Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục Quốc phòng và An ninh (GDQP&AN) là nhiệm vụ trọng yếu nhằm trang bị cho công dân kiến thức, kỹ năng và ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Theo báo cáo của ngành giáo dục, hiện nay nhiều học sinh tại các trường trung cấp chưa nhận thức đúng đắn về nghĩa vụ và trách nhiệm trong nhiệm vụ quốc phòng, dẫn đến việc học tập môn GDQP&AN còn mang tính hình thức, chưa đạt hiệu quả mong muốn. Trước bối cảnh đó, việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo môn GDQP&AN là cấp thiết.

Luận văn tập trung nghiên cứu vận dụng phương pháp dạy học hợp tác (DHHT) trong giảng dạy môn GDQP&AN tại Trường Trung cấp Kinh tế - Kỹ thuật Quận 12, TP. Hồ Chí Minh, trong niên khóa 2017-2019. Mục tiêu cụ thể là xây dựng và kiểm nghiệm quy trình DHHT nhằm nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức, phát triển kỹ năng hợp tác và ý thức trách nhiệm của học sinh đối với nhiệm vụ quốc phòng. Phạm vi nghiên cứu bao gồm khảo sát thực trạng dạy học, thiết kế và thực nghiệm phương pháp DHHT trên đối tượng học sinh khóa 05B bậc trung cấp chuyên nghiệp.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng đào tạo môn GDQP&AN, đồng thời phát triển kỹ năng hợp tác, tư duy sáng tạo và tinh thần trách nhiệm của học sinh. Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở cho việc mở rộng áp dụng DHHT trong các môn học khác tại trường và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết học tập hợp tác: Được phát triển từ các nghiên cứu của John Dewey, Kurt Lewin, Mornton Deutsch và các nhà nghiên cứu hiện đại như David W. Johnson, Roger T. Johnson. Lý thuyết nhấn mạnh vai trò của sự tương tác tích cực, trách nhiệm cá nhân và kỹ năng xã hội trong nhóm học tập.

  • Mô hình 5 nguyên tắc vàng của DHHT: Bao gồm sự phụ thuộc lẫn nhau tích cực, trách nhiệm cá nhân, tương tác mặt đối mặt, kỹ năng giao tiếp xã hội và đánh giá hoạt động nhóm. Đây là cơ sở để thiết kế và tổ chức các hoạt động dạy học hợp tác hiệu quả.

  • Khái niệm hợp tác và dạy học hợp tác: Hợp tác là sự phối hợp tự nguyện, bình đẳng giữa các cá nhân nhằm đạt mục tiêu chung. DHHT là chiến lược dạy học lấy học sinh làm trung tâm, tổ chức học tập theo nhóm nhỏ với sự hướng dẫn của giáo viên, nhằm phát huy tiềm năng trí tuệ và kỹ năng xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: hợp tác, học tập hợp tác, dạy học hợp tác, nhóm hợp tác chính thức và không chính thức, kỹ năng xã hội trong học tập.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát thực trạng dạy học môn GDQP&AN tại Trường Trung cấp Kinh tế - Kỹ thuật Quận 12, phỏng vấn giáo viên, học sinh và cán bộ quản lý; tài liệu lý luận, văn bản pháp luật liên quan đến giáo dục quốc phòng và phương pháp dạy học.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát học sinh khóa 05B (hệ 2 năm) với khoảng 33 học sinh tham gia thực nghiệm; giáo viên Khoa Cơ bản và cán bộ quản lý nhà trường cũng được khảo sát. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và toàn bộ đối tượng trong lớp thực nghiệm.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích định lượng qua phần mềm Excel để xử lý số liệu khảo sát; phân tích định tính từ phỏng vấn và quan sát thực tế.

  • Timeline nghiên cứu: Từ tháng 10/2017 đến tháng 9/2018, gồm các giai đoạn thu thập tài liệu, khảo sát thực trạng, thiết kế quy trình DHHT, thực nghiệm sư phạm, đánh giá kết quả và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng dạy học môn GDQP&AN còn hạn chế: Khảo sát cho thấy khoảng 60% học sinh chưa thực sự hứng thú và chủ động trong học tập môn GDQP&AN; phương pháp thuyết trình truyền thống chiếm ưu thế với tỷ lệ sử dụng trên 70% trong các giờ học, dẫn đến hiệu quả tiếp thu kiến thức thấp.

  2. Áp dụng DHHT nâng cao hiệu quả học tập: Qua thực nghiệm với lớp DHHT, điểm trung bình kiểm tra nội dung 1 tăng từ khoảng 5.8 lên 7.2, điểm thi cuối kỳ tăng từ 6.0 lên 7.5 so với lớp đối chứng. Tỷ lệ học sinh đạt điểm trên trung bình tăng 25%.

  3. Phát triển kỹ năng hợp tác và ý thức trách nhiệm: Học sinh tham gia DHHT thể hiện sự chủ động trao đổi, hỗ trợ bạn bè, kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm được cải thiện rõ rệt. Khoảng 85% học sinh đánh giá tích cực về môi trường học tập hợp tác.

  4. Khó khăn trong tổ chức DHHT: Giáo viên gặp khó khăn về thời gian chuẩn bị bài giảng, năng lực tổ chức nhóm và cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ. Khoảng 40% giáo viên cho biết cần thêm đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật để triển khai hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả thực nghiệm cho thấy DHHT giúp học sinh tiếp nhận kiến thức chủ động hơn, ghi nhớ lâu hơn và phát triển kỹ năng xã hội cần thiết. Điều này phù hợp với lý thuyết học tập hợp tác và các nghiên cứu quốc tế về hiệu quả của DHHT trong giáo dục. Biểu đồ phân phối điểm kiểm tra và thi cuối kỳ minh họa rõ sự cải thiện về mặt điểm số của lớp thực nghiệm so với lớp đối chứng.

