Đề Xuất Phương Pháp Dạy Lập Trình Trong Môn Tin Học Ở Trường Trung Học Phổ Thông

Để tìm ra những vấn đề tồn tại trong việc dạy, học và chương trình môn Tin học 11, tác giả đã tiến hành phương pháp điều tra phỏng vấn 9 giáo viên và 30 học sinh ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc: trường THPT Chuyên Vĩnh Phúc, trường THPT Trần Phú, trường THPT Nguyễn Thái Học, trường THPT Quang Hà, trường THPT Bình Xuyên, trường THPT Nguyễn Viết Xuân, THPT Vĩnh Yên, THPT Yên Lạc. Kết quả thu được tôi xin tổng hợp lại thành các nội dung: Theo kết quả khảo sát, phần lớn các trường đều gặp phải một số vấn đề về cơ sở vật chất như thiếu phòng máy tính, máy chiếu phục vụ dạy lý thuyết và thực hành, số lượng máy hỏng còn nhiều, máy cũ với cấu hình thấp gây khó khăn cho việc cài đặt các phần mềm phiên bản cao phục vụ học tập, tốc độ máy chậm, chạy không ổn định ảnh hưởng đến chất lượng các buổi học thực hành.

Đối với các trường THPT, thì môn Tin học chỉ là môn “phụ”, không tham gia thi tốt nghiệp hay đại học cao đẳng vì thế chưa nhận được sự quan tâm của nhà trường cũng như phụ huynh và học sinh: học sinh chỉ học để đối phó, nhà trường chỉ tổ chức dạy cho đúng yêu cầu, phụ huynh không khuyến khích ủng hộ con em yêu thích đam mê môn học, thậm chí nhiều phụ huynh còn cấm con em họ tham gia thi học sinh giỏi môn Tin học, tạo áp lực cho giáo viên và nhà trường để con em họ được ra khỏi đội tuyển tập trung vào học các môn ôn thi đại học. Phần lớn giáo viên môn Tin học đều phải kiêm nhiệm rất nhiều công tác khác nhau như thủ quỹ, văn phòng, hoạt động đoàn thể nên ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng giảng dạy. Vấn đề trên dẫn tới tâm lý học sinh chán học, giáo viên chán dạy nên chất lượng môn Tin học trong trường THPT không đáp ứng được mục đích, yêu cầu của môn học.

Đối với chương trình Pascal lớp 11 hiện nay thì có một số vấn đề sau: Các bài tập áp dụng công thức toán học quá nhiều, học sinh phải có kiến thức tốt về toán thì mới có thể làm được các bài tập trong sách giáo khoa. Phần lớn các bài tập chỉ liên quan đến tính toán, thuần về toán học, không liên quan đến thực tiễn do đó học sinh chưa hiểu được lập trình để làm gì ngoài viêc tính toán với các con số. Không trực quan và sinh động. Phần lớn học sinh chỉ cố hoàn thành các bài tập giáo viên cho một cách bị động, không kích thích tư duy tính sáng tạo, không thu hút sự chú ý của học sinh, do đó học sinh học chỉ để đối phó với môn học. Với ngôn ngữ Pascal, học sinh khó liên hệ với việc xây dựng các ứng dụng trong thực tế, vì thế học sinh không hình dung hết vai trò của sản phẩm lập trình trong cuộc sống hàng ngày.

Giáo viên tin học cấp THPT hiện nay trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc xét về mặt bằng chung còn thiếu. Nhiều trường giáo viên Tin học là các thầy cô được đào tạo chuyên ngành Toán - Tin (trong đó chương trình Toán là chủ yếu), vì thế dẫn đến việc lúng túng trong giảng dạy môn Tin học, đặc biệt là việc ứng dụng kiến thức trong sách giáo khoa vào thực tế và việc cập nhật các kiến thức mới cho học sinh. Số lượng học sinh/lớp ở các trường THPT khá cao (trung bình 35 – 45 học sinh) gây khó khăn rất lớn cho giáo viên khi hướng dẫn học sinh thực hành. Bên cạnh đó cơ sở vật chất còn thiếu và lạc hậu cũng dẫn tới chất lượng các tiết học thực hành không cao. Với tâm lý là môn học “phụ”, nên nhiều giáo viên không yêu thích và đam mê với công tác giảng dạy chuyên môn, lại phải kiêm nhiệm nhiều công tác khác nên cũng không có nhiều thời gian để giáo viên đầu tư cho soạn giáo án, thiết kế chương trình đổi mới phương pháp giảng dạy hay tự bồi dưỡng chuyên môn.

Luận văn nghiên cứu chương trình dạy lập trình ở một số quốc gia phát triển như Canada, Singapore, Phần Lan, Mỹ, nhận xét, đánh giá, so sánh về cách thức xây dựng chương trình và nội dung chương trình của các nước với Việt Nam và từ đó xây dựng chương trình giảng dạy lập trình mới cho các khối lớp 10, 11, 12.

Luận văn đề xuất ứng dụng ngôn ngữ lập trình Code.org và Alice trong việc giảng dạy một số module lập trình như: biến, hàm, vòng lặp, cấu trúc điều khiển, lập trình hướng đối tượng, và kiểm tra đánh giá đồng thời phân tích, thiết kế và hướng dẫn lập trình game Flappy Bird sử dụng Code.org, game bắt bóng sử dụng Alice.

Ontario (Canada) được biết đến với chương trình giáo dục chất lượng cao và sự chú trọng vào CNTT. Việc so sánh chương trình dạy lập trình ở Ontario với Việt Nam sẽ giúp chúng ta học hỏi các phương pháp giảng dạy và nội dung phù hợp, từ đó cải thiện chương trình hiện tại.

Singapore và Phần Lan đều có những thành công đáng kể trong lĩnh vực giáo dục. Việc phân tích chương trình dạy lập trình của họ sẽ cung cấp những góc nhìn mới về cách thức tiếp cận, nội dung giảng dạy và phương pháp đánh giá, từ đó giúp chúng ta xây dựng một chương trình lập trình hiệu quả hơn.

Việc lựa chọn ngôn ngữ lập trình phù hợp là yếu tố quan trọng để thu hút học sinh và giúp họ tiếp cận lập trình một cách dễ dàng. Các ngôn ngữ như Python, Scratch hoặc các ngôn ngữ lập trình trực quan khác có thể là lựa chọn tốt cho học sinh THPT.

Nội dung chương trình cần được thiết kế sao cho phù hợp với trình độ của học sinh và có tính ứng dụng cao. Phương pháp giảng dạy cần đa dạng, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, khuyến khích học sinh sáng tạo và giải quyết vấn đề. Cần chú trọng đến việc sử dụng các công cụ hỗ trợ giảng dạy hiện đại để tạo sự hứng thú cho học sinh.

Code.org cung cấp nhiều bài học và dự án thú vị giúp học sinh học được các khái niệm lập trình như biến, hàm, vòng lặp và cấu trúc điều khiển. Việc sử dụng Code.org sẽ giúp học sinh tiếp cận lập trình một cách dễ dàng và thú vị, từ đó xây dựng nền tảng vững chắc cho việc học lập trình nâng cao.

Alice cho phép học sinh tạo ra các trò chơi và câu chuyện 3D, từ đó áp dụng các kiến thức lập trình đã học vào thực tế. Việc lập trình game không chỉ giúp học sinh củng cố kiến thức mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tư duy giải quyết vấn đề.