Luận văn thạc sĩ về đổi mới phương pháp dạy học môn đạo đức ở trường tiểu học quận 12, TP.HCM

• Tác giả: Lê Thị Thúy Bình
• Người hướng dẫn: TS. Võ Thị Bích Hạnh
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
• Đề tài: Quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Lí do chọn đề tài
• 1.2. Mục đích nghiên cứu
• 1.3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
• 1.4. Giả thuyết khoa học
• 1.5. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
• 1.7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
• 1.7.1. Quan điểm phương pháp luận
• 1.7.2. Phương pháp nghiên cứu lí luận
• 1.7.3. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
• 1.7.3.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
• 1.7.3.2. Phương pháp phỏng vấn
• 1.7.3.3. Phương pháp thống kê toán học
• 1.8. Cấu trúc của luận văn
• 2. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
• 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
• 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới
• 3. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN 12, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
• 4. CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN 12, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Cơ sở lý luận về quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn đạo đức

Đổi mới phương pháp dạy học (phương pháp dạy học) môn đạo đức là một yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh hiện nay. Môn đạo đức không chỉ giúp học sinh (HS) nhận thức về chuẩn mực hành vi mà còn hình thành nhân cách toàn diện. Việc áp dụng các phương pháp dạy học mới nhằm phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của HS là rất quan trọng. Theo Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, việc đổi mới giáo dục cần phải được thực hiện đồng bộ từ mục tiêu đến nội dung và phương pháp. Đặc biệt, trong môn đạo đức, việc giáo dục nhân cách cho HS cần được chú trọng hơn bao giờ hết. Đổi mới phương pháp dạy học không chỉ là thay đổi cách thức giảng dạy mà còn là tạo ra môi trường học tập tích cực, khuyến khích HS tham gia vào quá trình học tập. Điều này sẽ giúp HS phát triển kỹ năng giao tiếp, tư duy phản biện và khả năng tự học. Do đó, việc quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn đạo đức ở các trường tiểu học là rất cần thiết để nâng cao chất lượng giáo dục.

1.1. Khái niệm về đổi mới phương pháp dạy học môn đạo đức

Đổi mới phương pháp dạy học môn đạo đức được hiểu là việc áp dụng các phương pháp giảng dạy hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục. Các phương pháp này bao gồm hoạt động học tập tích cực, phương pháp giảng dạy tương tác và các hình thức đánh giá đa dạng. Mục tiêu của việc đổi mới này là giúp HS không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển kỹ năng sống, khả năng tự nhận thức và tự đánh giá hành vi của bản thân. Việc áp dụng các phương pháp dạy học mới sẽ tạo ra môi trường học tập thân thiện, khuyến khích HS tham gia tích cực vào các hoạt động học tập. Điều này không chỉ giúp HS hiểu rõ hơn về các chuẩn mực đạo đức mà còn hình thành thái độ tích cực trong việc thực hiện các giá trị đạo đức trong cuộc sống hàng ngày.

II. Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn đạo đức ở Quận 12

Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn đạo đức ở các trường tiểu học Quận 12 cho thấy nhiều vấn đề cần được giải quyết. Mặc dù đã có những nỗ lực trong việc áp dụng các phương pháp dạy học mới, nhưng kết quả đạt được vẫn chưa cao. Nhiều giáo viên (GV) vẫn còn lúng túng trong việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, dẫn đến việc HS không hứng thú với môn học. Theo khảo sát, nhiều HS chưa nắm vững các chuẩn mực đạo đức cơ bản, điều này cho thấy sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học. Việc quản lý đổi mới phương pháp dạy học cần được thực hiện một cách đồng bộ và có hệ thống, từ việc lập kế hoạch đến tổ chức thực hiện và đánh giá kết quả. Các yếu tố như cơ sở vật chất, trình độ chuyên môn của GV và sự hỗ trợ từ phía nhà trường cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn đạo đức.