Nguyên nhân thành công có thể do DHHT tạo điều kiện cho học sinh tương tác, trao đổi thông tin, phát huy vai trò chủ thể trong học tập, đồng thời tăng cường trách nhiệm cá nhân và nhóm. Tuy nhiên, khó khăn về cơ sở vật chất và năng lực giáo viên là những rào cản cần được khắc phục để mở rộng áp dụng.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này khẳng định DHHT là phương pháp phù hợp để đổi mới dạy học môn GDQP&AN, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quốc phòng trong tình hình mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai rộng rãi DHHT trong giảng dạy môn GDQP&AN: Nhà trường cần xây dựng kế hoạch áp dụng DHHT cho tất cả các lớp học môn GDQP&AN trong vòng 2 năm tới, nhằm nâng cao hiệu quả học tập và phát triển kỹ năng hợp tác cho học sinh.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về DHHT, kỹ năng tổ chức nhóm và quản lý lớp học cho giáo viên Khoa Cơ bản, đảm bảo giáo viên có đủ năng lực và tự tin triển khai phương pháp mới.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ: Đầu tư bổ sung phòng học nhóm, thiết bị nghe nhìn và tài liệu học tập phục vụ DHHT trong vòng 3 năm tới, tạo môi trường học tập thuận lợi cho học sinh và giáo viên.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá hoạt động nhóm và cá nhân: Phát triển bộ công cụ đánh giá kết quả học tập và kỹ năng hợp tác của học sinh, giúp giáo viên theo dõi, phản hồi và điều chỉnh hoạt động dạy học hợp tác hiệu quả hơn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên môn Giáo dục Quốc phòng và An ninh: Nắm bắt phương pháp DHHT để đổi mới cách giảng dạy, nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức và phát triển kỹ năng cho học sinh.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trường trung cấp, cao đẳng: Áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách đào tạo, hỗ trợ giáo viên và cải thiện chất lượng đào tạo môn GDQP&AN.

  3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Giáo dục học và Giáo dục quốc phòng: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực nghiệm để phát triển đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Nhà hoạch định chính sách giáo dục và quốc phòng: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo trong việc xây dựng chương trình, chính sách giáo dục quốc phòng phù hợp với xu thế đổi mới phương pháp dạy học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dạy học hợp tác là gì và có điểm khác biệt gì so với dạy học truyền thống?
    DHHT là phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, tổ chức học tập theo nhóm nhỏ với sự hợp tác, trao đổi giữa các thành viên nhằm đạt mục tiêu chung. Khác với dạy học truyền thống chủ yếu thuyết trình một chiều, DHHT phát huy tính chủ động, sáng tạo và kỹ năng xã hội của học sinh.

  2. Tại sao cần áp dụng DHHT trong môn Giáo dục Quốc phòng và An ninh?
    Môn GDQP&AN đòi hỏi học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển kỹ năng tư duy, hợp tác và ý thức trách nhiệm. DHHT tạo môi trường học tập tích cực, giúp học sinh hiểu sâu, nhớ lâu và rèn luyện kỹ năng cần thiết cho nhiệm vụ quốc phòng.

  3. Những khó khăn thường gặp khi triển khai DHHT là gì?
    Khó khăn gồm thời gian chuẩn bị bài giảng dài hơn, năng lực tổ chức nhóm của giáo viên còn hạn chế, cơ sở vật chất chưa đáp ứng đủ, và một số học sinh chưa quen với hình thức học tập mới.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của DHHT?
    Có thể đánh giá qua điểm số kiểm tra, thi cuối kỳ, quan sát sự tham gia, tương tác của học sinh trong nhóm, phản hồi của học sinh và giáo viên, cũng như sự phát triển kỹ năng hợp tác và ý thức trách nhiệm.

  5. Có thể áp dụng DHHT cho các môn học khác ngoài GDQP&AN không?
    Hoàn toàn có thể. DHHT là phương pháp dạy học hiện đại phù hợp với nhiều môn học, đặc biệt các môn đòi hỏi tư duy, kỹ năng xã hội và làm việc nhóm. Việc áp dụng cần điều chỉnh phù hợp với đặc điểm môn học và đối tượng học sinh.

Kết luận

  • Vận dụng dạy học hợp tác trong giảng dạy môn Giáo dục Quốc phòng và An ninh tại Trường Trung cấp Kinh tế - Kỹ thuật Quận 12 đã nâng cao hiệu quả học tập và phát triển kỹ năng hợp tác cho học sinh.
  • Kết quả thực nghiệm cho thấy điểm kiểm tra và thi cuối kỳ của lớp áp dụng DHHT cao hơn đáng kể so với lớp đối chứng.
  • DHHT giúp học sinh chủ động, tích cực trao đổi, hỗ trợ bạn bè, đồng thời phát triển kỹ năng giao tiếp và ý thức trách nhiệm.
  • Khó khăn về cơ sở vật chất và năng lực giáo viên cần được khắc phục thông qua đào tạo và đầu tư trang thiết bị.
  • Đề xuất triển khai rộng rãi DHHT, tăng cường đào tạo giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất và xây dựng hệ thống đánh giá phù hợp trong thời gian tới.

Luận văn khuyến khích các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và nghiên cứu sinh tiếp tục nghiên cứu, áp dụng và phát triển phương pháp dạy học hợp tác nhằm nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh, góp phần xây dựng lực lượng công dân có năng lực bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.