Đánh giá từ vựng trong sách giáo khoa Tiếng Anh 12 (2008) của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam

• Người hướng dẫn: Dr. Nguyễn Thị Ngọc Quỳnh
• Trường học: Vietnam National University, Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Teaching Methodology
• Đề tài: Đánh Giá Từ Vựng Trong Sách Giáo Khoa Tiếng Anh 12 Của Nhà Xuất Bản Giáo Dục Việt Nam (2008)
• Loại tài liệu: thesis
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hanoi

• DECLARATION
• ACKNOWLEDGEMENT
• ABSTRACT
• TABLE OF CONTENTS
• LIST OF TABLES
• LIST OF FIGURES
• 1. CHAPTER 1: INTRODUCTION
• 1.1. Scope of the study
• 1.2. The objective of the study
• 1.3. Research questions
• 1.4. Significance of the study
• 1.5. Organization of the dissertation
• 2. CHAPTER II: LITERATURE REVIEW AND THEORETICAL FRAMEWORK
• 2.1. Vocabulary learning and practice
• 2.2. Definitions of vocabulary
• 4. CHAPTER 4: FINDINGS AND DISCUSSIONS
• 4.1. Research question 1: How are the target vocabulary items in the textbook under study selected?
• 4.1.1. Results from textbook analysis
• 4.1.2. Results from survey questionnaires
• 4.1.3. Results from interviews
• 4.2. Research question 2: How is vocabulary presented and practised in relation to aspects of word knowledge, vocabulary learning strategies, and types of vocabulary activities?
• 4.2.1. Results from textbook analysis
• 4.2.2. Results from survey questionnaires
• 4.2.3. Results from interviews
• 4.3. Summary of the major findings of the study
• 4.4. Limitations of the study and suggestions for further study

I. Giới thiệu

Bài viết này tập trung vào việc đánh giá từ vựng Tiếng Anh trong sách giáo khoa Tiếng Anh 12 được xuất bản bởi Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam năm 2008. Mục tiêu chính là phân tích cách thức lựa chọn từ vựng, cách trình bày và thực hành từ vựng trong sách. Nghiên cứu này sử dụng phương pháp phân tích tài liệu, khảo sát và phỏng vấn để thu thập dữ liệu từ 180 học sinh lớp 12 và 5 giáo viên. Kết quả cho thấy sách giáo khoa có giá trị sư phạm thấp và thiếu hụt đầu vào từ vựng cho người học. Điều này chỉ ra rằng có một khoảng cách giữa những gì mong muốn trong việc học từ vựng và những gì thực sự có trong sách giáo khoa.

1.1. Tầm quan trọng của từ vựng

Từ vựng đóng vai trò quan trọng trong việc học ngôn ngữ. Theo Nation (1994), một vốn từ phong phú giúp cải thiện kỹ năng nghe, nói, đọc và viết. Việc thiếu hụt từ vựng có thể dẫn đến khó khăn trong việc giao tiếp. Sách giáo khoa được coi là công cụ chính trong quá trình dạy và học, do đó, việc đánh giá sách giáo khoa là cần thiết để xác định những điểm mạnh và yếu của nó. Nghiên cứu này nhằm mục đích cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách thức từ vựng được lựa chọn và trình bày trong sách giáo khoa, từ đó đưa ra những khuyến nghị cho giáo viên và nhà thiết kế sách giáo khoa.

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp phân tích định tính và định lượng để thu thập và phân tích dữ liệu. Dữ liệu được thu thập từ việc phân tích sách giáo khoa, khảo sát và phỏng vấn. Phân tích sách giáo khoa được thực hiện bằng cách sử dụng chương trình Range của Nation (2002) để đánh giá kích thước từ vựng và tần suất xuất hiện của các từ trong sách. Kết quả cho thấy rằng sách giáo khoa Tiếng Anh 12 không đáp ứng được yêu cầu về sự đa dạng và phong phú trong việc lựa chọn từ vựng. Các hoạt động từ vựng trong sách cũng thiếu tính sáng tạo và không đủ để phát triển kỹ năng từ vựng cho học sinh.

2.1. Phân tích nội dung sách giáo khoa

Phân tích nội dung sách giáo khoa cho thấy rằng việc lựa chọn từ vựng chủ yếu dựa trên các chủ đề quen thuộc với học sinh. Tuy nhiên, sự thiếu hụt trong việc giới thiệu các từ vựng mới và các hoạt động thực hành từ vựng đã làm giảm giá trị sư phạm của sách. Các hoạt động từ vựng không đủ đa dạng và không khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào quá trình học. Điều này dẫn đến việc học sinh không thể phát triển kỹ năng từ vựng một cách hiệu quả, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp của họ trong tiếng Anh.