2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên

Nhận thức của cán bộ quản lý (CBQL) và giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học môn đạo đức còn hạn chế. Nhiều CBQL chưa có cái nhìn đầy đủ về tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học, dẫn đến việc chưa có những chỉ đạo cụ thể và hiệu quả. Giáo viên cũng gặp khó khăn trong việc áp dụng các phương pháp dạy học mới do thiếu kinh nghiệm và tài liệu hỗ trợ. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy học môn đạo đức. Cần có các chương trình bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn cho giáo viên để họ có thể tự tin áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho HS.

III. Các biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn đạo đức

Để nâng cao hiệu quả quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn đạo đức, cần thực hiện một số biện pháp cụ thể. Đầu tiên, cần bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn cho giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học. Việc này sẽ giúp giáo viên tự tin hơn trong việc áp dụng các phương pháp dạy học mới. Thứ hai, cần xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học có trọng tâm, phù hợp với tình hình thực tế của từng trường. Kế hoạch này cần được thực hiện một cách đồng bộ và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận trong nhà trường. Cuối cùng, cần tăng cường kiểm tra, đánh giá việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học để kịp thời phát hiện và khắc phục những hạn chế. Các biện pháp này không chỉ giúp nâng cao chất lượng dạy học môn đạo đức mà còn góp phần phát triển toàn diện nhân cách của học sinh.

3.1. Bồi dưỡng giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học

Bồi dưỡng giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học là một trong những biện pháp quan trọng nhất. Cần tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo để giáo viên có cơ hội trao đổi, học hỏi kinh nghiệm từ những người đi trước. Việc này không chỉ giúp giáo viên nắm vững các phương pháp dạy học mới mà còn tạo động lực cho họ trong công tác giảng dạy. Ngoài ra, cần có các tài liệu hướng dẫn cụ thể về các phương pháp dạy học môn đạo đức để giáo viên có thể tham khảo và áp dụng trong thực tế. Sự hỗ trợ từ phía nhà trường và các cơ quan quản lý giáo dục cũng rất cần thiết để tạo điều kiện cho giáo viên thực hiện đổi mới phương pháp dạy học một cách hiệu quả.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ và nền kinh tế tri thức, chất lượng nguồn nhân lực trở thành vấn đề trọng tâm được Đảng và Nhà nước Việt Nam quan tâm. Theo Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam là yêu cầu cấp thiết, trong đó đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) được xem là khâu then chốt nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Môn Đạo đức ở bậc tiểu học giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh, giúp các em hiểu và thực hành các chuẩn mực đạo đức phù hợp với lứa tuổi. Tuy nhiên, thực trạng đổi mới PPDH môn Đạo đức tại các trường tiểu học Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh còn nhiều hạn chế, như học sinh chưa hứng thú học tập, giáo viên chưa áp dụng hiệu quả các phương pháp mới, dẫn đến chất lượng giáo dục chưa đạt yêu cầu.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức tại 10 trường tiểu học trên địa bàn Quận 12 trong năm học 2019-2020. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các nhà quản lí giáo dục và giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai quan điểm lý thuyết chính: quan điểm hệ thống cấu trúc và quan điểm lịch sử-logic. Quan điểm hệ thống cấu trúc giúp phân tích mối quan hệ hữu cơ giữa các yếu tố trong hoạt động dạy học môn Đạo đức và quản lí đổi mới phương pháp dạy học, từ đó phát hiện các quy luật phát triển. Quan điểm lịch sử-logic giúp xác định phạm vi, không gian, thời gian và điều kiện khảo sát thực trạng quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức, đảm bảo trình bày nghiên cứu theo trình tự logic.

Các khái niệm chuyên ngành được làm rõ gồm: quản lí giáo dục, quản lí trường học, đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới PPDH môn Đạo đức, các phương pháp dạy học tích cực như phương pháp kể chuyện, đàm thoại, đóng vai, trò chơi, thảo luận nhóm, dự án, và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Mô hình quản lí đổi mới PPDH được xây dựng trên cơ sở tác động có mục đích, có tổ chức của cán bộ quản lí đến hoạt động dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra thực tiễn kết hợp với phân tích lý luận. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát 120 cán bộ quản lí và giáo viên tại 10 trường tiểu học thuộc Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh trong năm học 2019-2020. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường và đối tượng nghiên cứu.

