I. Vấn đề và bối cảnh nghiên cứu
Đánh giá rủi ro tài nguyên nước ngọt trên đảo Phú Quốc trước biến đổi môi trường là một vấn đề cấp thiết. Nước là nguồn tài nguyên quý giá nhất, nhưng trong những năm gần đây, cả chất lượng và số lượng đều bị suy giảm. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc quản lý và sử dụng bền vững tài nguyên nước. Phú Quốc, hòn đảo lớn nhất trong hệ thống đảo ven bờ Việt Nam, đang phải đối mặt với nhiều thách thức do biến đổi khí hậu, nước biển dâng, và các hiện tượng thời tiết cực đoan như El Nino và La Nina. Sự phát triển kinh tế nhanh chóng, đặc biệt là các hoạt động du lịch, đánh bắt cá, và khai thác dầu khí, đã tạo áp lực lớn lên hệ thống tài nguyên và môi trường. Việc thiếu quy hoạch hợp lý và sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên đã làm trầm trọng thêm tình trạng này. Đánh giá rủi ro tài nguyên nước ngọt là cần thiết để xác định các mối đe dọa tiềm ẩn và hỗ trợ quá trình ra quyết định nhằm quản lý bền vững nguồn nước.
1.1. Tầm quan trọng của đánh giá rủi ro
Đánh giá rủi ro tài nguyên nước ngọt không chỉ giúp xác định các yếu tố dễ bị tổn thương mà còn nâng cao nhận thức cộng đồng về quản lý nguồn nước. Phương pháp đánh giá do UNEP và Đại học Bắc Kinh phát triển đã được áp dụng ở nhiều khu vực như các đảo Thái Bình Dương, Tây Á, và lưu vực sông Mekong. Tuy nhiên, tại Việt Nam, đặc biệt là các đảo, việc áp dụng phương pháp này còn hạn chế. Nghiên cứu này là một trong những nỗ lực đầu tiên áp dụng phương pháp này để đánh giá rủi ro tài nguyên nước ngọt trên đảo Phú Quốc, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách và quản lý nguồn nước bền vững.
II. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
Nghiên cứu này nhằm mục tiêu đánh giá rủi ro tài nguyên nước ngọt trên đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang, thông qua việc áp dụng phương pháp đánh giá mới. Các mục tiêu cụ thể bao gồm: thử nghiệm phương pháp đánh giá rủi ro tài nguyên nước ngọt ở khu vực Tây Nam Bộ; đánh giá mức độ dễ bị tổn thương của tài nguyên nước ngọt trên đảo Phú Quốc; cung cấp bằng chứng khoa học để hỗ trợ quá trình ra quyết định và hoạch định chính sách; đề xuất các biện pháp giảm thiểu rủi ro. Các câu hỏi nghiên cứu tập trung vào việc xác định phương pháp và công cụ phù hợp để đánh giá rủi ro, các yếu tố dễ bị tổn thương, cơ hội và thách thức trong quản lý tài nguyên nước, cũng như các giải pháp cần thiết để cải thiện tình trạng này.
2.1. Phương pháp đánh giá
Phương pháp đánh giá rủi ro tài nguyên nước ngọt được phát triển bởi UNEP và Đại học Bắc Kinh dựa trên việc thu thập và phân tích dữ liệu liên quan đến điều kiện tự nhiên, thủy văn, môi trường, và địa chất. Phương pháp này sử dụng khung phân tích DPSIR (Driver, Pressure, State, Impact, Response) để đánh giá các đặc điểm định lượng và định tính của tài nguyên nước. Chỉ số dễ bị tổn thương (VI) được tính toán dựa trên các thông số có thể ảnh hưởng đến tài nguyên nước, từ đó đề xuất các giải pháp giảm thiểu rủi ro.
III. Kết quả và ứng dụng thực tiễn
Nghiên cứu này cung cấp một cái nhìn tổng quan về tình trạng tài nguyên nước ngọt trên đảo Phú Quốc, đồng thời xác định các yếu tố dễ bị tổn thương như biến đổi khí hậu, áp lực phát triển kinh tế, và quản lý kém hiệu quả. Kết quả đánh giá sẽ là cơ sở để các nhà hoạch định chính sách điều chỉnh và cải thiện các chính sách hiện có, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý nguồn nước bền vững. Nghiên cứu này cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tích hợp quản lý tài nguyên nước với quy hoạch sử dụng đất và bảo vệ hệ sinh thái.
3.1. Giá trị thực tiễn
Nghiên cứu không chỉ cung cấp dữ liệu khoa học mà còn đề xuất các giải pháp cụ thể để giảm thiểu rủi ro tài nguyên nước ngọt trên đảo Phú Quốc. Các kết quả này có thể được áp dụng trong việc hoạch định chính sách và quản lý nguồn nước ở các khu vực đảo khác tại Việt Nam, đặc biệt là những nơi đang chịu áp lực lớn từ biến đổi khí hậu và phát triển kinh tế.