III. Kết quả và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng sách giáo khoa Tiếng Anh 12 có nhiều điểm yếu trong việc lựa chọn và trình bày từ vựng. Các hoạt động từ vựng không đủ phong phú và không phản ánh đầy đủ các khía cạnh của việc biết một từ. Học sinh gặp khó khăn trong việc áp dụng từ vựng vào thực tế giao tiếp. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng có sự khác biệt giữa những gì được mong đợi trong việc học từ vựng và những gì thực sự có trong sách giáo khoa. Điều này cho thấy cần có sự cải tiến trong thiết kế sách giáo khoa để đáp ứng tốt hơn nhu cầu học tập của học sinh.

3.1. Đề xuất cải tiến

Để cải thiện chất lượng của sách giáo khoa, cần thiết phải xem xét lại cách thức lựa chọn và trình bày từ vựng. Các hoạt động từ vựng nên được thiết kế đa dạng hơn, khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào quá trình học. Ngoài ra, việc tích hợp các chiến lược học từ vựng hiệu quả vào sách giáo khoa cũng là một yếu tố quan trọng để nâng cao giá trị sư phạm của tài liệu. Các giáo viên cũng cần được đào tạo để áp dụng các phương pháp dạy từ vựng hiệu quả hơn trong lớp học.

Tổng quan nghiên cứu

Việc học từ vựng đóng vai trò then chốt trong quá trình học tiếng Anh, đặc biệt đối với học sinh lớp 12 chuẩn bị tốt nghiệp trung học phổ thông. Theo ước tính, sách giáo khoa “Tiếng Anh 12” do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam phát hành năm 2008 được sử dụng rộng rãi tại nhiều trường phổ thông trên cả nước, trong đó có tỉnh Bắc Ninh. Tuy nhiên, việc lựa chọn và trình bày từ vựng trong sách chưa được đánh giá toàn diện về tính phù hợp và hiệu quả trong việc hỗ trợ học sinh phát triển vốn từ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá từ vựng trong sách giáo khoa này về mặt lựa chọn từ, cách trình bày và các hoạt động luyện tập từ vựng, đồng thời khảo sát chiến lược học từ vựng và các khía cạnh kiến thức từ vựng được phản ánh trong sách. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2016-2017 tại một trường trung học phổ thông ở Bắc Ninh với sự tham gia của 180 học sinh lớp 12 và 5 giáo viên tiếng Anh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải tiến phương pháp giảng dạy từ vựng, đồng thời cung cấp cơ sở cho việc thiết kế và điều chỉnh sách giáo khoa phù hợp hơn với nhu cầu học tập của học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về từ vựng và phương pháp học từ vựng, trong đó:

• Lý thuyết về kiến thức từ vựng (Nation, 2001) phân tích từ vựng theo ba khía cạnh chính: hình thức (phát âm, chính tả, cấu tạo từ), nghĩa (khái niệm, liên tưởng) và cách sử dụng (ngữ pháp, kết hợp từ, giới hạn sử dụng).
• Chiến lược học từ vựng (Schmitt, 1997) phân loại thành các chiến lược khám phá (định hướng, xã hội) và củng cố (nhớ, nhận thức, siêu nhận thức), giúp người học chủ động tiếp cận và ghi nhớ từ mới.
• Tiêu chí lựa chọn từ vựng dựa trên tần suất sử dụng, phạm vi xuất hiện, tính phù hợp với trình độ và nhu cầu người học (Nation, 2001; Celce-Murcia, 1991).
• Mô hình đánh giá sách giáo khoa sử dụng checklist tổng hợp các tiêu chí về lựa chọn từ, trình bày, luyện tập và tái sử dụng từ vựng (McGrath, 2002; Gairns & Redman, 1986).