Công cụ thu thập dữ liệu là bảng hỏi được thiết kế hệ thống câu hỏi về nhận thức, thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức. Ngoài ra, phỏng vấn sâu được thực hiện với hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên để làm rõ các vấn đề thực tiễn. Phương pháp thống kê toán học được áp dụng để xử lý số liệu, bao gồm phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm, và so sánh mức độ nhận thức, thực hiện đổi mới PPDH giữa các nhóm đối tượng.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong 12 tháng, từ tháng 9/2019 đến tháng 8/2020, bao gồm các giai đoạn: thu thập tài liệu lý luận, khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhận thức về đổi mới PPDH môn Đạo đức: Khoảng 85% cán bộ quản lí và 78% giáo viên có nhận thức đúng về mục đích và ý nghĩa của đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên thực sự hiểu rõ các phương pháp dạy học tích cực và cách áp dụng chúng trong giảng dạy.

2. Thực trạng thực hiện đổi mới PPDH: Chỉ có khoảng 55% giáo viên áp dụng phối hợp các phương pháp dạy học tích cực như kể chuyện, thảo luận nhóm, trò chơi trong các tiết học môn Đạo đức. Tỷ lệ này thấp hơn so với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Việc sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học chỉ đạt khoảng 30%, chủ yếu do hạn chế về cơ sở vật chất và kỹ năng sử dụng của giáo viên.

3. Quản lí đổi mới PPDH: Việc xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH môn Đạo đức được thực hiện khá tốt với 70% trường có kế hoạch chi tiết và cụ thể. Tuy nhiên, công tác chỉ đạo, tổ chức thực hiện và kiểm tra, đánh giá còn nhiều hạn chế, chỉ khoảng 50% cán bộ quản lí thường xuyên kiểm tra và đánh giá hiệu quả đổi mới PPDH.

4. Các yếu tố ảnh hưởng: Yếu tố thuận lợi gồm sự quan tâm của Ban giám hiệu, sự hỗ trợ về cơ sở vật chất và truyền thống văn hóa địa phương. Yếu tố khó khăn chủ yếu là hạn chế về năng lực chuyên môn của giáo viên, tâm lý ngại đổi mới và thiếu nguồn lực hỗ trợ bồi dưỡng chuyên môn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lí đổi mới PPDH môn Đạo đức tại các trường tiểu học Quận 12 đã đạt được một số thành tựu nhất định, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch và nhận thức về đổi mới. Tuy nhiên, việc tổ chức thực hiện và kiểm tra, đánh giá còn chưa đồng bộ và hiệu quả chưa cao, dẫn đến việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực chưa phổ biến rộng rãi.

Nguyên nhân chính là do năng lực chuyên môn và tâm lý của giáo viên chưa được nâng cao đầy đủ, cùng với hạn chế về cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hiện đại. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khác, cho thấy cần có sự đầu tư đồng bộ và bền vững hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, biểu đồ tròn về mức độ nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên, cũng như bảng tổng hợp các yếu tố thuận lợi và khó khăn ảnh hưởng đến quản lí đổi mới PPDH.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về đổi mới PPDH môn Đạo đức, đặc biệt là các phương pháp tích cực và ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên áp dụng hiệu quả các phương pháp mới lên trên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

2. Xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH có trọng tâm, trọng điểm: Ban giám hiệu các trường cần xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH môn Đạo đức cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường và đặc điểm học sinh. Kế hoạch cần được rà soát và điều chỉnh hàng năm để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

3. Tăng cường chỉ đạo, giám sát và đánh giá: Cán bộ quản lí cần thường xuyên dự giờ, kiểm tra và đánh giá việc thực hiện đổi mới PPDH, đồng thời có cơ chế khen thưởng, động viên giáo viên đổi mới sáng tạo. Mục tiêu đạt 90% tiết dạy môn Đạo đức được đánh giá theo tiêu chí đổi mới phương pháp trong vòng 1 năm.

