Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống trở thành một nhiệm vụ cấp thiết đối với mỗi quốc gia, trong đó có Việt Nam. Các loại hình nghệ thuật biểu diễn truyền thống như múa rối nước, ca trù, chèo, cải lương, dân ca quan họ không chỉ là di sản văn hóa mà còn là biểu tượng bản sắc dân tộc. Tuy nhiên, trong thời đại công nghệ 4.0 với sự phát triển mạnh mẽ của báo mạng điện tử, hoạt động truyền thông về các loại hình nghệ thuật này vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là tần suất xuất hiện và hiệu quả truyền thông chưa tương xứng với tầm quan trọng của chúng.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá hoạt động truyền thông bằng báo mạng đối với các loại hình nghệ thuật biểu diễn truyền thống trên ba trang báo mạng hàng đầu Việt Nam: Dân trí, VnExpress và VietNamNet trong năm 2020. Nghiên cứu tập trung khảo sát tần suất xuất hiện, nội dung truyền thông, hiệu quả tiếp cận và phản hồi của công chúng, từ đó phân tích ưu điểm, nhược điểm và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả truyền thông.
Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong các bài viết, tin tức về nghệ thuật biểu diễn truyền thống trên ba trang báo mạng nói trên trong năm 2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học để các cơ quan quản lý, nhà báo và các đơn vị nghệ thuật có thể cải thiện hoạt động truyền thông, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời nâng cao nhận thức và sự quan tâm của công chúng đối với nghệ thuật biểu diễn truyền thống.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết truyền thông hiện đại, trong đó:
Lý thuyết truyền thông của Dean C. Barnlund (1964): Truyền thông là quá trình liên tục làm giảm độ không rõ ràng nhằm tạo ra hành vi hiệu quả hơn, nhấn mạnh vai trò của sự tương tác và phản hồi trong quá trình truyền thông.
Lý thuyết về truyền thông xã hội của PGS.TS Nguyễn Văn Dững: Truyền thông là quá trình trao đổi thông tin, kiến thức, tư tưởng, tình cảm nhằm mở rộng hiểu biết và thay đổi nhận thức, điều chỉnh hành vi phù hợp với nhu cầu phát triển cá nhân và xã hội.
Khái niệm báo mạng: Báo mạng là loại hình báo chí điện tử phát hành trên nền tảng Internet, có ưu thế về tốc độ cập nhật, đa phương tiện và tương tác cao, được quy định trong Luật Báo chí và Nghị định 55/2001/NĐ-CP.
Các khái niệm chính bao gồm: truyền thông, báo mạng, nghệ thuật biểu diễn truyền thống (múa rối nước, ca trù, chèo, cải lương, dân ca quan họ), hiệu quả truyền thông, tần suất xuất hiện, nội dung truyền thông, phản hồi công chúng.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp:
Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thu thập và hệ thống hóa các tài liệu lý luận, các nghiên cứu trước đây về truyền thông và nghệ thuật biểu diễn truyền thống.
Phương pháp phân tích định lượng: Khảo sát số liệu về tần suất bài viết, nội dung truyền thông trên ba trang báo mạng Dân trí, VnExpress và VietNamNet trong năm 2020. Cỡ mẫu gồm toàn bộ bài viết liên quan đến nghệ thuật biểu diễn truyền thống và hiện đại trên ba trang báo, tổng cộng 6.345 bài viết.
Phương pháp khảo sát điền dã: Phỏng vấn trực tiếp và khảo sát ý kiến 60 người tham gia, chủ yếu là sinh viên, về mức độ quan tâm và hiệu quả tiếp nhận thông tin truyền thông về nghệ thuật biểu diễn truyền thống trên báo mạng.
Phương pháp phân tích định tính: Đánh giá nội dung bài viết, chất lượng thông tin, phản hồi của độc giả và so sánh với các nghiên cứu tương tự.
Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2021 đến tháng 3/2021, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và tổng hợp kết quả.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tần suất xuất hiện bài viết về nghệ thuật biểu diễn truyền thống thấp: Trong tổng số 6.345 bài viết về nghệ thuật biểu diễn trên ba trang báo mạng năm 2020, chỉ có 224 bài viết (khoảng 3,5%) đề cập đến nghệ thuật biểu diễn truyền thống, trong khi 5.897 bài viết (96,5%) tập trung vào nghệ thuật hiện đại. Cụ thể, tỷ lệ bài viết truyền thống trên Dân trí là 1,99%, VnExpress 4,03%, VietNamNet 3,24%.
