Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh xã hội hiện đại với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và xu thế toàn cầu hóa, giáo dục phổ thông tại Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức và yêu cầu đổi mới cấp thiết. Theo ước tính, sau hơn 30 năm đổi mới, nền giáo dục Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng nhưng vẫn tồn tại những hạn chế về quản lý hoạt động dạy học, đặc biệt là ở cấp trung học cơ sở (THCS). Mô hình trường phổ thông truyền thống đang dần được thay thế bởi mô hình trường mở, gắn kết chặt chẽ với gia đình và cộng đồng nhằm đảm bảo hiệu quả giáo dục toàn diện.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động của tổ chuyên môn trường THCS theo hướng dạy học tích hợp tại Liên Hà, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội, trong giai đoạn từ năm học 2018 đến 2023. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao năng lực tổ chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông theo Nghị quyết 29-NQ/TW. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao chất lượng quản lý giáo dục, phát huy vai trò của tổ chuyên môn trong đổi mới phương pháp dạy học tích hợp, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện tại các trường THCS.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình dạy học tích hợp. Lý thuyết quản lý giáo dục tập trung vào các khái niệm như quản lý hoạt động dạy học, tổ chức và phân công công việc, kiểm tra đánh giá chất lượng giáo dục. Mô hình dạy học tích hợp được hiểu là phương pháp phối hợp nội dung, kỹ năng và thái độ của nhiều môn học nhằm phát triển năng lực toàn diện cho học sinh.

Ba khái niệm trọng tâm được làm rõ gồm:

  • Quản lý hoạt động dạy học: quá trình tổ chức, điều hành và kiểm soát các hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu đề ra.
  • Tổ chuyên môn: bộ phận trong nhà trường chịu trách nhiệm quản lý, tổ chức hoạt động chuyên môn, hỗ trợ giáo viên phát triển năng lực.
  • Dạy học tích hợp: phương pháp dạy học kết hợp kiến thức và kỹ năng từ nhiều môn học để phát triển năng lực học sinh một cách toàn diện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra khảo sát kết hợp phân tích định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính gồm: phiếu khảo sát ý kiến của 150 giáo viên tổ chuyên môn và 30 cán bộ quản lý tại 7 trường THCS thuộc huyện Đông Anh, Hà Nội; phỏng vấn sâu 15 giáo viên và hiệu trưởng; tài liệu quản lý giáo dục và các văn bản pháp luật liên quan.

Mẫu nghiên cứu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường THCS trong khu vực. Thời gian thu thập dữ liệu kéo dài từ tháng 9/2018 đến tháng 6/2023. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS với các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích nhân tố và hồi quy đa biến để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tổ chuyên môn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn còn nhiều hạn chế: Khoảng 65% giáo viên cho biết việc phối hợp trong tổ chuyên môn chưa đồng bộ, 70% phản ánh thiếu sự hỗ trợ từ ban giám hiệu trong việc đổi mới phương pháp dạy học tích hợp.

  2. Năng lực quản lý của tổ trưởng chuyên môn chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới: Chỉ có khoảng 40% tổ trưởng được đào tạo bài bản về quản lý giáo dục, 55% giáo viên đánh giá tổ trưởng chưa thực sự phát huy vai trò lãnh đạo chuyên môn.

  3. Phương pháp dạy học tích hợp được áp dụng chưa hiệu quả: 60% giáo viên cho rằng việc tích hợp các môn học còn mang tính hình thức, thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa các nội dung môn học.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tổ chuyên môn: Qua phân tích hồi quy, các yếu tố như năng lực chuyên môn của tổ trưởng, sự hỗ trợ của ban giám hiệu, cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa các thành viên trong tổ có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến hiệu quả quản lý (p < 0.05).

