kiến thức mà còn trang bị cho các em kỹ năng cần thiết để đối mặt với những thách thức trong cuộc sống. Theo Luật Giáo dục 2005, mục tiêu giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện, trong đó có năng lực GQVĐ và ST. Chương trình giáo dục phổ thông hiện nay đã xác định rõ ràng vai trò của những năng lực này trong việc hình thành nhân cách và phát triển tư duy cho học sinh. Đặc biệt, trong bối cảnh học sinh miền núi, việc phát triển năng lực GQVĐ và ST càng trở nên cần thiết, nhằm giúp các em vượt qua những khó khăn trong học tập và cuộc sống.

1.1. Tầm quan trọng của năng lực GQVĐ và ST

Năng lực GQVĐ và ST không chỉ là yêu cầu trong giáo dục mà còn là yếu tố quyết định sự thành công trong tương lai của học sinh. Những nghiên cứu cho thấy, học sinh có khả năng GQVĐ tốt thường có khả năng thích ứng cao với môi trường làm việc và cuộc sống. Việc phát triển năng lực này trong môn Toán, đặc biệt là giải bài tập hình học, giúp học sinh hình thành tư duy logic và khả năng phân tích vấn đề. Hơn nữa, việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như thảo luận nhóm, giải quyết tình huống thực tiễn sẽ khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào quá trình học tập, từ đó phát triển khả năng sáng tạo của các em.

II. Thực trạng dạy học hình học lớp 8 cho học sinh miền núi

Dạy học hình học lớp 8 cho học sinh miền núi hiện nay đang gặp nhiều khó khăn. Các em thường thiếu thốn về tài liệu học tập và cơ sở vật chất. Điều này ảnh hưởng đến khả năng tiếp thu kiến thức và phát triển năng lực GQVĐ và ST. Nhiều giáo viên vẫn còn lúng túng trong việc lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp với đặc điểm của học sinh miền núi. Theo khảo sát, nhiều học sinh cho biết họ cảm thấy khó khăn trong việc áp dụng lý thuyết vào thực tiễn. Điều này cho thấy cần có những biện pháp cụ thể để cải thiện tình hình dạy học, nhằm phát triển năng lực GQVĐ và ST cho học sinh miền núi.

2.1. Những khó khăn trong dạy học

Một trong những khó khăn lớn nhất trong dạy học hình học cho học sinh miền núi là sự thiếu hụt về tài liệu và phương tiện dạy học. Nhiều trường học không có đủ sách giáo khoa, thiết bị dạy học hiện đại, điều này làm hạn chế khả năng tiếp cận kiến thức của học sinh. Hơn nữa, môi trường sống và học tập của học sinh miền núi thường không thuận lợi, ảnh hưởng đến tâm lý và động lực học tập của các em. Việc thiếu sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng cũng là một yếu tố cản trở sự phát triển năng lực GQVĐ và ST của học sinh.

III. Giải pháp phát triển năng lực GQVĐ và ST cho học sinh miền núi

Để phát triển năng lực GQVĐ và ST cho học sinh miền núi, cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và phù hợp với đặc điểm của các em. Việc sử dụng các bài toán thực tiễn gần gũi với cuộc sống sẽ giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và áp dụng kiến thức. Hơn nữa, giáo viên cần thường xuyên tổ chức các hoạt động nhóm, thảo luận để khuyến khích học sinh giao tiếp và hợp tác trong học tập. Việc tạo ra môi trường học tập thân thiện, khuyến khích sự sáng tạo và tự do tư duy sẽ giúp học sinh phát triển tốt hơn năng lực GQVĐ và ST.

3.1. Áp dụng phương pháp dạy học tích cực

Phương pháp dạy học tích cực như thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề thực tiễn sẽ giúp học sinh phát triển năng lực GQVĐ và ST. Giáo viên có thể sử dụng các bài toán hình học liên quan đến thực tiễn cuộc sống của học sinh miền núi, từ đó giúp các em thấy được sự hữu ích của môn học. Việc khuyến khích học sinh tham gia vào quá trình học tập, đưa ra ý kiến và giải pháp sẽ tạo ra không khí học tập tích cực, giúp các em tự tin hơn trong việc giải quyết vấn đề.