Nội dung truyền thông đa dạng nhưng chưa đồng đều: Các bài viết về nghệ thuật truyền thống chủ yếu tập trung giới thiệu lịch sử, khái niệm, sự kiện biểu diễn và phỏng vấn nghệ sĩ. Nội dung có chiều sâu, cung cấp kiến thức cơ bản và nâng cao nhận thức công chúng. Tuy nhiên, số lượng bài viết còn hạn chế, chưa đủ để tạo sức lan tỏa rộng rãi.
Hiệu quả tiếp cận và phản hồi công chúng: Khảo sát 60 người cho thấy 40% biết đến nghệ thuật biểu diễn truyền thống qua báo mạng, thấp hơn so với mạng xã hội (65%) và truyền hình (60%). Tỷ lệ người thường xuyên theo dõi thông tin truyền thống trên báo mạng chỉ chiếm 6,7%, phần lớn (91,7%) thỉnh thoảng theo dõi, 5% không theo dõi.
Ưu điểm và hạn chế của báo mạng trong truyền thông nghệ thuật truyền thống: Báo mạng có ưu thế về tốc độ cập nhật, đa phương tiện, tương tác cao, tiết kiệm chi phí và khả năng tiếp cận rộng. Tuy nhiên, hạn chế lớn là sự thiếu quan tâm đúng mức, nội dung chưa phong phú, tần suất bài viết thấp và cạnh tranh với các nội dung giải trí hiện đại.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy báo mạng đã đóng góp tích cực trong việc truyền thông các loại hình nghệ thuật biểu diễn truyền thống, đặc biệt trong việc cung cấp thông tin nhanh chóng và đa dạng hình thức thể hiện. Tuy nhiên, sự chênh lệch lớn về số lượng bài viết giữa nghệ thuật truyền thống và hiện đại phản ánh xu hướng ưu tiên các nội dung giải trí, thu hút lượt xem hơn là bảo tồn giá trị văn hóa.
Nguyên nhân có thể do báo mạng chịu áp lực cạnh tranh cao, phải thu hút lượng lớn độc giả để duy trì hoạt động, dẫn đến việc ưu tiên các chủ đề "hot" hơn. Đồng thời, sự thiếu đầu tư chuyên sâu và nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của nghệ thuật truyền thống cũng ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng bài viết.
So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với nhận định về sự "lép vế" của nghệ thuật truyền thống trên các phương tiện truyền thông hiện đại. Việc tăng cường quản lý nội dung, nâng cao nhận thức và phối hợp với các ngành liên quan được xem là cần thiết để cải thiện tình hình.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ bài viết về nghệ thuật truyền thống và hiện đại trên từng trang báo, cùng bảng tổng hợp kết quả khảo sát mức độ quan tâm của công chúng.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường chỉ đạo và quản lý nội dung truyền thông: Các cơ quan quản lý báo chí cần xây dựng chính sách ưu tiên, khuyến khích các báo mạng tăng cường bài viết về nghệ thuật biểu diễn truyền thống, đảm bảo chất lượng và tính chính xác. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Bộ Thông tin và Truyền thông, Sở Văn hóa các tỉnh.
Nâng cao nhận thức và đào tạo đội ngũ phóng viên, biên tập viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghệ thuật truyền thống và kỹ năng truyền thông đa phương tiện cho đội ngũ làm báo mạng nhằm nâng cao chất lượng bài viết. Thời gian: 3-6 tháng. Chủ thể: Các trường đại học, cơ quan báo chí.
Phát triển nội dung truyền thông sáng tạo, hấp dẫn: Báo mạng cần đa dạng hóa hình thức truyền tải như video, phóng sự, phỏng vấn trực tuyến, kết hợp các yếu tố giải trí để thu hút độc giả trẻ, đồng thời giữ vững giá trị văn hóa. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Ban biên tập các báo mạng.