4. Quản lí và phát huy các điều kiện hỗ trợ: Đầu tư bổ sung cơ sở vật chất, thiết bị dạy học hiện đại phục vụ đổi mới PPDH môn Đạo đức. Ban giám hiệu cần phân công nhân sự quản lí, bảo trì thiết bị, đồng thời khuyến khích giáo viên sử dụng hiệu quả các phương tiện này trong giảng dạy.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lí giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lí đổi mới phương pháp dạy học, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện đổi mới PPDH môn Đạo đức hiệu quả tại các trường tiểu học.

2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức và kỹ năng về các phương pháp dạy học tích cực, cách phối hợp linh hoạt các phương pháp truyền thống và hiện đại để nâng cao chất lượng giảng dạy môn Đạo đức.

3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu về đổi mới phương pháp dạy học, quản lí giáo dục và phát triển nhân cách học sinh trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông.

4. Các cơ quan quản lí giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, chương trình bồi dưỡng và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp nhằm thúc đẩy đổi mới PPDH môn Đạo đức trong hệ thống giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cần đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức ở tiểu học?
   Đổi mới PPDH giúp phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức, phù hợp với yêu cầu phát triển toàn diện nhân cách và năng lực của học sinh trong thời đại mới.

2. Những phương pháp dạy học tích cực nào phù hợp với môn Đạo đức?
   Các phương pháp như kể chuyện, đàm thoại, đóng vai, trò chơi, thảo luận nhóm và dự án được đánh giá cao vì giúp học sinh tham gia tích cực, phát triển kỹ năng giao tiếp và tư duy phản biện.

3. Vai trò của cán bộ quản lí trong đổi mới PPDH môn Đạo đức là gì?
   Cán bộ quản lí chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá đổi mới PPDH, tạo điều kiện và môi trường thuận lợi để giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy.

4. Làm thế nào để khắc phục khó khăn trong việc áp dụng đổi mới PPDH?
   Cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất, tạo động lực và hỗ trợ kỹ thuật, đồng thời xây dựng cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả đổi mới.

5. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò như thế nào trong đổi mới PPDH môn Đạo đức?
   Công nghệ thông tin giúp minh họa sinh động các tình huống đạo đức, tạo hứng thú học tập, hỗ trợ giáo viên tổ chức các hoạt động học tập đa dạng và phát triển kỹ năng tự học của học sinh.

Kết luận

• Quản lí đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức tại các trường tiểu học Quận 12 đã đạt được những kết quả tích cực về nhận thức và xây dựng kế hoạch, nhưng còn hạn chế trong tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá.
• Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và công nghệ thông tin trong giảng dạy môn Đạo đức còn thấp, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục.
• Các yếu tố chủ quan như năng lực chuyên môn giáo viên và tâm lý ngại đổi mới, cùng các yếu tố khách quan như cơ sở vật chất và sự hỗ trợ từ gia đình, xã hội là những nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến quản lí đổi mới PPDH.
• Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực giáo viên, xây dựng kế hoạch phù hợp, tăng cường chỉ đạo và quản lí điều kiện hỗ trợ nhằm thúc đẩy đổi mới PPDH môn Đạo đức hiệu quả hơn.
• Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc triển khai bồi dưỡng chuyên môn, đầu tư trang thiết bị và hoàn thiện cơ chế quản lí đổi mới PPDH tại các trường tiểu học.

Call-to-action: Các nhà quản lí giáo dục và giáo viên tiểu học cần chủ động áp dụng các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức, đồng thời phối hợp chặt chẽ để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, góp phần phát triển toàn diện nhân cách học sinh trong giai đoạn hội nhập và phát triển hiện nay.