Các khái niệm chính bao gồm: từ vựng tiếp nhận và sản xuất, từ vựng theo lớp từ (danh từ, động từ, tính từ, trạng từ), các loại bài tập từ vựng (nhận biết, thao tác, diễn giải, sản xuất), và các chiến lược học từ vựng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích sách giáo khoa, khảo sát bằng bảng hỏi và phỏng vấn sâu. Cụ thể:

• Nguồn dữ liệu: Toàn bộ nội dung sách giáo khoa “Tiếng Anh 12” (2008), bảng hỏi với 180 học sinh lớp 12, phỏng vấn 5 giáo viên tiếng Anh tại trường trung học phổ thông ở Bắc Ninh.
• Phương pháp phân tích: Dữ liệu từ sách được xử lý bằng phần mềm Range (Nation, 2002) để phân tích tần suất và phạm vi từ vựng; dữ liệu khảo sát và phỏng vấn được phân tích định lượng bằng SPSS 20 và Excel, kết hợp phân tích định tính để làm rõ các nhận định.
• Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu diễn ra trong năm học 2016-2017, phân tích và tổng hợp kết quả trong vòng 6 tháng sau đó.

Cỡ mẫu 180 học sinh được chọn ngẫu nhiên, đảm bảo đại diện cho nhóm học sinh sử dụng sách. Phương pháp chọn mẫu và phân tích được lựa chọn nhằm đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy cao cho kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Lựa chọn từ vựng chưa phù hợp về tần suất và phạm vi: Sách có 3.785 từ loại (types), trong đó chỉ khoảng 1.797 từ thuộc nhóm 1.000 từ phổ biến nhất, chiếm 80,69% tổng số từ xuất hiện (tokens). Tuy nhiên, có tới 25,42% từ nằm ngoài danh sách 3.000 từ phổ biến, là những từ ít xuất hiện và khó tiếp thu. Số lượng từ mới học sinh phải học trung bình khoảng 48 từ mỗi tiết học, vượt quá khả năng tiếp thu hiệu quả.
2. Phân bố từ vựng không cân đối: Từ vựng chủ chốt trong sách tập trung nhiều vào danh từ (51%), trong khi động từ (13%) và tính từ (15%) ít hơn, gây mất cân bằng trong việc phát triển vốn từ đa dạng.
3. Hoạt động luyện tập từ vựng thiếu đa dạng và không phản ánh đầy đủ các khía cạnh kiến thức từ vựng: Các bài tập chủ yếu tập trung vào nhận biết và ghi nhớ, thiếu các hoạt động phát triển kỹ năng sử dụng từ trong ngữ cảnh, cũng như các chiến lược học từ vựng hiệu quả.
4. Khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn: Có sự khác biệt rõ rệt giữa những gì sách giáo khoa cung cấp và nhu cầu thực tế của học sinh cũng như mong muốn của giáo viên về việc phát triển vốn từ và kỹ năng học từ vựng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên có thể do sách giáo khoa chưa dựa trên các tiêu chí lựa chọn từ vựng khoa học, đặc biệt là tần suất và phạm vi sử dụng từ trong tiếng Anh hiện đại. Việc thiếu cân đối giữa các loại từ và thiếu các bài tập đa dạng khiến học sinh khó phát triển vốn từ sâu rộng và kỹ năng vận dụng linh hoạt. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với nhận định về việc sách giáo khoa thường thiếu sự tái sử dụng từ vựng và chưa chú trọng đến chiến lược học từ vựng (Riazi & Aryashokouh, 2007; Lopez-Jimenez, 2012). Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tần suất từ vựng, bảng so sánh số lượng từ theo nhóm từ loại, và biểu đồ đánh giá mức độ đa dạng các bài tập từ vựng.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết kế sách giáo khoa dựa trên các tiêu chí lựa chọn từ vựng phù hợp với trình độ và nhu cầu học sinh, đồng thời tích hợp các hoạt động luyện tập đa dạng, phát huy chiến lược học từ vựng nhằm nâng cao hiệu quả học tập.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tối ưu hóa lựa chọn từ vựng theo tần suất và phạm vi sử dụng: Nhà xuất bản và nhóm biên soạn nên rà soát và điều chỉnh danh sách từ vựng, ưu tiên các từ thuộc nhóm 3.000 từ phổ biến nhất, giảm bớt từ ít dùng nhằm giảm tải cho học sinh. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Nhà xuất bản, chuyên gia ngôn ngữ.
2. Cân đối phân bố các loại từ vựng: Tăng cường bổ sung động từ, tính từ và trạng từ trong các bài học để phát triển vốn từ đa dạng, hỗ trợ kỹ năng giao tiếp toàn diện. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Tác giả sách, giáo viên tham gia phản hồi.
3. Đa dạng hóa các hoạt động luyện tập từ vựng: Thiết kế thêm các bài tập phát triển kỹ năng sử dụng từ trong ngữ cảnh, bài tập vận dụng chiến lược học từ vựng như đoán nghĩa từ ngữ cảnh, ghi nhớ có hệ thống, tự kiểm tra. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Giáo viên, nhà thiết kế chương trình.
4. Tăng cường tái sử dụng và ôn tập từ vựng: Xây dựng hệ thống bài tập ôn tập định kỳ, giúp học sinh củng cố và ghi nhớ từ vựng lâu dài. Thời gian: Liên tục trong năm học; Chủ thể: Giáo viên, nhà trường.
5. Tổ chức tập huấn cho giáo viên về chiến lược dạy học từ vựng hiệu quả: Nâng cao năng lực giáo viên trong việc áp dụng các phương pháp giảng dạy từ vựng hiện đại, phù hợp với đặc điểm học sinh. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Sở Giáo dục, nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nghiên cứu cung cấp thông tin chi tiết về cách lựa chọn và trình bày từ vựng trong sách giáo khoa, giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp, nâng cao hiệu quả học tập của học sinh.
2. Nhà biên soạn và xuất bản sách giáo khoa: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để cải tiến nội dung từ vựng, thiết kế bài tập và cấu trúc sách phù hợp với nhu cầu thực tế của người học.
3. Chuyên gia và nhà nghiên cứu ngôn ngữ: Tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo về đánh giá sách giáo khoa, phát triển chiến lược học từ vựng và phương pháp giảng dạy ngoại ngữ.
4. Quản lý giáo dục và các cơ quan hoạch định chính sách: Giúp đánh giá hiệu quả chương trình giảng dạy tiếng Anh hiện hành, từ đó đề xuất các chính sách nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ trong nhà trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao việc lựa chọn từ vựng theo tần suất lại quan trọng?
   Tần suất từ vựng phản ánh mức độ phổ biến và cần thiết của từ trong giao tiếp. Tập trung vào từ có tần suất cao giúp học sinh nhanh chóng xây dựng vốn từ cơ bản, dễ dàng hiểu và sử dụng trong nhiều ngữ cảnh khác nhau.

2. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả các bài tập từ vựng trong sách giáo khoa?
   Hiệu quả được đánh giá dựa trên sự đa dạng của bài tập, khả năng phát triển các khía cạnh kiến thức từ vựng (nghĩa, hình thức, cách dùng), cũng như mức độ hỗ trợ học sinh áp dụng chiến lược học từ vựng.

3. Chiến lược học từ vựng nào được khuyến khích áp dụng trong giảng dạy?
   Các chiến lược như đoán nghĩa từ ngữ cảnh, ghi nhớ có hệ thống, sử dụng hình ảnh minh họa, tự kiểm tra và ôn tập định kỳ được chứng minh giúp tăng khả năng ghi nhớ và vận dụng từ vựng hiệu quả.

4. Tại sao sách giáo khoa cần cân đối giữa các loại từ (danh từ, động từ, tính từ)?
   Cân đối giúp học sinh phát triển vốn từ toàn diện, không chỉ hiểu nghĩa mà còn biết cách sử dụng linh hoạt trong giao tiếp và viết, từ đó nâng cao kỹ năng ngôn ngữ tổng thể.

5. Làm thế nào giáo viên có thể hỗ trợ học sinh khi sách giáo khoa có hạn chế về từ vựng?
   Giáo viên có thể bổ sung tài liệu phụ trợ, thiết kế thêm bài tập thực hành, hướng dẫn chiến lược học từ vựng, và tạo môi trường học tập tích cực để khắc phục những hạn chế của sách giáo khoa.

Kết luận

• Sách giáo khoa “Tiếng Anh 12” (2008) có nhiều hạn chế trong lựa chọn và trình bày từ vựng, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập của học sinh.
• Từ vựng trong sách chưa cân đối về tần suất, phạm vi và loại từ, đồng thời thiếu các hoạt động luyện tập đa dạng và hỗ trợ chiến lược học từ vựng.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh sách giáo khoa và phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng dạy học từ vựng.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể cho nhà xuất bản, giáo viên và cơ quan quản lý giáo dục nhằm cải thiện nội dung và phương pháp giảng dạy.
• Khuyến khích tiếp tục nghiên cứu mở rộng đánh giá sách giáo khoa và phát triển các công cụ hỗ trợ học từ vựng hiệu quả hơn.

Hành động tiếp theo: Các bên liên quan nên phối hợp rà soát, điều chỉnh sách giáo khoa và tổ chức tập huấn nâng cao năng lực giảng dạy từ vựng cho giáo viên nhằm đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao của học sinh.