Tăng cường hợp tác liên ngành: Xây dựng mối quan hệ chặt chẽ giữa báo mạng với các đơn vị nghệ thuật, trung tâm sự kiện, ngành du lịch để khai thác nội dung phong phú, tổ chức các sự kiện truyền thông đồng bộ, nâng cao hiệu quả lan tỏa. Thời gian: 12 tháng trở lên. Chủ thể: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các nhà hát, đoàn nghệ thuật.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản lý văn hóa và truyền thông: Giúp hiểu rõ thực trạng truyền thông nghệ thuật truyền thống trên báo mạng, từ đó xây dựng chính sách phù hợp nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc.
Phóng viên, biên tập viên báo mạng: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về nghệ thuật biểu diễn truyền thống và kỹ năng truyền thông hiệu quả, nâng cao chất lượng bài viết và thu hút độc giả.
Các đơn vị nghệ thuật truyền thống: Hỗ trợ trong việc phối hợp truyền thông, quảng bá các hoạt động biểu diễn, thu hút sự quan tâm của công chúng và phát triển bền vững.
Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành văn hóa, truyền thông: Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu về mối quan hệ giữa truyền thông hiện đại và bảo tồn văn hóa truyền thống, đồng thời phát triển kỹ năng nghiên cứu khoa học.
Câu hỏi thường gặp
Báo mạng có vai trò gì trong việc bảo tồn nghệ thuật biểu diễn truyền thống?
Báo mạng giúp truyền tải thông tin nhanh chóng, đa dạng hình thức, tạo điều kiện cho công chúng tiếp cận và hiểu biết về nghệ thuật truyền thống, góp phần giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc.Tại sao số lượng bài viết về nghệ thuật truyền thống trên báo mạng lại thấp?
Nguyên nhân chính là do áp lực cạnh tranh thu hút độc giả, ưu tiên các nội dung giải trí hiện đại, cùng với nhận thức và đầu tư chưa đầy đủ cho lĩnh vực nghệ thuật truyền thống.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả truyền thông nghệ thuật truyền thống trên báo mạng?
Cần tăng cường quản lý, đào tạo đội ngũ làm báo, phát triển nội dung sáng tạo, hấp dẫn và phối hợp liên ngành để đa dạng hóa hình thức truyền thông và mở rộng đối tượng tiếp cận.Độc giả trẻ có quan tâm đến nghệ thuật biểu diễn truyền thống qua báo mạng không?
Khảo sát cho thấy phần lớn độc giả trẻ chỉ thỉnh thoảng theo dõi thông tin về nghệ thuật truyền thống trên báo mạng, do đó cần có các hình thức truyền thông phù hợp để thu hút nhóm đối tượng này.Báo mạng có thể phối hợp với các ngành nào để nâng cao truyền thông nghệ thuật truyền thống?
Báo mạng nên hợp tác với ngành văn hóa, du lịch, các trung tâm sự kiện và đơn vị nghệ thuật để tổ chức các hoạt động truyền thông đồng bộ, quảng bá hiệu quả hơn các giá trị văn hóa truyền thống.
Kết luận
- Báo mạng đóng vai trò quan trọng trong truyền thông các loại hình nghệ thuật biểu diễn truyền thống, nhưng tần suất và hiệu quả truyền thông còn hạn chế.
- Tỷ lệ bài viết về nghệ thuật truyền thống trên ba trang báo mạng hàng đầu năm 2020 chỉ chiếm khoảng 3,5% tổng số bài viết về nghệ thuật biểu diễn.
- Nội dung truyền thông có chiều sâu, cung cấp kiến thức cơ bản và nâng cao nhận thức công chúng, nhưng chưa đủ sức lan tỏa rộng rãi.
- Báo mạng cần tăng cường quản lý, đào tạo, phát triển nội dung sáng tạo và hợp tác liên ngành để nâng cao hiệu quả truyền thông.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống qua hoạt động truyền thông báo mạng trong thời gian tới.
Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, tăng cường hợp tác liên ngành và theo dõi, đánh giá hiệu quả truyền thông định kỳ.
Call-to-action: Các cơ quan quản lý, nhà báo và đơn vị nghệ thuật cần phối hợp chặt chẽ để nâng cao vai trò của báo mạng trong việc giữ gìn và phát huy nghệ thuật biểu diễn truyền thống, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.