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do sự thiếu đồng bộ trong quản lý và đào tạo cán bộ quản lý tổ chuyên môn. So với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục phổ thông tại các quốc gia phát triển như Hàn Quốc, Singapore, việc đào tạo và bồi dưỡng tổ trưởng chuyên môn được chú trọng hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho đổi mới phương pháp dạy học tích hợp. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy sự cần thiết của việc tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng môi trường làm việc tích cực để nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và bảng phân tích hồi quy đa biến minh họa mức độ tác động của từng yếu tố. Những phát hiện này góp phần làm rõ thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp nhằm nâng cao năng lực quản lý tổ chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý cho tổ trưởng chuyên môn: Triển khai các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý giáo dục và phương pháp dạy học tích hợp trong vòng 1-2 năm tới, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm tổ chức.

  2. Xây dựng cơ chế hỗ trợ và phối hợp chặt chẽ giữa ban giám hiệu và tổ chuyên môn: Thiết lập quy trình giao ban định kỳ hàng tháng nhằm trao đổi, giải quyết các khó khăn trong quản lý và tổ chức dạy học, do hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn chủ trì.

  3. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học tích hợp: Ưu tiên trang bị phòng học đa năng, thiết bị công nghệ thông tin phục vụ dạy học tích hợp trong vòng 3 năm, do chính quyền địa phương và nhà trường phối hợp thực hiện.

  4. Xây dựng văn hóa làm việc nhóm và tăng cường sự phối hợp giữa các thành viên trong tổ chuyên môn: Tổ chức các hoạt động tập huấn, sinh hoạt chuyên môn theo nhóm nhỏ nhằm nâng cao kỹ năng hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm, thực hiện liên tục hàng năm, do tổ chuyên môn và nhà trường tổ chức.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trường THCS: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tổ chuyên môn, từ đó áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Giáo viên tổ chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn: Cung cấp kiến thức về quản lý hoạt động dạy học tích hợp, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng lãnh đạo tổ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý giáo dục phổ thông.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp huyện, sở giáo dục: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và phát triển tổ chức quản lý giáo dục phù hợp với xu thế đổi mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là gì?
    Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là quá trình tổ chức, điều hành và kiểm soát các hoạt động chuyên môn trong tổ nhằm đạt mục tiêu giáo dục đề ra. Ví dụ, tổ chuyên môn phối hợp xây dựng kế hoạch dạy học tích hợp và đánh giá kết quả học tập của học sinh.

  2. Tại sao cần đổi mới quản lý tổ chuyên môn ở trường THCS?
    Đổi mới quản lý giúp nâng cao năng lực tổ chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học tích hợp và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Theo khảo sát, 70% giáo viên cho rằng quản lý hiện tại chưa hỗ trợ tốt cho đổi mới này.

  3. Phương pháp dạy học tích hợp là gì?
    Là phương pháp kết hợp nội dung, kỹ năng và thái độ của nhiều môn học để phát triển năng lực toàn diện cho học sinh. Ví dụ, tích hợp kiến thức lịch sử và địa lý trong một bài học để tăng tính liên môn.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý tổ chuyên môn?
    Năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý của tổ trưởng chuyên môn được xác định là yếu tố quan trọng nhất, chiếm khoảng 45% ảnh hưởng trong mô hình phân tích hồi quy.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tổ chuyên môn?
    Cần tăng cường đào tạo tổ trưởng, xây dựng cơ chế phối hợp với ban giám hiệu, đầu tư cơ sở vật chất và phát triển văn hóa làm việc nhóm. Ví dụ, tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng lãnh đạo và quản lý chuyên môn định kỳ hàng năm.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường THCS Liên Hà, Đông Anh còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong phối hợp và năng lực tổ trưởng.
  • Phương pháp dạy học tích hợp được áp dụng chưa hiệu quả, cần đổi mới đồng bộ về quản lý và đào tạo.
  • Các yếu tố như năng lực tổ trưởng, sự hỗ trợ ban giám hiệu, cơ sở vật chất và phối hợp nhóm ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo, xây dựng cơ chế phối hợp, đầu tư cơ sở vật chất và phát triển văn hóa làm việc nhóm nhằm nâng cao năng lực tổ chuyên môn.
  • Nghiên cứu có thể được áp dụng rộng rãi tại các trường THCS khác nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông theo hướng hiện đại và hội nhập.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và tổ chuyên môn cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để hoàn thiện mô hình quản lý tổ chuyên môn hiệu quả hơn.